Przeniesienie autorskich praw majątkowych do utworu nie jest transakcją skomplikowaną jeśli przy konstruowaniu umowy zadbamy o wszystkie niezbędne elementy, które zapewnią prawidłowe uregulowanie prawne. Często jednak trafiają do naszej kancelarii dokumenty, w których znajdują się błędy, sprawiające problemy interpretacyjne a nawet powodujące, że umowa jest nieważna. Trzeba też pamiętać, że najczęściej to właśnie umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych jest jedynym dokumentem, w którym zbywca i nabywca praw do utworu mogą uregulować kwestie autorskich praw osobistych i praw zależnych do tego utworu.
Z jakimi błędami w umowach przeniesienia autorskich praw majątkowych się spotykamy?
Błąd nr 1 – brak formy pisemnej
Najważniejsze jest zachowanie pisemnej formy umowy. Należy pamiętać, że umowa przeniesienia autorskich praw majątkowych musi mieć formę pisemną, więc wszystko czego zapomnimy w niej zapisać może działać na niekorzyść jednej ze stron. Zgodnie z art. 53 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych wymaga zachowania formy pisemnej pod rygorem nieważności. Bez pisemnej umowy nie ma przeniesienia praw autorskich. Co najwyżej można przyjąć, iż korzystanie z utworu odbywa się na podstawie umowy licencyjnej zgodnie z zasadą, iż w braku wyraźnego postanowienia o przeniesieniu prawa, uważa się, że twórca udzielił licencji (art. 65 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych).
Błąd nr 2 – brak poprawnego określenia Utworu
Mogłoby się wydawać, że skoro umowa dotyczy praw do utworu, na który się umówiliśmy to nie stworzy to problemu przy jej zawieraniu. Określenie przedmiotu umowy, który stanowi utwór jest niezbędne do prawidłowego uregulowania między stronami czego dotyczy umowa. Wbrew pozorom w umowach tego typu bardzo często spotykamy się z brakiem określenie utworu lub też niedokładnym jego określeniem. Strony posługują się pojęciem utworu nie definiując go nigdzie w umowie. Na podstawie tak zawartej umowy nie można stwierdzić czego faktycznie ona dotyczy, a więc do jakiego utworu prawa autorskie zostały przeniesione. Problem pojawia się najczęściej gdy dochodzi do sporu np. co do formy w jakiej utwór ma być dostarczony (np. pliki otwarte, zamknięte), a także co strony rozumiały przez utwór. Z tego względu przy określaniu utworu można wskazać jego tytuł, a w przypadku gdy go nie ma, opisać go dokładnie, by uniknąć rozbieżności co do woli stron umowy.
Według art. 53 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, nieważna jest umowa w części dotyczącej wszystkich utworów lub wszystkich utworów określonego rodzaju tego samego twórcy mających powstać w przyszłości. Nie można według polskiego prawa „kupić” praw do wszystkich utworów jakie dany twórca stworzy, trzeba je wyszczególnić i określić. Jeśli w chwili zawierania umowy utwór jeszcze nie istnieje można użyć konstrukcji z art. 64 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i zawrzeć umowę zobowiązującą do przeniesienia autorskich praw majątkowych. Umowa ta przenosi na nabywcę, z chwilą przyjęcia utworu, prawo do wyłącznego korzystania z utworu na określonym w umowie polu eksploatacji
Błąd nr 3 – brak regulacji lub niewłaściwa regulacja dotycząca zakresu przejścia praw autorskich
Niezrozumiałe dla niektórych pojęcie pól eksploatacji to inaczej mówiąc sposoby korzystania z utworu. Jak wskazuje wprost art. 41 ust 2. ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych Umowa o przeniesienie autorskich praw majątkowych lub umowa o korzystanie z utworu, zwana dalej ,,licencją”, obejmuje pola eksploatacji wyraźnie w niej wymienione. Wskazanie w umowie do sposobu korzystania w jaki sposób chcemy udzielić prawa nabywcy jest obligatoryjne. Jednocześnie w ustawie mamy wymienione tylko przykładowe pola eksploatacji, a ich katalog jest otwarty, co zwłaszcza w czasach gdy technologia idzie do przodu pozwala na dostosowanie umowy do własnych potrzeb. Warunkiem jest jednak, by w chwili zawierania umowy pole eksploatacji wskazane przez strony umowy było znane. W związku z tym nie można w umowie zastrzec, że twórca przenosi majątkowe prawa autorskie do utworu także na polach eksploatacji powstałych w przyszłości.
