Możemy bardzo pomóc naszym klientom: wpisywać błyskotliwe klauzule na wypadek niewykonania umowy, przekonywać, że warto zabezpieczyć zapłatę nawet wtedy, gdy biznesowa kondycja kontrahenta nie budzi zastrzeżeń, prowadzić negocjacje z dłużnikiem czy w ostateczności procesy sądowe, ale… czasu nie możemy cofnąć. I o tym warto pamiętać, ponieważ zdarza się, że trafiają do nas sprawy zbyt późno. Za późno, aby nawet przed sądem szukać pomocy. Kiedy jest zbyt późno? Wtedy, gdy roszczenie przedawniło się. Szczególnie w sporach dotyczących własności intelektualnej przedawnienie roszczeń może doprowadzić nie tylko do paraliżu normalnego funkcjonowania przedsiębiorstwa, ale także do utraty praw wyłącznych: prawa ochronnego na znak towarowy, majątkowych praw autorskich, patentu czy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego. 30 czerwca 2022 r. weszła w życie zmiana dotycząca skutków wszczęcia mediacji pozasądowej i postępowania ugodowego, czyli zawezwania do próby ugodowej. Zmiana na ma ogromne znaczenie dla sporów dotyczących własności intelektualnej.

Dotychczas, obie te instytucje prowadziły do przerwania biegu terminu przedawnienia. Przerwanie zaś oznaczało, że okres przedawnienia biegł na nowo i w ten sposób można było “zyskać” kolejne 3-6 lat… Ustawodawca zdecydował się przeciąć (!) tę praktykę i w miejsce przerwania biegu przedawnienia wprowadził zawieszenie jego biegu.

Nowe zasady będą miały zastosowanie do postępowań wszczętych po 30 czerwca 2022 roku. Wszystkie wszczęte przed tą datą postępowania, podlegać będą pod regulacje dotychczasowe, czyli prowadziły do przerwania biegu terminu przedawnienia.

Czym zatem różni się przerwanie od zawieszenia przedawania i czym przedawnienie jest?

Przedawnienie roszczeń

Przedawnienie roszczeń to sytuacja, w której nie można domagać się zaspokojenia roszczenia majątkowego, np. żądać zapłaty. Po upływie terminu przedawnienia, dłużnik może odmówić zaspokojenia roszczenia. Także w sytuacji, gdy wierzyciel skieruje sprawę do sądu – wówczas dłużnik informuje sąd o tym, że roszczenie jest przedawnione (czyli „podnosi zarzut przedawnienia”).

Zwykle termin przedawnienia wynosi sześć lat, a dla roszczeń o świadczenia okresowe oraz roszczeń związanych z prowadzeniem działalności gospodarczej – trzy lata[1].

Czasami przepisy wprowadzają inne terminy, np.:

  • roszczenia wynikające z umowy o dzieło przedawniają się z upływem lat dwóch od dnia oddania dzieła, a jeżeli dzieło nie zostało oddane – od dnia, w którym zgodnie z treścią umowy miało być oddane[2] – to zaś oznacza, że zamawiający np. grafikę, projekt architektoniczny czy aplikację komputerową mają tyko dwa lata na żądania wynikające z tych umów;
  • dłuższy termin mają pokrzywdzeni czynem niedozwolonym, np. gdy dochodzi do naruszenia wizerunku czy innego dobra osobistego – roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej czynem niedozwolonym ulega przedawnieniu z upływem lat trzech od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o szkodzie i o osobie obowiązanej do jej naprawienia[3]; natomiast, termin ten nie może być dłuższy niż dziesięć lat od dnia, w którym nastąpiło zdarzenie wywołujące szkodę;
  • również z upływem 3 letniego terminu przedawniają się roszczenia z tytułu naruszenia patentu czy znaku towarowego – bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu swego prawa i o osobie, która naruszyła jego prawo, oddzielnie co do każdego naruszenia; jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem pięciu lat od dnia, w którym nastąpiło naruszenie.[4].

Co ważne, koniec terminu przedawnienia przypada na ostatni dzień roku kalendarzowego, chyba że termin przedawnienia jest krótszy niż dwa lata. Co do zasady, terminy przedawnienia nie mogą być skracane ani przedłużane.

