Według informacji podanych w dniu 30 grudnia 2020 r. przez Prezesa Urzędu Ochrony Konkurenci i Konsumentów (UOKiK), problem faktur opóźnionych o ponad 60 dni dotyczy już prawie połowy przedsiębiorców sektora MŚP (mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca lub średni przedsiębiorca). Aktualnie UOKiK prowadzi 100 postępowań wobec spółek, które mogą zalegać z płatnościami. Pierwsze decyzje wobec przedsiębiorców tworzących zatory płatnicze zostaną wydane w styczniu – mówi Tomasz Chróstny, Prezes UOKiK[1]

Co nas czeka w przyszłym roku?

W pierwszym dniu 2021 r. upłynie roczny okres obowiązywania ustawy z dnia 19 lipca 2019 r. o zmianie niektórych ustaw w celu ograniczenia zatorów płatniczych (Dz. U. poz. 1649) ), w tym ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 935 z późn. zm.) (dalej „u.p.n.o.t.h”). Celem wprowadzenia tej ustawy było zlikwidowanie tzw. zatorów płatniczych powstających

  • z opóźnień w płaceniu wymagalnych należności
  • z ustalania w umowach nadmiernie wydłużonych terminów zapłaty

Skutkami takich praktyk i zachowań, oprócz zatorów płatniczych, mogą być również: wzrost kosztów prowadzenia działalności przez firmy, osłabienie inwestycji, konieczność podnoszenia cen produktów lub usług na rynku czy ograniczenia zatrudnienia w określonych sektorach[2], a także zagrożenie dla płynności finansowej firm, brak możliwości terminowego regulowania należności na rzecz swoich dostawców czy pracowników, zwiększenie kosztów działalności (koszt zewnętrznego finansowania, koszt obsługi przeterminowanych należności), ograniczenie inwestycji, zatrudnienia, ogólne zahamowanie rozwoju przedsiębiorstw i co nie bez znaczenia – utrata reputacji[3].

Aby zapobiegać tym zjawiskom wprowadzono kilka mechanizmów, które mają spowodować zmniejszenia zatorów

Podstawowa zmiana to przyjęcie, iż termin płatności określony w umowie nie może przekraczać 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku, potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi, chyba że strony wyraźnie ustalą inaczej i pod warunkiem, że nie jest to rażąco nieuczciwe wobec wierzyciela (art. 7 ust. 2 u.p.n.o.t.h) a ustalenia te nie dotyczą tzw. transakcji asymetrycznej.

Właśnie pojęcie symetryczności jest kluczowe, czyli określenie relacji pomiędzy podmiotami dokonującymi rozliczeń:

  • transakcje symetryczne – to sytuacje, w których po obu stronach umowy – tj. po stronie wierzyciela uprawnionego do otrzymania świadczenia pieniężnego, jak też po stronie dłużnika – nie występuje dysproporcja w wielkości podmiotu-strony transakcji handlowej – regulacja dopuszczająca odstępstwa od terminu 60-dniowego będzie miała zastosowanie
  • transakcje asymetryczne – gdy dłużnikiem zobowiązanym do zapłaty jest duży przedsiębiorca, a wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca lub średni przedsiębiorca, termin zapłaty określony w umowie nie może przekraczać 60 dni od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub wykonanie usługi; w takim przypadku termin 60 dni jest terminem absolutnie maksymalnym i nie ma możliwości jego wydłużania wolą stron czynności prawnej
  • w transakcjach, gdzie dłużnikiem jest podmiot publiczny, maksymalny termin płatności będzie wynosił 30 dni od doręczenia faktury lub rachunku, chyba że chodzi o podmiot leczniczy – wtedy wyjątkowo 60 dni, terminów tych nie można wydłużać wolą stron umowy.

Co zatem można zrobić w razie ustalenia przez strony transakcji asymetrycznej (duży v MŚP) zanim sprawa trafi do sądu…?

