Jeśli jesteś fotografem albo prowadzisz blog lub sklep internetowy, na pewno zastanawiasz się czy możesz w swojej działalności wykorzystywać zdjęcia, na których widnieją również znaki towarowe innych przedsiębiorców.

Fotografując miejski zgiełk prawie niemożliwe jest uchwycenie kadru, na którym nie będzie znanych logotypów. Podczas tworzenia bloga dotyczącego tematyki beaty lub mody, sporym wysiłkiem byłoby opowiadać o nowych produktach lub trendach bez wizualizacji tego o czym piszesz, zwłaszcza, że warstwa graficzna podnosi atrakcyjność odbioru Twoich treści. A czy ciekawi Cię dlaczego sprzedając towary określonego producenta możesz opatrywać je jego znakami towarowymi? Czy tworząc stylizację do sklepu z odzieżą, możesz wykorzystywać zdjęcia, na których modelka poza Twoimi ubraniami trzyma w ręku np. torebkę ze znanym logo?

Oczywiście na to pytanie nie ma jednej prostej odpowiedzi, a każdy przypadek należy oceniać indywidualnie. Postaram się jednak przybliżyć jakie regulacje prawne mogą mieć w takich przypadkach zastosowanie.

Prawo ochronne na znak towarowy

Treść prawa ochronnego na znak towarowy. Zakres monopolu uprawnionego.

Pierwszym krokiem do analizy jest ustalenie zakresu prawa wyłącznego jakie przysługuje uprawnionemu ze znaku towarowego, czyli prawa ochronnego jakie uzyskuje się po pozytywnym zakończeniu procedury rejestracyjnej w urzędzie patentowym. Poprzez uzyskanie prawa ochronnego na znak towarowy właściciel tego prawa nabywa wyłączne prawo do używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na określonym terytorium.

Używanie znaku towarowego polega, np na:

  1. umieszczaniu tego znaku na towarach objętych prawem ochronnym lub ich opakowaniach (towary te należy wskazać w zgłoszeniu do urzędu patentowego),
  2. oferowaniu i wprowadzaniu tych towarów do obrotu, ich imporcie lub eksporcie oraz składowaniu w celu oferowania i wprowadzania do obrotu,
  3. oferowaniu lub świadczeniu usług pod tym znakiem,
  4. umieszczaniu znaku na dokumentach związanych z wprowadzaniem towarów do obrotu lub związanych ze świadczeniem usług;
  5. posługiwaniu się nim w celu reklamy.

To wyliczenie stanowi jedynie przykładowy sposób używania znaku towarowego przez uprawnionego. Używanie znaku towarowego może przejawiać się w innych formach np. poprzez umieszczanie go w adresie strony internetowej albo posługiwanie się nim w celu oznaczania swojego przedsiębiorstwa. Istotne jest to, że znak towarowy jest używany w sposób:

  • zarobkowy –    czyli działanie, którego zamierzonym rezultatem jest uzyskanie korzyści majątkowej, nie jest istotne czy ta korzyść majątkowa została osiągnięta czy właściciel znaku na nim “zarobił”;
  • zawodowy – jest związany z wykonywaniem zawodu niezależnie od tego czy jest nakierowany na uzyskiwanie korzyści majątkowej; korzystanie zawodowe zawsze bowiem wiąże się z pośrednim lub bezpośrednim zaspokajaniem potrzeb innych osób w związku z prowadzoną działalnością zawodową.

Zatem, monopolem właściciela prawa do znaku towarowego (inaczej: prawem tylko jemu przysługującym) nie jest objęte posługiwanie się znakiem towarowym, które nie jest związane z prowadzeniem działalności zarobkowej czy zawodowej np. dla celów prywatnych, kulturalnych lub naukowych. Przy czym w przypadku znaków renomowanych wygląda to nieco inaczej i o tym poniżej.

Prawo ochronne na znak towarowy ograniczone jest do towarów i usług wskazanych w wykazie w zgłoszeniu do urzędu patentowego, który udzielił prawa ochronnego. Znowu wyjątek od tej zasady stanowią renomowane znaki towarowe – w tym przypadku ochrona jest znacznie szersza.

 

Wykonanie fotografii, na której znajduje się znak towarowy

Jeśli prawem ochronnym na znak towarowy objęte jest wyłączne prawo do używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy na określonym terytorium, to samo wykonanie fotografii znaku w żaden sposób nie narusza  prawa uprawnionego. Utrwalając znak towarowy na fotografii nie używamy tego znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy (ale znowu trzeba pamiętać o nieco innej regulacji dotyczącej znaków renomowanych). 

