W dniu 9 listopada obchodzimy dzień wynalazcy. Data ta została wybrana dla uczczenia austriackiej wynalazczyni Hedy Lamarr i stanowi również datę jej urodzin. Głównym wynalazkiem Hedy Lamarr był system transmisji fal radiowych, opracowany przez nią po tym, gdy we wrześniu 1940 roku niemiecki okręt podwodny storpedował brytyjski statek wiozący dzieci. Patent został bezpłatnie udostępniony marynarce wojennej USA a kolejne jego wersje stały się elementem powszechnie stosowanych sieci radiowych standardu IEEE 802.11 i GSM.
Spis treści
Trochę o wynalazkach
Świat jest pełen wynalazków. Można zaryzykować stwierdzenie, że istnieje on dzięki różnym technicznym rozwiązaniom w każdej dziedzinie życia. Polski wkład to m.in.:
- hologram – Mieczysława Wolfke
- kamizelka kuloodporna – Jana Szczepanika i Kazimierza Żeglenia
- sposób wytwarzania grafenu – naukowców z Instytutu Technologii Materiałów Elektronicznych oraz z Wydziału Fizyki Uniwersytetu Warszawskiego
- lampa naftowa – Ignacego Łukasiewicza
- projektor filmowy – Kazimierza Prószyńskiego
Wynalazki to nie tylko skomplikowane metody i urządzenia, ale także proste przedmioty, których opracowanie nie wymagania specjalistycznej wiedzy technicznej. Na przykład: spinacz biurowy opracowany na bazie klucza wiolinowego przez Józefa Hofmanna – znanego polskiego kompozytora, dyrygenta i pianistę, który w sumie opatentował ponad 70 wynalazków, w tym także urządzenie służące do pomiaru siły nacisku palców pianisty, wycieraczki samochodowe i regulację wysokości taboretu do fortepianu.
Wspomniana wcześniej Hedy Lamarr, poza tak poważnym rozwiązaniem, którym zainteresowała się armia, opracowała pastylkę musującą, tworzącą napój podobny do Coca-Coli i pojemnik na zużyte chusteczki przyklejony do pudełka z tymi czystymi… PS’ przy okazji była aktorką – skandalistką, jej rozbierana rola w filmie “Ekstaza” spowodowała, że Hitler zakazał jego wyświetlania w Niemczech.
Czym jest wynalazek?
Z tego przekroju różnych rozwiązań ciężko wywnioskować czym właściwe jest wynalazek. Tym bardziej, że nie doczekaliśmy się definicji wynalazku. To, czym jest wynalazek, często określamy przez pryzmat zdolności patentowej, czyli określenia jakie cechy powinien posiadać wynalazek, aby można było udzielić na niego patentu.
Skoro patenty są udzielane – bez względu na dziedzinę techniki – na wynalazki, które są nowe, posiadają poziom wynalazczy i nadają się do przemysłowego stosowania, to można przyjąć, że:
Wynalazek jest to nowe (w skali światowej) rozwiązanie posiadające charakter techniczny, charakteryzujące się poziomem wynalazczym (nieoczywistość w światowym stanie techniki), i nadające się do przemysłowego stosowania (jeżeli według wynalazku może być uzyskany wytwór lub wykorzystany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa).
Przeanalizujmy zatem cechy (inaczej możemy je nazwać przesłankami) wynalazku, które muszą zostać spełnione, aby właściwy urząd mógł udzielić na patentu.
Patent jest to prawo do wyłącznego korzystania z wynalazku przez określony czas, w sposób zarobkowy (przemysłowy, handlowy) na terytorium danego państwa lub państw, przyznane przez kompetentny organ państwowy, regionalny lub międzynarodowy. Patenty udzielone są na wynalazki bez względu na dziedzinę techniki. Ochrona na wynalazek chroniony patentem przysługuje od dnia wydania prawomocnej decyzji o udzieleniu patentu i wynosi maksymalnie 20 lat liczone od dnia, w którym zgłoszenie wpłynęło do urzędu.
Patenty są udzielane na rozwiązania, które są:
- nowe – czyli nie są częścią stanu techniki (przez stan techniki rozumie się wszystko to, co przed datą, według której oznacza się pierwszeństwo do uzyskania patentu, zostało udostępnione do wiadomości powszechnej w formie pisemnego lub ustnego opisu, przez stosowanie, wystawienie lub ujawnienie w inny sposób).
