15 stycznia swoje 20. urodziny obchodzi Wikipedia. Ta internetowa encyklopedia jest dostępna w ponad 300 wersjach językowych na całym świecie, co sprawia, że jest największą bazą wiedzy dostępną na zasadzie wolnej licencji. W polskiej wersji znajduje się prawie 1,5 mln artykułów. Z okazji tegorocznych urodzin Wikipedia zapowiedziała spore zmiany graficzne, poprzez dostosowanie swojego interfejsu do obecnych czasów. Aktualna wersja strony nie była bowiem zmieniana już od 10 lat. Zmiany mają obejmować m.in.: odświeżenie logo, zwijanie paska bocznego czy spis treści. Będą wchodziły stopniowo, by wszystko zdążyć odpowiednio przetestować, nie będą to zmiany wiki wiki…

Krótka historia Wikipedii

Skąd w ogóle pomysł na Wikipedię? Słowo „wiki” pochodzi z języka hawajskiego. Programista Howard G. „Ward” Cunningham nazwał oprogramowanie WikiWikiWeb stworzone przez niego w celu ułatwienia szybkiej wymiany poglądów pomiędzy programistami, wykorzystując wyraz “wiki”, gdy na lotnisku w Honolulu dowiedział się, że nazwa autobusu, który kursował pomiędzy terminalami lotniska „Wiki wiki”, to powtórzone dwukrotnie słowo „wiki”, oznaczające po hawajsku szybko.

Stworzone przez niego WikiWikiWeb miało umożliwiać szybkie tworzenie stron i linków, lecz zamiast określenia w rodzaju „quick web” Cunningham przyjął hawajskie określenie szybkości. “Wikipedia” powstało więc poprzez połączenie wyrazu „wiki” i „encyklopedia”. Jej slogan brzmi „Wolna encyklopedia, którą każdy może redagować”. Każdy może redagować i każdy może z niej korzystać.

Skoro Wikipedia ma tylu twórców, dlaczego każdy może korzystać z jej zasobów bez większych ograniczeń?

 

Licencje Creative Commons

Wikipedia działa na zasadzie wolnych treści. Zgodnie z ideą serwisu, aby rozwijać wspólnotę wolnej wiedzy i wolnej kultury, wszyscy użytkownicy dodający swoje treści są zobowiązani do udzielania ogólnego i powszechnego zezwolenia na swobodną redystrybucję i dowolne przetwarzanie umieszczonych przez nich treści pod warunkiem, że dalsze użytkowanie będzie uwzględniać informacje o autorstwie, a wszelkie dzieła pochodne będą objęte takim samym zezwoleniem na swobodną redystrybucję i dowolne przetwarzanie. Jest to jeden z rodzajów licencji Creative Commons (CC).

CC jest ruchem społecznym którego założycielem jest Lawrence Lessig, autor książki pod tytułem “Wolna kultura”, promującym wolność dystrybucji i modyfikacji różnego rodzaju utworów, za pomocą różnych mediów, w tym Internetu. Ruch ten sprzeciwia się nadmiernym – w opinii zwolenników ruchu – ograniczeniom zawartym w prawie autorskim, które uważają za czynnik hamujący kreatywność. Z tym społecznym ruchem związana jest organizacja Creative Commons  zrzeszająca 70 państw. W Polsce istnieje oddział CC, który opracował polską wersję umów licencyjnych CC.

Elementem ruchu wolnej kultury są “Otwarte Zasoby Edukacyjne” (ang. Open Educational Resources, w skrócie OER) – nieinstytucjonalny ruch społeczny, którego celem jest „popularyzacja ideałów dzielenia się wiedzą w sferze edukacji i popularyzacji nauki”.

W uzupełnieniu informacji na temat umów zezwalających na korzystanie z utworów i ruchu Creative Commons, należy wspomnieć o licencjach creative commons (licencje CC). Są to gotowe do użycia dokumenty przygotowane przez organizację. Ich zadaniem jest ułatwianie autorom udostępniania utworów innym osobom poprzez tworzenie różnych umów licencyjnych określających warunki korzystania z utworów oraz narzędzi umożliwiających publikację utworów w Internecie.

A co prawo autorskie na wolne licencje?

Podkreślić należy, że licencje CC nie stoją w opozycji do prawa autorskiego. Wręcz przeciwnie ściśle respektują zasady wynikające z prawa autorskiego, ale zezwalają na korzystanie z utworu w szerszym stopniu niż przewidziany prawem autorskim dozwolony użytek. Historycznie, licencje CC są kontynuacją ruchu społecznego rozwijającego się w uzupełnieniu ruchu wolnego oprogramowania i licencji open source, znanego jako tzw. wolna dokumentacja lub inaczej otwarta treść (free documentation, open documentation lub open content).

Licencje te zobowiązują osoby korzystające z utworu udostępnionego na podstawie licencji CC do jej przestrzegania i do dalszego udostępniania utworów na zasadach określonych w licencji, jest to tzw. klauzula „copyleft” – rozumiana jako “pewne prawa zastrzeżone” (some rights reserved) (w odróżnieniu od oznaczenia „copyright” – “wszelkie prawa zastrzeżone”).