Z drugiej strony błędem może być też zbyt szerokie wskazanie pól eksploatacji. Wpisywanie w umowę „wszystkich znanych w chwili zawarcia umowy” pól eksploatacji jest korzystne dla nabywcy, jednak twórca powinien zastanowić się czy na pewno dla niego taki zapis nie powoduje zmniejszenia potencjalnego wynagrodzenia. Należy pamiętać, że niewymienione w umowie prawa pozostają przy twórcy, który nadal może nimi swobodnie rozporządzać.
Zgodnie z art. 41 ust. 4 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych mowa może dotyczyć tylko pól eksploatacji, które są znane w chwili jej zawarcia.
Błąd nr 4 – brak regulacji lub niewłaściwa regulacja dotycząca momentu przejścia praw autorskich
Moment przejścia praw autorskich – najczęściej określa się go albo z chwilą przekazania utworu albo z chwilą zapłaty wynagrodzenia. Pierwsza opcja jest korzystna dla nabywcy, który może zwlekać z zapłatą, a prawa będą już po jego stronie. Zdecydowanie bezpieczniejsza dla twórcy jest druga opcja, bo do momentu dokonania zapłaty nabywca nie ma praw do utworu.
Błąd nr 5 – brak regulacji lub niewłaściwa regulacja dotycząca czasu przejścia praw autorskich
Niektórzy nie wiedzą, że autorskie prawa majątkowe można przenieść na jakiś czas. Czyli można stać się „właścicielem” praw do utworu przez pewien czas, po którym prawa „wracają” do poprzedniego właściciela. Okres na jaki prawa autorskie są przenoszone można uregulować dowolnie. Jeśli więc intencją stron jest wykluczenie wszelkich wątpliwości w tym zakresie warto zapisać, ze prawa przenoszone są bez ograniczeń czasowych.
Błąd nr 6 – brak regulacji lub niewłaściwa regulacja dotycząca terytorium przejścia praw autorskich
Można przenieść prawa do korzystania z utworu na ograniczonym terytorium np. województwa, państwa, lub wskazać, że przenosimy prawa autorskie do utworu bez ograniczeń terytorialnych – co oczywiście daje nabywcy największą swobodę korzystania. Podobnie jak z okresem na jaki prawa są przenoszone, warto wpisać do umowy, że prawa przenoszone są bez ograniczeń terytorialnych.
Błąd nr 7 – brak regulacji lub niewłaściwa regulacja dotycząca wynagrodzenia za przejścia praw autorskich
Jest to kolejne uregulowanie, które wynika wprost z ustawy, która ma na celu oczywiście jak najlepsze zabezpieczenie praw twórców. Z tego względu jeżeli umowa dotyczy przeniesienia autorskich praw majątkowych na kilku polach eksploatacji, twórcy przysługuje odrębne wynagrodzenie za każde z pól, chyba, że strony w umowie postanowią inaczej. (art. 45 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych). Najczęściej negocjacje co do zakresu przeniesienia praw i wynagrodzenia dotyczą całości ustaleń, a zamiarem stron jest jedna opłata za przeniesienie praw na wszystkich polach. Jeżeli jednak tego nie zapiszemy w umowie, Twórca będzie miał prawo dochodzenia wynagrodzenia odrębnie za każde pole eksploatacji wskazane w umowie.
Trzeba też pamiętać, że jeżeli wynagrodzenie twórcy jest określone procentowo od ceny sprzedaży egzemplarzy utworu, a cena ta ulega podwyższeniu, twórcy należy się umówiony procent od egzemplarzy sprzedanych po podwyższonej cenie. Jednostronne obniżenie ceny sprzedaży egzemplarzy przed upływem roku od przystąpienia do rozpowszechniania utworu nie wpływa na wysokość wynagrodzenia. Strony mogą przedłużyć ten termin – zgodnie z art. 48 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
Umowa przenosząca prawa autorskie musi określać, czy transakcja jest odpłatna czy też nieodpłatna, przy czym w tym ostatnim przypadku – darowizna może być odwołana gdy obdarowany okaże się „rażąco niewdzięczny”. Jeżeli w umowie nie zapiszemy z umowy nie wynika, że przeniesienie autorskich praw majątkowych nastąpiło nieodpłatnie, twórcy przysługuje prawo do wynagrodzenia, a jeżeli w umowie nie określono wysokości wynagrodzenia autorskiego, wysokość wynagrodzenia określa się z uwzględnieniem zakresu udzielonego prawa oraz korzyści wynikających z korzystania z utworu. Gdy wystąpi rażąca dysproporcja między wynagrodzeniem twórcy a korzyściami nabywcy autorskich praw majątkowych, twórca może żądać stosownego podwyższenia wynagrodzenia przez sąd na podstawie art. 44 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych.
O powyższych regulacjach należy pamiętać zapisując odpowiednie regulacje w umowie.