Udostępnienie do wiadomości powszechnej może nastąpić w dowolny sposób (w szczególności przez publikację, jawne stosowanie lub prezentację na wystawie publicznej), w dowolnym języku, na dowolnym terytorium (tzw. nowość absolutna). Warunkiem koniecznym do uznania informacji za dostępną publicznie jest sama potencjalna możliwość powzięcia wiedzy o danej informacji. Publiczna dostępność informacji nie wymaga jakiejkolwiek minimalnej liczby jej odbiorców. Informacja powierzona bez zachowania warunku poufności jednej osobie, której kwalifikacje pozwalają na zrozumienie technicznych aspektów rozwiązania staje się informacją powszechnie dostępną. Ujawnienie rozwiązania do wiadomości publicznej może nastąpić także poprzez stosowanie produktu, np. oferowanie go do sprzedaży w Internecie lub wystawienie w sklepie. Rozwiązanie uważa się za nowe, jeżeli różni się chociażby nawet w nieistotny sposób od znanych dotychczas rozwiązań składających się na tzw. stan techniki. Wyjątek: ujawnienie wynalazku do powszechnej wiadomości dokonane z „oczywistym nadużyciem w stosunku do zgłaszającego lub jego poprzednika prawnego“ nie niweczy przesłanki nowości wynalazku.
- posiadają poziom wynalazczy – dla znawcy wynalazek ten nie wynika, w sposób oczywisty, ze stanu techniki.
O braku poziomu wynalazczego świadczy to, że rozwiązanie mieści się w rutynowych i zawodowych obowiązkach i umiejętnościach inżyniera, gdyż od specjalisty w dziedzinie, z punktu widzenia którego oceniana jest nieoczywistość rozwiązania, nie można wymagać szczególnej i ponadprzeciętnej wiedzy. Za najbliższy stan techniki przyjmuje się zasadniczo pojedynczy dokument stanowiący najbardziej obiecujący punkt wyjścia dla uzyskania zastrzeganego rozwiązania. Podczas doboru najbliższego stanu techniki najpierw należy uwzględnić ten sam cel lub skutek wywoływany przez wynalazek i przeciwstawiane rozwiązanie oraz tę samą lub bardzo zbliżoną dziedzinę techniki. Rozwiązania z innej dziedziny techniki nie są uwzględniane w ocenie poziomu wynalazczego.
Na przykład w przypadku rozwiązania dotyczącego silników do samochodów osobowych nie jest zasadne uznanie za najbliższy stan techniki ujawnienia dotyczącego silników do jednośladów, nawet wówczas, gdy silnik ten jako taki jest w swej budowie najbardziej zbliżony do analizowanego rozwiązania.
- nadają się do przemysłowego stosowania – jeżeli według wynalazku może być uzyskiwany wytwór lub wykorzystywany sposób, w rozumieniu technicznym, w jakiejkolwiek działalności przemysłowej, nie wykluczając rolnictwa.
Działalność przemysłowa powinna być rozumiana szeroko, jako obejmująca każdą działalność o charakterze technicznym, czyli stosuje się nie tylko do przemysłu i handlu w ścisłym znaczeniu, ale również do przemysłów rolnych i wydobywczych oraz do wszystkich produktów wytworzonych lub naturalnych, jak na przykład: win, nasion, liści tytoniu, owoców, zwierząt, minerałów, wód mineralnych, piwa, kwiatów, mąki.
Natomiast rozwiązanie może nadawać się do stosowania, jeżeli jest rozwiązaniem zupełnym tzn. pozwalającym na osiągnięcie rezultatu bez potrzeby dokonywania rozwiązań dodatkowych, przekraczających zwyczajne zabiegi adaptacyjne. Nie jest więc możliwe uzyskanie patentu jedynie dla samej koncepcji rozwiązania, gdy zamierzonego celu nie można osiągnąć bez dodatkowej inwencji twórczej. Dla uznania zupełności ujawnienia wynalazku potwierdzającego przemysłową stosowalność wystarczające jest przedstawienie jakiegokolwiek przykładu jego praktycznej realizacji i zastosowania.
Za wynalazki nie uważa się:
- odkryć – nie wywołują one jakiegokolwiek efektu technicznego np. stwierdzenie nowej właściwości znanego materiału (ale praktyczne zastosowanie nowych właściwości danego materiału może stanowić rozwiązanie, które mogłoby zostać objęte ochroną, jeżeli spełni wszystkie wymogi zdolności patentowej);
- teorii naukowych – stanowią uogólnioną postać odkryć naukowych; pewnym teoriom z zakresu nauk przyrodniczych można przypisać charakter techniczny ale nie będą one stanowić rozwiązań, a jedynie ustalenie w sposób abstrakcyjny pewnych prawidłowości;
- metod matematycznych – stanowią szczególny przypadek metod abstrakcyjnych, które to nie mają charakteru technicznego np. metody szyfrowania (ale wynalazkiem może być rozwiązanie implementujące metody matematyczne np. filtry elektryczne opracowane zgodnie z matematyczną metodą projektowania filtrów);
- wytworów o charakterze jedynie estetycznym – takie wytwory nie posiadają charakteru technicznego np. dzieła sztuk plastycznych;
- schematów, zasad i metod przeprowadzania procesów myślowych, rozgrywania gier lub prowadzenia działalności gospodarczej – brak ochrony wynika z ich abstrakcyjnego charakteru zbliżonego do odkryć i teorii naukowych, jak i braku technicznego charakteru np. metody szybkiego czytania, strategie handlowe; za wynalazek nie zostanie uznany zespół reguł, czyli wytworu wyłącznie intelektualnego, nie rozciąga się to na urządzenia do prowadzenia gier np. zasady nowej gry sportowej nie będą wynalazkiem, ale nowa maszyna do gier hazardowych już może zostać uznana za wynalazek;
- wytworów lub sposobów, których:
-
- możliwość wykorzystania nie może zostać wykazana lub
- wykorzystanie nie przyniesie rezultatu spodziewanego przez zgłaszającego
w świetle powszechnie przyjętych i uznanych zasad nauki – dotyczy przypadków obiektywnych rozpatrywanych na tle przyjętych i uznanych zasad nauki, a nie np. wynikającej z braków finansowych zgłaszającego albo zakazów prawnych;
-
- programów komputerowych – wykluczenie patentowalności programów komputerowych jako takich należy odnosić jedynie do tych programów, które stanowią wytwory abstrakcyjne i są pozbawione charakteru technicznego, natomiast programy komputerowe, które mają charakter techniczny, należy traktować jako patentowalne wynalazki (praktyka EPO), wyłączeniu spod patentowania podlegają jedynie programy komputerowe niewykazujące tzw. dalszego skutku technicznego;
- przedstawienia informacji – rozumianego jako prezentowanie ich treści np. obraz filmowy (ale możliwe jest opatentowanie sposobu przekazywania informacji lub urządzeń do tego służących np. sposób zapisu filmu).