Wykorzystanie fotografii ze znakiem towarowym

Konsekwentnie, wykorzystanie do użytku prywatnego fotografii, na których zostały uwiecznione znaki towarowe, nie stanowi używania znaku towarowego w sposób zarobkowy lub zawodowy. Zatem, nie stanowi naruszenia prawa ochronnego na znak towarowy, np.:

    1. posiadanie takiego zdjęcia z wakacji w rodzinnym albumie,
    2. udostępnienie takiego zdjęcia na swoim prywatnym profilu w mediach społecznościowych,
    3. hobbistyczne prowadzenie bloga internetowego np. urodowego, w którym opisywane są nowinki kosmetyczne wraz z wykorzystaniem zdjęć produktów opatrzonych znakami towarowymi,
    4. rozpowszechnianie swoich zdjęć, które na elementach ubioru zawierają znaki towarowe.

Przedstawiona powyżej lista nie wyczerpuje wszystkich możliwych działań, które dotyczą użytku prywatnego znaku towarowego, czyli nie są związane w żaden sposób z działaniem zawodowym lub zarobkowym.

Wyczerpanie prawa do znaku towarowego

Omawiając zagadnienie wykorzystywania zdjęć ze znakami towarami nie sposób pominąć kwestii dotyczącej wyczerpania prawa do znaku towarowego. Do wyczerpania prawa ochronnego na znak towarowy dochodzi w momencie wprowadzenia towaru do obrotu przez uprawnionego oznaczonego znakiem towarowym. Dzięki wyczerpaniu prawa można handlować towarem oznaczonym danym znakiem towarowym. Należy pamiętać, że dotyczy to towarów wprowadzonych na polski rynek jak i rynek Europejskiego Obszaru Gospodarczego (EOG) jeśli takie rynki wybrał podmiot uprawniony do znaku.

Wobec tego nie będzie stanowiło naruszenia:

    1. oferowanie w celu sprzedaży i opatrywanie tych ofert zdjęciem produktu zawierającym znak towarowy przez podmiot, który nabył uprzednio wprowadzony do obrotu towar – np. prowadząc swoją działalność w ramach portali sprzedażowych i aukcyjnych oferując klientom akcesoria i ozdoby oznaczone znakiem towarowym;
    2. import takich towarów oznaczonych znakiem towarowym, które zostały uprzednio wprowadzone na rynek przez uprawnionego lub za jego zgodą;
    3. posługiwania się znakiem towarowym w celu informowania o towarze i jego reklamy

Jako przykład wykorzystania znaków towarowych w sposób zarobkowy lub zawodowy z całą pewnością można wskazać:

  1. umieszczenie  na stronie internetowej swojego przedsiębiorstwa zdjęć znaków towarowych w celu zaprezentowania np. współpracy z partnerami biznesowymi – dla takiego działania niewątpliwe potrzebna jest zgoda uprawnionego, gdyż może to stanowić posługiwanie się znakiem w celu reklamy;
  2. posługiwanie się zdjęciami reklamowymi, na których poza naszym produktem widoczny jest inny produkt oznaczony znakiem towarowym – taki przykład często będzie mieć zastosowanie w branży modowej, gdzie obok reklamy własnego produktu widoczny jest obcy znak towarowy niejako “przyciągający” kupującego.

 

Uwaga na renomowane znaki towarowe 

Niestety sytuacje, w których dochodzi do wykorzystania cudzych znaków towarowych należy rozpatrywać indywidualnie w każdym przypadku. Łatwo może dojść do przekroczenie sfery dozwolonego użytku i naruszenia monopolu uprawnionego, w szczególności w przypadku renomowanych znaków towarowych. Może okazać się, że sposób posługiwania się przez znakiem towarowym stwarzał ryzyko konfuzji, czyli mylnego wyobrażenia odnośnie tego, że podmiot używający znaku towarowego jest w jakikolwiek sposób powiązany z producentem posługującym się znakiem.

Dopuszczalność wykorzystania znaków towarowych w celu reklamy wcześniej wprowadzonych do obrotów towarów, które zostały nimi oznaczone, może być ograniczona, jeżeli sposób reklamowania i informowania o towarze szkodzi reputacji objętego ochroną znaku. Reklama i sposób prezentacji produktu powinna zawsze podlegać ocenie. Zgodnie z orzecznictwem zagrożenie naruszenia renomy może być podstawą sprzeciwu uprawnionego ze znaku towarowego, ale należy pamiętać o konieczności zachowania odpowiedniego balansu pomiędzy prawami uprawnionego ze znaku a interesami sprzedawcy, który jest uprawniony do sprzedaży towarów używając metod reklamy, które są zwyczajowo przyjęte w danym sektorze.