Przedawnienie kończy stan niewykonywania przez uprawnionego (wierzyciela) jego prawa. Zatem celem przedawnienia jest:

  • z jednej strony, ochrona dłużnika przed zbyt długo trwającym stanem niepewności co do tego czy jego obowiązek może być sądowo egzekwowany przez wierzyciela;
  • z drugiej strony, mobilizacja wierzyciela do dochodzenia praw –  widomo utraty prawa do żądania zapłaty.

I tutaj często wkraczamy my – prawnicy … a raczej wkracza do kancelarii wierzyciel i dowiaduje się, że posiadane przez niego dokumenty nie wystarczają na skuteczne dochodzenie roszczeń. Trzeba skompletować więcej danych, pozyskać informacje.

Zaczyna się walka z czasem. Ponieważ z upływem ostaniem godziny, ostatniego dnia terminu, wierzyciel traci szansę na sądowe dochodzenie zapłaty, ważne jest, aby przerwać bieg przedawnienia. Dzięki przerwaniu biegu przedawnienia można uzyskać czas, w którym wierzyciel będzie miał szanse lepiej przygotować poparcie swojego żądania.

Przerwanie biegu przedawnienia

Skoro zaś (zgodnie z art. 118 kc) do przerwania biegu przedawnienia dochodzi m.in. przez „każdą czynność przed sądem lub innym organem powołanym do rozpoznawania spraw lub egzekwowania roszczeń danego rodzaju albo przed sądem polubownym, przedsięwziętą bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia” to tuż przed północą, na pocztach działających całą dobę, rozgrywają się dramaty.

Prawnicy walczą o pieczątki z datą, potwierdzającą, że pisma zostały złożone w konkretnym dniu – aby, móc wykazać, że pismo zostało złożone, co prawda w ostatnim dniu terminu, ale skutecznie został przerywany bieg terminu przedawnienia. Dzięki temu wierzyciel uzyskał ponownie pełen, kolejny okres przedawnienia.

Do 30 czerwca 2022 r. pismami składanymi w celu przerwania biegu przedawnienia, poza pozwami, były:

  • wnioski o zawezwanie do próby ugodowej inicjujące tzw. postępowanie pojednawcze w procesie cywilnym, zgodnie z art. 185 kpc, ponieważ zawezwanie to traktowane było jako „czynność przedsięwzięta przed sądem bezpośrednio w celu dochodzenia lub ustalenia albo zaspokojenia lub zabezpieczenia roszczenia”;
  • wnioski o wszczęcie mediacji pozasądowej (sądowa mediacja jak sama nazwa wskazuje wymaga wcześniejszego wniesienia sprawy do sądu, czyli złożenia pozwu) – zgodnie z art. 183(6) kpc do wszczęcia mediacji w tym trybie dochodzi tylko wtedy, gdy mediator i obie skonfliktowane strony wyrażą na nią zgodę, a więc samo złożenie wniosku o przeprowadzenie mediacji nie powodowało przerwania biegu przedawnienia.

Jeśli więc wierzyciel w ostatnim dniu biegu przedawania, składał któreś z tych pism, to przerywał bieg przedawnienia i zyskiwał cały 3 czy 6 letni okres przedawnienia liczony na nowo.

Po dniu 30 czerwca 2022 r. takie ponowne naliczenie biegu przedawnienia nie jest możliwe. Zarówno wniosek o zawezwanie do próby ugodowej jak i wniosek o wszczęcie mediacji pozasądowej już nie przerywają biegu przedawnienia a jedynie zwieszają bieg przedawnienia.

Zawieszenie biegu przedawnienia

Zgodnie z art. 124 kc po każdym przerwaniu przedawnienia biegnie ono na nowo. Natomiast zwieszenie biegu przedawnienia powoduje, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu.

Nowelizacją kodeksu cywilnego obowiązującą od 30 czerwca br. do przepisu art. 121 kc dopisano zasadę, iż bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu:

  • co do roszczeń objętych wnioskiem o zawezwanie do próby ugodowej – przez czas trwania postępowania pojednawczego;
  • co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji.

Postępowanie pojednawcze

Dotychczas wniosek o zawezwanie dłużnika do próby ugodowej miał skutek materialnoprawny, wydłużając okres możliwego dochodzenia roszczenia. Mimo tego, że jest to czynność wywołująca skutek procesowy jedynie w postaci odbycia posiedzenia pojednawczego. Posiedzenia takie w większości przypadków kończyły się stwierdzeniem, że do zawarcia ugody nie doszło.