Ponadto są również wynalazki, na które nie można udzielić ochrony, do takich zaliczane są:
- wynalazki, których wykorzystywanie byłoby sprzeczne z porządkiem publicznym lub dobrymi obyczajami (nie uważa się za sprzeczne z porządkiem publicznym korzystanie z wynalazku tylko dlatego, że jest zabronione przez prawo) – ma to na celu wykluczenie ochrony wynalazków, które mogłyby wzburzyć opinię publiczną lub też prowadzić do zachowań mogących stanowić naruszenie prawa, np. listy-bomby;
- odmiany roślin lub rasy zwierząt oraz czysto biologiczne sposoby hodowli roślin lub zwierząt (z wyłączeniem mikrobiologicznych sposobów hodowli i wytworów uzyskiwanych takimi sposobami), za czysto biologiczny sposób hodowli uważa się taki, który w całości składa się ze zjawisk naturalnych, takich jak krzyżowanie lub selekcjonowanie np. krzyżowanie płciowe genomów roślin;
- sposoby leczenia ludzi i zwierząt metodami chirurgicznymi lub terapeutycznymi oraz sposoby diagnostyki stosowane na ludziach lub zwierzętach (z wyłączeniem produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu) – wyłączenie spod ochrony patentowej sposobów diagnostyki i metod leczenia jest oparte na względach społeczno-etycznych i ochronie zdrowia publicznego, lekarze medycyny i weterynarii powinni mieć swobodę w podejmowaniu wszelkich działań, które uważają za właściwe, do diagnozowania i leczenia chorób – nie dotyczy to produktów, a w szczególności substancji lub mieszanin stosowanych w diagnostyce lub leczeniu.
_________________
Dokonania Hedy Lamarr czy Józefa Hofmanna potwierdzają, że tworzenie wynalazków to domena nie tylko ludzi ze świata nauki i wielkich korporacji, ale przede wszystkim pomysłowych jednostek, które stawiają na innowacje i siłę ludzkiego umysłu. Dlatego mimo, iż prawo patentowe wydaje się dość skomplikowaną dziedziną, a pomysł o stworzeniu własnego wynalazku wydaje się nierealny, warto na zachętę do podejmowania własnych prób wynalazczych, zapoznać się z poniższymi danymi.
Tylko w samym 2019 r. do Urzędu Patentowego RP zgłoszono prawie 4000 wynalazków[1].
Aż 13,42% zgłoszeń zostało dokonanych przez osoby fizyczne a 47,55% przez podmioty gospodarcze. Te dwie grupy łącznie prawie dwukrotnie przewyższają liczbę dokonanych zgłoszeń wynalazków względem uczelni wyższych i instytutów badawczych, czyli miejsc standardowo skupiających naukowców[2].
Do tego ponad połowa zgłoszeń została dokonana przez mikroprzedsiębiorców zatrudniających poniżej 9 osób[3].
_________________
Opracowałeś ciekawe rozwiązanie, stworzyłeś nowe urządzenie albo opracowałeś nowatorską metodę skontaktuj się z nami i sprawdź czy Twojej twórczości nie należy chronić patentem. Skorzystaj z usługi badania albo przygotowania zgłoszenia do Urzędu Patentowego RP. Pamiętaj że kupując więcej płacisz mniej.
Masz już swoje prawo wyłączne, ale nie wiesz jak zacząć czerpać z niego korzyści, skorzystaj z pakietu obsługi prawnej 8 godzin lub 4 godzin.
Chcesz wiedzieć więcej o własności przemysłowej? Teraz specjalna okazja! E-book Własności przemysłowa w pytaniach i odpowiedziach 25% taniej.