Jeśli wierzycielem jest mikroprzedsiębiorca, mały przedsiębiorca lub średni przedsiębiorca to:

1.termin zapłaty dłuższy niż 60 dni nie będzie obowiązywał z mocy samego prawa, a w jego miejsce wejdzie maksymalny (ustawowy) termin 60-dniowy

2. w przypadku, w którym strony transakcji handlowej nie przewidziały w umowie terminu zapłaty, wierzycielowi przysługują bez wezwania, po upływie 30 dni liczonych od dnia spełnienia przez niego świadczenia, do dnia zapłaty odsetki ustawowe za opóźnienie w transakcjach handlowych

Gdy opóźnienie w zapłacie wydłuża się …

3. wierzyciel może odstąpić od umowy albo wypowiedzieć umowę, jeżeli termin zapłaty określony w umowie przekracza 120 liczonych od dnia doręczenia dłużnikowi faktury lub rachunku potwierdzających dostawę towaru lub świadczenie usługi

A gdy sprawa musi trafić do sądu…?

4. wierzyciel może żądać przed upływem 3 lat (od dnia, w którym nastąpiła zapłata lub w którym zgodnie z ustawą powinna nastąpić zapłata) ustalenia, że termin zapłaty był rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela; w razie sporu to dłużnik musi udowodnić, że termin zapłaty dłuższy niż 60 dni, nie jest rażąco nieuczciwy wobec wierzyciela – stanowi to przerzucenie ciężaru dowodu na dłużnika

5. wierzycielowi od dnia nabycia uprawnień do odsetek za opóźnienie w transakcjach handlowych, przysługuje od dłużnika, bez wezwania, rekompensata za koszty odzyskiwania należności, stanowiąca równowartość kwoty:

  • 40 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego nie przekracza 5000 zł;
  • 70 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest wyższa niż 5000 zł, ale niższa niż 50 000 zł; albo
  • 100 euro – gdy wartość świadczenia pieniężnego jest równa lub wyższa od 50 000 zł.

6. wierzyciel może skorzystać z uproszczonej procedury zabezpieczania roszczeń w sprawach o roszczenia pieniężne z tytułu transakcji handlowych, których wartość nie przekracza 75 000 zł; zmiana została wprowadzona poprzez dodanie nowego  7301§ 21 k.p.c. Zgodnie z tym przepisem interes prawny uważa się za uprawdopodobniony w przypadku, gdy żądającym zabezpieczenia jest powód dochodzący należności zapłaty z tytułu transakcji handlowej, w przypadku gdy wartość tej transakcji nie przekracza progu 75 000 zł, a dochodzona należność nie została uregulowana i od dnia upływu terminu jej płatności upłynęły co najmniej 3 miesiące

7. wierzyciel może wystąpić do dłużnika z żądaniami określonymi w art. 18 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (dalej “uznk“) (złożenia jednokrotnego lub wielokrotnego oświadczenia odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie, naprawienia wyrządzonej szkody, na zasadach ogólnych, wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści, na zasadach ogólnych; zasądzenia odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego – jeżeli czyn nieuczciwej konkurencji był zawiniony) w związku z dodaniem do ustawy uznk nowego czynu nieuczciwej konkurencji, czyli nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi polegające w szczególności na:

  • naruszeniu przepisów ustawy z dnia 8 marca 2013 r. o przeciwdziałaniu nadmiernym opóźnieniom w transakcjach handlowych (Dz. U. z 2020 r. poz. 935 i 1086);
  • rażącym odstępstwie od dobrych praktyk handlowych, które narusza zasadę działania w dobrej wierze i zasadę rzetelności;
  • niedostosowaniu do harmonogramu dostawy towarów lub harmonogramu wykonania usługi;
  • nieuwzględnieniu właściwości towaru lub usługi, które są przedmiotem umowy.

W zakresie podatków…?

8. wierzyciel może skorzystać z symetrycznych konsekwencji podatkowych dla obu stron stosunku zobowiązaniowego, w którym jedna strona jest uprawniona do otrzymania należności pieniężnej (posiada wierzytelność o zapłatę świadczenia pieniężnego), a druga jest dłużnikiem, zobowiązanym do zapłaty długu w pieniądzu. W przypadku transakcji, których termin zapłaty przypada po 31.12.2020 r., niespłacona należność będzie stanowić, w zależności od przypadku, przedmiot korekty podstawy opodatkowania, straty podatkowej, lub wysokości przychodu. W przypadku wierzycieli korekta jest dobrowolna i polega na możliwości zmniejszenia podstawy opodatkowania bądź zwiększenia straty podatkowej lub zmniejszenia wysokości przychodu o wartość wierzytelności o zapłatę świadczenia pieniężnego. W przypadku dłużników korekta jest obowiązkowa i polega na konieczności zwiększenia podstawy opodatkowania, zmniejszenia straty podatkowej albo zwiększenia przychodu do opodatkowania, o wartość zobowiązania do zapłaty. Jeśli wierzytelność zostanie uregulowana, strony stosunku zobowiązaniowego mają obowiązek odwrócenia korekty.