Trybunał Sprawiedliwości UE (TSUE) wskazał, że „istotne szkodzenie renomie znaku mogłoby zaistnieć wówczas, gdyby sprzedawca nie podjął starań o to, aby znak towarowy nie pojawił się w jego prospekcie reklamowym w otoczeniu mogącym w sposób istotny spowodować uszczerbek w renomie, jaką uprawniony zamierzał zbudować dla swojego znaku towarowego.”[1] TSUE podniósł również, że na uprawnionym spoczywa obowiązek wykazania, że poprzez używanie znaku doszło do wyrządzenia szkody renomie tego znaku.

Wykorzystanie zdjęcia ze znakiem towarowym może nie tylko stanowić naruszenie prawa ochronnego na znak towarowy, ale także być czynem nieuczciwej konkurencji. W zależności od sytuacji może dojść do:

    1. wykorzystywania w nieuczciwy sposób renomy znaku towarowego albo
    2. innego działania sprzecznego z prawem lub dobrymi obyczajami, jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta.

Katalog czynów nieuczciwej konkurencji jest otwarty i próba żerowania na renomie cudzej marki stanowi czyn nieuczciwej konkurencji.

Pamiętaj o prawie autorskim

Znak towarowy, który chcesz uwieczniony na fotografii może podlegać nie tylko ochronie wynikającej z przepisów prawa własności przemysłowej, ale także z przepisów ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych. Znaki graficzne, multimedialne, stanowiące wzory mogą być utworami w rozumieniu prawa autorskiego. W takim przypadku zakres ochrony znaku jest kumulatywny, czyli chroniony jest na gruncie obu tych regulacji: prawa autorskiego i prawa własności przemysłowej.

Uprawnionemu do danego utworu będącego również znakiem towarowym przysługuje wyłączne prawo do korzystania z utworu i rozporządzania nim na wszystkich polach eksploatacji oraz do wynagrodzenia za korzystanie z utworu. Co za tym idzie, rozpowszechnianie np. na blogu zdjęć, na których uwidocznione są znaki towarowe może być naruszeniem prawa uprawnionego pomimo, że na gruncie omówionej regulacji wynikającej z przepisów prawa własności przemysłowej do naruszenia by nie doszło.

W ustawie o prawie autorskim i prawach pokrewnych (upapp) zostały zawarte wyjątki, umożliwiające korzystanie z cudzego utworu, które mogą mieć zastosowanie w przypadku fotografii ze znakami towarowymi stanowiącymi utwory, takie jak:

  1. prawo cytatu (art. 29 upapp) – wolno przytaczać w utworach stanowiących samoistną całość urywki rozpowszechnionych utworów oraz rozpowszechnione utwory plastyczne, utwory fotograficzne lub drobne utwory w całości, w zakresie uzasadnionym celami cytatu; oznacza to, że możliwe jest wykorzystanie takiego utworu (będącego także znakiem towarowym) ale jedynie w celach takimi jak wyjaśnianie, polemika, analiza krytyczna lub naukowa, nauczanie lub związanych z prawami gatunku twórczości – czyli w przypadku wielu fotografii nie będzie możliwe powołanie się na ten wyjątek 
  2. niezamierzone włączenie utworu do innego utworu (art. 292 upapp) – wolno w sposób niezamierzony włączyć utwór do innego utworu, o ile włączony utwór nie ma znaczenia dla utworu, do którego został włączony – czyli dopuszczalne są sytuacje, gdy znak towarowy będący utworem znajduje gdzieś w tle zdjęcia i stanowi nieistotny szczegół całej fotografii.

Zależy Ci na możliwość wykorzystywania zgodnie z prawem znaku towarowego innego przedsiębiorcy? Możesz skorzystać z naszego wzoru umowy licencji na znak towarowy. Jeśli nie masz pewności czy w sposób dozwolony wykorzystujesz fotografie z cudzymi oznaczeniami – skorzystaj z e-porady prawnej. Pomożemy Ci ustalić czy Twoje działania nie naruszają praw właścicieli znaków towarowych.

Photo by Zorik D on Unsplash
[1] Wyrok TSUE z dnia 4.11.2997 r. C-337/95, Christian Dior v. Evora BV, pkt 47.
Udostępnij