Reklama za pośrednictwem mediów, Internetu czy w formie drukowanej to najłatwiejszy sposób na promocję swoich usług lub produktów. Istnieje jednak szereg zakazów dotyczących reklam, jak również wiele branż, którym prawo ogranicza lub całkowicie zakazuje reklamy.

Co i komu wolno, a czego zdecydowanie nie należy robić reklamując swoje produkty lub usługi? jakie są granice zakazów? 

Zakazy ogólne – dotyczące każdego przedsiębiorcy

Niezależnie od tego w jakiej branży działasz, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[1] zakazuje reklam, które:

  • są sprzeczne z dobrymi obyczajami lub uchybiają godności człowieka

reguła ta odnosi się to do sprzeczności z ogólnie przyjętymi w danym kraju zasadami, zakazane są więc reklamy zachęcające do łamania zasad współżycia społecznego, eksponowania agresji, złych zachowań, czy odwołujące się do osobistych cech człowieka, jak kolor skóry, pochodzenie, wiara itp. w konsekwencji to czy doszło do naruszenia obyczajów lub godności jest ocenne i zwykle budzi dużo kontrowersji.

  • wprowadzają klienta w błąd i mogą przez to wpłynąć na jego decyzję co do nabycia towaru lub usług

zakazane jest podawanie w reklamie informacji, które wskazują błędne informacje takie jak przeznaczenie, skład lub właściwości reklamowanego produktu lub usługi.

  • odwołują się do uczuć klientów przez wywoływanie lęku, wykorzystywanie przesądów lub łatwowierności dzieci

zakazane jest reklamowanie produktów, w sposób, który w konsumencie budzi wyraźną obawę, strach, konieczność jego nabycia np. w związku z obecnie panującą pandemią, zakazane są reklamy, które sugerują, że jakiś produkt chroni przed wirusem, jest wirusobójczy.

  • stanowią wypowiedź, która, zachęcając do nabywania towarów lub usług, sprawia wrażenie neutralnej informacji

dotyczy to tzw. reklam ukrytych lub sponsorowanych bardzo często występujących w ramach artykułów w prasie lub Internecie, w tym także w ramach współpracy z influencerami lub z wykorzystaniem lokowania produktu, z którym często spotkać się można w programach i serialach telewizyjnych. Każde umieszczenie reklamy w ten sposób powinno być odpowiednio oznaczone.

  • mogą być potraktowane jako istotna ingerencja w sferę prywatności, np. przez uciążliwe dla klientów nagabywanie w miejscach publicznych, przesyłanie na koszt klienta niezamówionych towarów lub nadużywanie technicznych środków przekazu informacji

kilka lat temu popularne były telefony do konsumentów, na podstawie których telemarketerzy wysyłali niezamówione książki, bieliznę itp. Do osób, z którymi rozmawiali, bez uzyskania na to zgody, a następnie wymuszali dokonanie zapłaty za dany produkt. Do tej pory tego typu procedery zdarzają się, jednak zdecydowanie rzadziej, prawdopodobnie ze względu na obowiązujące przepisy o ochronie danych osobowych 

Zakazy reklamy poszczególnych towarów lub branż

Poza tymi zakazami, do których muszą stosować się wszyscy przedsiębiorcy, polskie prawo nakłada także dodatkowe zakazy i ograniczenia na niektóre z branż, które ze względu na swoją specyfikę i czasami zagrożenia jakie niosą dla potencjalnego konsumenta są regulowane w szczególny sposób.

Należą do nich:

reklama napojów alkoholowych

na podstawie ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi zakazane całkowicie są reklamy napojów alkoholowych za wyjątkiem piwa, którego reklama musi spełniać określone warunki:

    • nie może być kierowana do małoletnich, ani z ich udziałem
    • w żaden sposób nie łączy spożywania alkoholu z aktywnością fizyczną, prowadzeniem pojazdów, ani też nie sugeruje, że alkohol wpływa na atrakcyjność, sukces zawodowy
    • alkohol w reklamie nie może być łączony z relaksem, nauką lub pracą
    • nie może zawierać stwierdzeń wskazujących, że alkohol posiada właściwości lecznicze, jest środkiem stymulującym, uspakajającym lub sposobem rozwiązywania konfliktów osobistych, ani też zachęcać do nadmiernego spożycia
    • nie może być przedstawiana w telewizji, radiu, kinie lub teatrze między godz. 6 a 20, z wyjątkiem reklamy prowadzonej przez organizatora imprezy sportu wyczynowego lub profesjonalnego w trakcie trwania tej imprezy;
    • nie można zamieszczać reklamy napojów alkoholowych także w prasie młodzieżowej, dziecięcej, na okładkach prasy, a także na wszelkiego rodzaju słupach i tablicach reklamowych, chyba że 20% powierzchni reklamy zajmować będą widoczne i czytelne napisy informujące o szkodliwości spożycia alkoholu lub o zakazie sprzedaży alkoholu małoletnim

reklama wyrobów tytoniowych

podobnie jak napoje alkoholowe, ze względu na szkodliwy wpływ na organizm człowieka zakazane jest reklamowanie wyrobów tytoniowych tj. papierosów, tytoniu, papierosów elektronicznych, pojemników zapasowych, rekwizytów tytoniowych lub symboli z nimi związanych we wszelkich środkach masowego przekazu, placówkach młodzieżowych, leczniczych, sportowych i innych miejscach publicznych.