Postępowanie pojednawcze rozpoczyna się wraz ze skutecznym złożeniem wniosku o zawezwanie do próby ugodowej w sądzie, bądź nadaniem go w placówce operatora wyznaczonego – o ile wniosek nie został zwrócony.

Zwrot wniosku może nastąpić w dwóch sytuacjach:

  • gdy nie uzupełniono jego braków formalnych, pomimo wezwania przez sąd z zakreśleniem dodatkowego terminu tygodniowego zgodnie z art. 130 § 1 kpc;
  • gdy wniosek wnosił profesjonalny pełnomocnik (radca prawny, adwokat), a wniosek nie został należycie opłacony albo zawierał inne braki formalne (tutaj istnieje możliwość uzupełnienia wniosku w terminie tygodniowym i zachowania pierwotnego terminu) – nie jest brakiem formalnym wniesienie wniosku do niewłaściwego sądu zgodnie bowiem z art. 200 kpc sąd, który stwierdzi swą niewłaściwość, przekaże sprawę sądowi właściwemu, natomiast czynności dokonane w sądzie niewłaściwym pozostają w mocy.

Od zakończenia postępowania pojednawczego bieg przedawnienia znowu biegnie, chyba że strony zawarły ugodę. Z posiedzenia tego sporządza się protokół. Treść protokołu regulują przepisy art. 158  i art. 185 § 3 kpc zgodnie z tymi regulacjami, gdy dojdzie do zawarcia ugody jej osnowę wciąga się do protokołu albo zamieszcza się w odrębnym dokumencie stanowiącym załącznik do protokołu a także stwierdza podpisami stron. Gdy treścią ugody jest uznanie długu, to z mocy art. 123 § 1 pkt 2 kc powoduje ono przerwanie biegu terminu przedawnienia. Wtedy bowiem – od dnia następującego po zakończeniu postępowania pojednawczego – termin przedawnienia będzie biegł nadal.

Postępowanie pojednawcze kończy wraz z zakończeniem posiedzenia pojednawczego wyznaczonego przez sąd w  celu przeprowadzenia próby ugodowej.

Mediacje pozasądowe

Celem mediacji jest zawarcia porozumienia kończącego spór. Strony same wypracowują kompromis (w mediacji koncyliacyjnej mediator pełni nieco bardziej aktywną rolę). To odróżnia mediację od postępowania sądowego, nakierowanego na przekonanie sędziego do racji prezentowanych przez obie stron i kończącego się arbitralnym wydaniem wyroku.

Mediacja bardzo sprawdza się w sprawach własności intelektualnej, jest ku temu kilka powodów... Dlatego każda zmiana w zakresie regulacji tej instytucji jest bardzo istotna.

W zakresie mediacji pozasądowej nowelizacja wprowadziła dwie zmiany:

  • do art. 121 kc dodano pkt 5 co spowodowało, że bieg przedawnienia nie rozpoczyna się, a rozpoczęty ulega zawieszeniu co do roszczeń objętych umową o mediację – przez czas trwania mediacji;
  • uchylono przepis art. 123 § 1 pkt 3 kc likwidując w ten sposób zasadę, iż bieg przedawnienia przerywał się przez wszczęcie mediacji.

Wszczęcie mediacji przez stronę następuje z chwilą doręczenia mediatorowi wniosku o przeprowadzenie mediacji, z dołączonym dowodem doręczenia jego odpisu drugiej stronie (zgodnie z art. 183(6) § 1 kpc).  Mediacja kończy się z momentem podpisania ugody do czego powinni dążyć wszyscy uczestnicy mediacji.

Mediacja nie zostaje jednak wszczęta pomimo dostarczenia mediatorowi wniosku, jeżeli:

  • stały mediator, w terminie tygodnia od dnia doręczenia mu wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówił przeprowadzenia mediacji;
  • strony zawarły umowę o mediację, w której wskazano jako mediatora osobę niebędącą stałym mediatorem, a osoba ta, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, odmówiła przeprowadzenia mediacji;
  • strony zawarły umowę o mediację bez wskazania mediatora i osoba, do której strona zwróciła się o przeprowadzenie mediacji, w terminie tygodnia od dnia doręczenia jej wniosku o przeprowadzenie mediacji, nie wyraziła zgody na przeprowadzenie mediacji albo druga strona w terminie tygodnia nie wyraziła zgody na osobę mediatora;
  • strony nie zawarły umowy o mediację, a druga strona nie wyraziła zgody na mediację.