Jak ustalić rozmiary przedsiębiorcy? Czy zawsze oświadczenie o statusie przedsiębiorcy będzie skuteczne?

Dłużnik będący dużym przedsiębiorcą nie może powoływać się przeciwko wierzycielowi będącemu mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą albo średnim przedsiębiorcą na jego oświadczenie, że nie jest mikroprzedsiębiorcą, małym przedsiębiorcą albo średnim przedsiębiorcą, chyba że mimo dołożenia należytej staranności nie wiedział o nieprawdziwości tego oświadczenia. Natomiast dłużnik będący dużym przedsiębiorcą zobowiązany jest do złożenia drugiej stronie transakcji handlowej oświadczenie o posiadaniu statusu dużego przedsiębiorcy. Oświadczenie składa się w formie, w jakiej jest zawierana transakcja handlowa, najpóźniej w momencie jej zawarcia.

Czego dotyczy zakaz nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych?

Nadmierne opóźnianie się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych to sytuacja, w której w okresie 3 kolejnych miesięcy suma wartości świadczeń pieniężnych nie spełnionych oraz spełnionych po terminie przez dany podmiot wynosi co najmniej:

  • 5 mln zł – w przypadku postępowań wszczynanych w latach 2020-2021
  • 2 mln zł – w przypadku postępowań wszczynanych od roku 2022.

Sankcja finansowa o charakterze administracyjnym jest nakładana przez Prezesa UOKIK w drodze decyzji administracyjnej, po przeprowadzeniu postępowania w sprawie nadmiernego opóźniania się ze spełnianiem świadczeń pieniężnych. W przypadku ustalonego naruszenia tych obowiązków Prezes UOKIK może nałożyć administracyjną karę pieniężną w wysokości do 5% przychodu osiągniętego w poprzednim roku podatkowym, nie większej jednak niż równowartość 50 mln euro

Pod koniec grudnia Prezes UOKiK wszczął postępowania wobec kolejnych 28 podmiotów z branż zagrożonych zatorami płatniczymi m.in. spożywczej (mięsnej), budowlanej, transportowej oraz kosmetycznej, wobec których zachodzi prawdopodobieństwo nadmiernego opóźniania się z płatnościami. Nowe postępowania dotyczą m.in. Rossmann Supermarkety Drogeryjne Polska, Dhl Parcel Polska, Cognor, Budimex, Cedc International, Celsa „Huta Ostrowiec”, Brembo Poland, Wipasz, Viterra Polska, Solaris Bus & Coach, Sokołów, Strabag, Agri Plus, Cemex Polska, Ciech Soda Polska, Amrest, Superdrob, Zakład Przemysłu Mięsnego Biernacki, Zakłady Mięsne Skiba, Pekaes, Dsv Road, Abp Poland, Przedsiębiorstwo Usług Technicznych Intercor, Grupa Producentów Drobiu, Altrad-Mostostal, Wojas, Anwim, Polaqua.

_________________

Podsumowując, wydaje się, że wprowadzone zmiany powinny poprawić sytuację MŚP ale na podsumowanie skuteczności regulacji musimy jeszcze poczekać. Jeśli jesteś wierzycielem w transakcji asymetrycznej i dotknął Cię problem zatorów Na pewno warto wezwać wierzyciela do zapłaty. Możesz skorzystać z naszego wzoru wezwania, a jeśli wezwanie nie będzie skuteczne możesz podjąć próbę polubownego załatwienia sprawy składając do sądu zawezwanie do próby ugodowej. Jeśli masz pytania, zapraszamy do skorzystania z konsultacji prawnej.

Photo by Michael Longmire on Unsplash
prezentacje z: PARP Nowe instrumenty dyscyplinowania niesolidnych dłużników Agata Kudelska Warszawa, 2 października 2019 r
[1] https://www.uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=17093
[2] J. Liput, M. Ćwiakowski, A. Wierzbicka, Strona redakcyjna [w:] J. Liput, M. Ćwiakowski, A. Wierzbicka, Ograniczanie zatorów płatniczych. Praktyczny przewodnik, Warszawa 2020
[3] https://www.parp.gov.pl/attachments/article/57746/Zatory%20p%C5%82atnicze%20prezentacja.pdf
Udostępnij