    • dodatkowo producenci i importerzy wyrobów tytoniowych nie mogą w ramach promocji sponsorować wydarzeń sportowych, kulturalnych, oświatowych, zdrowotnych i społeczno-politycznych.
    • ustawa o ochronie zdrowia przed następstwami używania tytoniu i wyrobów tytoniowych nakłada także zakaz eksponowania wyrobów tytoniowych w punktach sprzedaży.
    • zakazane jest także zamieszczanie na etykietach opakowań wyrobów tytoniowych informacji promujących spożycie tytoniu, sugerujących mniejszą szkodliwość lub powiązanie z produktem leczniczym. Dodatkowo na etykietach powinna znaleźć się informacja o szkodliwości wyrobu tytoniowego dla zdrowia i życia spożywającego.

reklama solariów

od 2018 r. obowiązuje ustawa o ochronie życia przed następstwami korzystania z solarium, która wprowadziła całkowity zakaz reklamowania i promocji usług solariów:

    • w telewizji, radiu, prasie, Internecie, kinach, podmiotach leczniczych, szkołach i placówkach oświatowo-wychowawczych, na terenie obiektów sportowo-rekreacyjnych oraz w innych miejscach publicznych;
    • na plakatach, w tym plakatach wielkoformatowych;
    • niedozwolona jest także promocja w postaci karnetów, rabatów i konkursów organizowanych przez solaria

reklama gier i hazardu

branża hazardowa także podlega licznym obostrzeniom w zakresie reklamy i promocji swoich usług. Zasady urządzania gier hazardowych i prowadzenia działalności o takim charakterze reguluje ustawa o grach hazardowych. Prawo zakazuje:

    • reklamy gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych, gier na automatach przez co rozumie się publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych lub symboli graficznych i innych oznaczeń z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych podmiotów prowadzących działalność wymienioną powyżej
    • promocji gier cylindrycznych, gier w karty, gier w kości, zakładów wzajemnych lub gier na automatach, przez co rozumie się publiczną prezentację tych gier lub zakładów, rozdawanie rekwizytów z nimi związanych, wręczanie żetonów lub dowodów uczestnictwa w tych grach a także ich sprzedaż w miejscach publicznych, oraz inne formy publicznego zachęcania do uczestnictwa w nich lub przekonywania o ich zaletach bądź zachęcania do wstępu do kasyn gry lub punktów przyjmowania zakładów wzajemnych.
    • dozwolone jest natomiast reklamowanie i promocja prowadzone wewnątrz kasyna gier

reklama leków i aptek

zgodnie z art. 52 ustawy- Prawo farmaceutyczne reklamą produktu leczniczego jest działalność polegająca na informowaniu lub zachęcaniu do stosowania produktu leczniczego, mająca na celu zwiększenie: liczby przepisywanych recept, dostarczania, sprzedaży lub konsumpcji produktów leczniczych. Zakazana jest reklama produktów leczniczych:

    • wydawanych wyłącznie na podstawie recepty;
    • zawierających środki odurzające i substancje psychotropowe;
    • umieszczonych na wykazach leków refundowanych, zgodnie z odrębnymi przepisami, oraz dopuszczonych do wydawania bez recept o nazwie identycznej z umieszczonymi na tych wykazach.
    • którego nazwa jest identyczna z nazwą produktu leczniczego wydawanego wyłącznie na podstawie recepty.
    • niedopuszczonych do obrotu na terytorium Rzeczypospolitej Polskiej;
    • dopuszczonych do obrotu bez konieczności uzyskania pozwolenia, o których mowa w  4 Prawa farmaceutycznego;
    • zawierającej informacje niezgodne z Charakterystyką Produktu Leczniczego albo z Charakterystyką Produktu Leczniczego Weterynaryjnego

a także ze względu na sprzedaż produktów leczniczych zakazana jest reklama aptek, punktów aptecznych oraz ich działalności, jak również  placówek obrotu pozaaptecznego i ich działalności odnosząca się do produktów leczniczych lub wyrobów medycznych.

reklama substancji niebezpiecznych

ustawa o substancjach chemicznych i ich mieszaninach zakazuje reklamy i promocji substancji niebezpiecznych bez wymienienia kategorii, do których substancja ta została zaklasyfikowana

reklama substancji psychotropowych

zabrania się reklamy i promocji:

    • substancji psychotropowych, środków odurzających, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych.
    • środków spożywczych lub innych produktów przez sugerowanie, że posiadają one działanie takie jak substancje psychotropowe, środki odurzające, środki zastępcze lub nowe substancje psychoaktywne lub których użycie, nawet niezgodne z przeznaczeniem, może powodować skutki takie jak skutki działania substancji psychotropowych, środków odurzających, środków zastępczych lub nowych substancji psychoaktywnych.

reklama żywności

w zakresie reklamowania żywności można wyodrębnić dwa rodzaje zakazów i ograniczeń:  stosunku do preparatów początkowego żywienia dla niemowląt oraz dotyczące reklam żywności skierowanych do dzieci poniżej 12. roku życia, ustawa o bezpieczeństwie żywności i żywienia zabrania:

    • reklamy preparatów do początkowego żywienia niemowląt w miejscach ich sprzedaży;
    • prowadzenia działalności promocyjnej zachęcającej do nabycia preparatów do początkowego żywienia niemowląt i przedmiotów służących do karmienia niemowląt, takiej jak rozdawanie próbek, specjalne wystawy, kupony rabatowe, premie, specjalne wyprzedaże i sprzedaż wiązana;
    • oferowania lub dostarczania przez producentów lub dystrybutorów preparatów do początkowego żywienia niemowląt oraz przedmiotów służących do karmienia niemowląt, ich próbek lub innych przedmiotów tego typu o charakterze promocyjnym – konsumentom, w tym przede wszystkim kobietom ciężarnym, rodzicom niemowląt lub członkom ich rodzin, bezpośrednio lub za pośrednictwem podmiotów udzielających świadczeń zdrowotnych, bezpłatnie lub po obniżonej cenie.

Reklama preparatów do początkowego żywienia niemowląt może być prowadzona wyłącznie w publikacjach popularnonaukowych specjalizujących się w upowszechnianiu wiedzy z zakresu opieki nad dzieckiem lub w publikacjach naukowych i musi być ograniczona do informacji potwierdzonych badaniami naukowymi. Informacje zawarte w reklamie nie mogą sugerować, że karmienie sztuczne jest równoważne lub korzystniejsze od karmienia piersią.

Ograniczenia dotyczące reklam żywności kierowanych do dzieci poniżej 12. roku życia są efektem propozycji od samej branży żywnościowej, która zawnioskowała w tym celu do Krajowej Rady Radiofonii i Telewizji o wprowadzenie ograniczeń reklam w czasie antenowym, którego grupę docelową stanowią głównie dzieci poprzez zakaz:

  • reklam dotyczących artykułów spożywczych lub napojów zawierających składniki, których obecność w nadmiernych ilościach w codziennej diecie jest niewskazana.

reklama usług prawniczych

reklama kancelarii prawnych podlega wielu ograniczeniom wynikającym z etyki zawodowej, co prawda przepisy w tym zakresie zostały nieco zliberalizowane, nadal jednak nie wolno prawnikom dokonywać reklamy i promocji swoich usług np. za pomocą płatnych reklam w Internecie, pozyskiwania klientów w sposób sprzeczny z godnością zawodu oraz współpracy z podmiotami pozyskującymi klientów z naruszeniem prawa lub zasad współżycia społecznego; dozwolone są natomiast wszelkiego rodzaju treści o charakterze informacyjnym na dokumentach firmowych, broszurach, stronach internetowych i portalach a także budowanie pozycji eksperta poprzez np. prowadzenie bloga lub strony internetowej, na których prawnicy dzielą się bezpłatnie swoją wiedzą.

Jakie mogą być konsekwencje naruszenia zakazu reklamy?

Jeśli przedsiębiorca posługuje się reklamą zakazaną prawem musi liczyć się z tym, że konsument, którego interes został z tego powodu naruszony, może domagać się od niego na drodze cywilnej m.in.:

    • naprawienia szkody na zasadach ogólnych, w szczególności żądania unieważnienia umowy z obowiązkiem wzajemnego zwrotu świadczeń oraz zwrotu przez przedsiębiorcę kosztów związanych z nabyciem towaru,
    • zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej, ochroną dziedzictwa narodowego lub ochroną konsumentów.

Dodatkowo Prezes Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów ma prawo przeprowadzenia postępowania wyjaśniającego co do stosowania praktyk naruszających zbiorowe interesy konsumentów  nałożyć na przedsiębiorcę naruszającego przepisy karę pieniężną w wysokości nie większej niż 10% przychodu osiągniętego w roku rozliczeniowym poprzedzającym rok nałożenia tej kary.

Jeśli potrzebujesz pomocy w ocenie legalności Twojej reklamy, skontaktuj się z nami 🙂

Photo by Toa Heftiba on Unsplash
[1] ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz. U. z 2019 r. poz. 1010 z późn. zm.). 
Udostępnij