Błąd nr 8 – brak regulacji lub niewłaściwa regulacja dotycząca praw zależnych
Prawie każda ingerencja w utwór wymaga zgody twórcy utworu pierwotnego. Strony umowy przeniesienia praw autorskich bardzo często zapominają o tym lub zbyt szeroko regulują te kwestie.
Istnienie utworu zależnego jest uzależnione od wcześniejszego powstania utworu pierwotnego dlatego utworem zależnym jest np. tłumaczenie książki z języka polskiego na język obcy. W przypadku utworu zależnego trzeba pamiętać, o tym, że na rozporządzanie i korzystanie z opracowania należy uzyskać zgodę twórcy utworu pierwotnego. Zgodnie z tą zasadą, jeżeli w momencie zawierania umowy przeniesienia autorskich praw majątkowych wiemy, że będziemy korzystać z praw zależnych do utworu, należy odrębnie uregulować te kwestie.
Z drugiej strony twórca powinien zastanowić się jak szeroko udziela praw do utworu. Zgoda na rozporządzanie i korzystanie z opracowania powinna być uwzględniona w umowie dopiero wtedy, gdy twórca chce, aby nabywca mógł swobodnie dokonywać przeróbek utworu, np. adaptacji czy tłumaczeń. Twórca powinien tez zadbać o odpowiednie wynagrodzenie dla siebie za udzielenie zgody lub świadomie z niego zrezygnować. Nie należy bowiem mylić wynagrodzenia za przeniesienie autorskich praw majątkowych z wynagrodzeniem za udzielenie zgody na rozporządzanie i korzystanie z opracowania.
Błąd nr 9 – brak regulacji dotyczących nośnika utworu
Wiele osób zapomina, że czym innym jest utwór, a czym innym jest fizyczny nośnik, na którym utwór został zapisany. Utwór jest przejawem działalności twórczej człowieka, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. To wyraz myśli twórcy. Aby uzewnętrznić tę myśl twórca musi użyć nośnika fizycznego takiego jak kartka papieru, dyskietka, płótno obrazu, drewno, metal szlachetny i wiele innych. Podobnie jak przeniesienie własności egzemplarza nie powoduje przeniesienia praw autorskich (np. kupując książkę czy płytę nie przysługują nam prawa autorskie do niej), tak samo przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje z automatu przeniesienia własności egzemplarza utworu. Kwestia przeniesienia własności egzemplarza powinna być odrębnie uregulowana w umowie – czy wraz z przeniesieniem praw autorskich przenosimy prawo do egzemplarza, oraz czy opłata z tego tytułu jest uwzględniona w wynagrodzeniu.
Zgodnie z art. 52 prawa autorskiego jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przeniesienie własności egzemplarza utworu nie powoduje przejścia autorskich praw majątkowych do utworu. Jeżeli umowa nie stanowi inaczej, przejście autorskich praw majątkowych nie powoduje przeniesienia na nabywcę własności egzemplarza utworu.
Błąd nr 10 – brak zabezpieczenia poufności
O zabezpieczeniu informacji poufnych zapomina się bardzo często, nie tylko w przypadku umów przeniesienia praw autorskich. A przecież bardzo często wysokość wynagrodzenia jest informacją, którą chcemy zachować w poufności, aby pozostała tylko pomiędzy stronami umowy. Dodatkowo w trakcie negocjacji umowy niejednokrotnie ujawniane są poufne informacje stanowiące dużą wartość dla jednej strony. Z tego uważamy, że klauzula poufności powinna znajdować się w każdej umowie. Prawidłowe postanowienie powinno nie tylko wskazywać co stanowi informacje poufne, jak strony zobowiązują się do zabezpieczenia przed ujawnieniem tych informacji, ale także, co grozi drugiej stronie w przypadku niedochowania tajemnicy. Kara umowna powinna być adekwatna do wartości informacji objętych klauzulą poufności.
Powyższa lista zawiera najczęściej spotykane błędy. Jest ich dużo więcej, zwłaszcza gdy transakcja przeniesienia praw autorskich łączy się z innymi ustaleniami stron. Czasami przeniesienie praw poprzedzone jest zamówieniem wykonania przez twórcę dzieła, które jest utworem i wówczas trudności pojawiają się przy określaniu dzieła i warunków jego wykonania czy odbioru. Ale to temat na inny wpis 😊
Jeżeli planujesz tego typu transakcje, możesz skorzystać z przygotowanych przez nas gotowych wzorów zawierających wszystkie te postanowienia: https://lgl-iplaw.pl/product/wzor-umowy-nabycia-praw-autorskich/ lub skorzystać z indywidualnej porady prawnej w ramach której przygotujemy umowę dopasowaną w 100% do Twoich potrzeb https://lgl-iplaw.pl/kontakt/.