Jest kilka wariantów licencji CC, poszczególne licencje CC różnią się zakresem ograniczeń w korzystaniu z utworów przez osoby inne niż autor. Wybór licencji CC zależy od decyzji autora utworu pierwotnego (pierwowzoru). Licencje CC nie są przeznaczone do licencjonowania oprogramowania, w tym zakresie creative commons odsyła do licencji open source i idei wolnego oprogramowania. Z uwagi na to, że licencje CC nie są licencjami wyłącznymi, możliwe jest np. udostępnienie tego samego utworu na podstawie zwykłej licencji oraz licencji CC.

Warunki licencji CC zgodnej z polskim prawem autorskim dostępne są na stronie internetowej Creative Commons Polska.

Podstawowe zasady Creative Commons

Wybranie jednej z licencji CC na stronie Creative Commons Polska powoduje, że utwór widoczny w Internecie będzie automatycznie oznaczany znaczkiem creative commons „pewne prawa zastrzeżone” i informacją o tym, że z utworu można korzystać na warunkach określonych w danej licencji CC. Udostępnianie utworów na warunkach creative commons jest możliwe także poza Internetem i można w ten sposób udostępnić np. materiały drukowane czy płytę muzyczną. Przy okazji korzystania z utworu udostępnionego na licencji CC lub udostępniania swojego utworu na podstawie licencji CC możemy spotkać takie oto oznaczenia będące jednocześnie podstawowymi zasadami licencji CC:

  • uznanie autorstwa (attribution) – wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne pod warunkiem, że zostanie przywołane nazwisko autora pierwowzoru
  • użycie niekomercyjne (noncommercial) – wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać objęty prawem autorskim utwór oraz opracowane na jego podstawie utwory zależne jedynie dla celów niekomercyjnych
  • bez utworów zależnych (no derivative works) – wolno kopiować, rozprowadzać, przedstawiać i wykonywać utwór jedynie w jego oryginalnej postaci – tworzenie utworów zależnych nie jest dozwolone
  • na tych samych warunkach (share alike) – wolno rozprowadzać utwory zależne jedynie na licencji identycznej do tej, na jakiej udostępniono utwór oryginalny

Jak korzystać z treści zamieszczonych w serwisach typu Wikipedia?

Gdyby chcieć odpowiedzieć na to pytanie jednym zdaniem byłoby to zapewne: „Z zachowaniem zasady ograniczonego zaufania.” Wikipedia (i inne tego typu encyklopedie) nie bierze żadnej odpowiedzialności zarówno za treść artykułów zamieszczanych na jej stronach, jak i za ewentualne naruszenia jakie zamieszczone treści mogą powodować. Oczywiście regulamin zakazuje udostępniania treści fałszywych, niezgodnych z prawdą lub naruszających czyjeś dobre imię. Zarówno możliwość zamieszczania artykułów jak i weryfikację treści już udostępnianych ma każdy, kto dołączy do społeczności Wikipedii. Tym samym, nie mamy pewności, czy zamieszczone informacje są w 100% zgodne z prawdą oraz czy nie naruszają one praw osób trzecich.

Jeżeli jednak zdecydujemy się na cytowanie zamieszczonych tam informacji w swoich artykułach na blogu, w prasie czy w np. w książkach lub pracach dyplomowych musimy pamiętać o oznaczaniu autora cytowanego fragmentu. Twórcy zamieszczający swoje artykuły na Wikipedii udostępniają swoje treści na licencji CC BY-SA 3.0 tzn. uznanie autorstwa, na tych samych warunkach. Oznacza to, że cytując je mamy obowiązek wskazać autora np. poprzez zamieszczenie hiperlinku do strony z pełnym artykułem. Wprowadzając zmiany lub uzupełnienia tekstu uzyskanego ze stron, wyrażasz zgodę na udzielenie licencji na zmodyfikowaną lub uzupełnioną treść na podstawie której udostępniono materiał. Twórcy Wikipedii zobowiązują się także, że nie wycofają licencji nawet po zakończeniu współpracy z serwisem.

Pełna swoboda działania, ograniczona oczywiście przez regulamin serwisu, powoduje, że Wikipedia jest w tej chwili prawdopodobnie największą bazą wiedzy na każdy możliwy temat. Dzieje się tak, ponieważ każdy z nas ma możliwość nie tylko zamieszczać nowe artykuły, ale także edytować te istniejące, co pozwala na ich modyfikację i uzupełnianie o nowe fakty. Prawdopodobnie ciężko byłoby sobie teraz wyobrazić naukę bez dostępu do Wikipedii. Pamiętajmy jednak, że treści tam zamieszczane warto zweryfikować także u bardziej sprawdzonych źródeł, gdyż swoboda działania serwisu pozwala udzielać się także żartownisiom, czy po prostu niedouczonym twórcom.

Photo by Umberto on Unsplash
Oczywiście informacje pochodzą z https://pl.wikipedia.org/wiki/Wikipedia:O_Wikipedii 🙂

Jeśli chciałbyś zasięgnąć porady prawnej na temat licencji – skontaktuj się z nami.
Chcesz wiedzieć więcej o prawie autorskim? Teraz specjalna okazja! E-book Prawo autorskie w pytaniach i odpowiedziach 25% taniej. 

Jesteś uprawnionym z autorskich praw majątkowych do utworu i chcesz udzielić licencji na korzystanie z niego osobie trzeciej ? Skorzystaj z wzoru umowy licencji praw autorskich i zarabiaj na posiadanych prawach autorskich.

Udostępnij