I to właśnie w tych przypadkach, gdy do wszczęcia mediacji nie doszło pomimo złożenia wniosku, jeżeli strona wytoczy powództwo o roszczenie, które było objęte wnioskiem o przeprowadzenie mediacji, w terminie trzech miesięcy od dnia:

  • w którym mediator lub druga strona złożyli oświadczenie powodujące, że mediacja nie została wszczęta albo
  • następnego po upływie tygodnia od dnia doręczenia wniosku o przeprowadzenie mediacji, gdy mediator lub druga strona nie złożyli oświadczenia, powodujące, że mediacja nie została wszczęta

do chwili wytoczenia powództwa, w odniesieniu do tego roszczenia bieg terminu przedawniania zawiesza się. Złożenie zaś pozwu spowoduje przerwanie biegu terminu przedawnienia zgodnie z art. 123 § 1 pkt 1 kc.

Jeśli mediacja zostanie skutecznie wszczęta, ale strony nie zawrą ugody – bieg terminu przedawnienia zostanie zawieszony na okres od dnia wszczęcia mediacji do jej zakończenia. Mediacja zakończy się natomiast z chwilą sporządzenia protokołu z mediacji. W protokole mediator oznacza wyłącznie miejsce i czas przeprowadzenia mediacji, a także imię, nazwisko (nazwę) i adresy stron, imię i nazwisko oraz adres mediatora, a ponadto wskazuje iż strony nie zawarły ugody, nie podając powodów braku porozumienia.

W obecnym stanie prawnym, od dnia następującego po zakończeniu mediacji, termin przedawnienia będzie biegł zatem nadal, nie zaś od początku, jak miało to miejsce przed 30 czerwca 2022 r.

Warto podkreślić, iż ugoda zawarta przed mediatorem, po jej zatwierdzeniu przez sąd, ma moc prawną ugody zawartej przed sądem. W konsekwencji, za sprawą przepisu art. 125 § 1 kc roszczenie stwierdzone ugodą zawartą przed mediatorem i zatwierdzoną przez sąd przedawnia się z upływem sześciu lat lub trzech lat, gdy obejmuje świadczenia okresowe, roszczenie o świadczenie okresowe należne w przyszłości. Okres przedawnienia zaczyna swój bieg z dniem następującym po uprawomocnieniu się postanowienia sądu zatwierdzającego ugodę zawartą przed mediatorem.

Zmiana obowiązująca od 30 czerwca 2022 r. w założeniu ma wyeliminować praktykę składania przez wierzycieli wniosku o zawezwanie do próby ugodowej czy wszczynania mediacji pozasądowych jedynie w celu przerwania biegu przedawnienia. Zakłada się, iż dzięki tej zmianie będzie możliwe ukierunkowanie stron na rzeczywiste rozwiązywanie konfliktów i dochodzenie do porozumienia drogą ugodową. Nowa regulacja ma zapobiec nadużywaniu przez wierzycieli instytucji zawezwania do próby ugodowej, bądź wszczęcia postępowania mediacyjnego, prowadzonego bez zaangażowania stron – co niestety dość często zdarza się.

Obecnie możliwe będą trzy warianty:

  • bieg przedawnienia nie zostanie ani przerwany ani zawieszony, gdy nie dojdzie do wszczęcia mediacji;
  • bieg przedawnienia zostanie zawieszony, gdy postępowanie pojednawcze lub mediacja nie doprowadzą do zawarcia ugody;
  • bieg przedawnienia zostanie przerwany, gdy dojdzie do zawarcia ugody.

Pozostaje, więc życzyć jak najwięcej ugód skutecznie zawartych. Spór towarzyszy od zawsze człowiekowi. Teraz, aby przerwać bieg przedawnienia strony muszą zawrzeć ugodę … 😉

Photo by Abby Savage on Unsplash
[1] art. 118 Ustawa z dnia 23 kwietnia 1964 r. Kodeks cywilny (t.j. Dz. U. z 2022 r. poz. 1360 z późn. zm.). (dostęp: 2022-07-04)
[2] Art. 646 kodeksu cywilnego
[3] Art. 442(1) kodeksu cywilnego
[4] Art. 289 Ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 324). (dostęp: 2022-07-04)

#ip mediacja  #mediacja własność intelektualna # mediacja prawo autorskie #mediacja własność przemysłowa #mediacja spór o znak towarowy # mediacja w sprawach IP #mediacja w sprawach własności intelektualnej # mediacja nieuczciwa konkurencja # mediacja dobra osobiste

Udostępnij