Gdy naruszyciel wkracza na obszar chroniony prawami wyłącznymi własności intelektualnej (w skrócie IP od intellectual property), uprawniony może zakazać mu wchodzenia na “teren” jego praw. Zanim jednak uzyska prawnomocny wyrok a następnie przeprowadzi skuteczną egzekucję, minie kilka lat. Ważne jest zatem, aby uprawniony mógł szybko wstrzymać działania naruszyciela, a także sprawnie ustalić zakres strat spowodowanych wtargnięciem w jego prawa.

Nowelizacja ustawy – Kodeks postępowania cywilnego, o której pisaliśmy tutaj oraz tutaj, z dniem 1 lipca 2020 r., wprowadziła odrębną procedurę cywilną dotyczącą postępowań z zakresu spraw IP. Nowe przepisy obowiązują niecałe pół roku a już słychać o pierwszych spektakularnych decyzjach sądów nakazujących naruszycielom wstrzymanie działań. Potwierdza to praktyczny wymiar nowych przepisów i daje szansę na skuteczne powstrzymanie tych, którzy kopiując, naśladując, korzystając bezprawnie – podążają drogą na skróty, nie respektując własności innych. 

Wstrzymanie bezprawnych działań jest kluczowe, aby nie dochodziło do dalszych naruszeń i strat z tego tytułu. W prawach IP mogą zachodzić trudne do odwrócenia lub wręcz niemożliwe do odwrócenia skutki.

Zmiany w przepisach

W ramach dodania do przepisów kodeksu postępowania cywilnego (kpc) nowych regulacji przeznaczonych do rozstrzygania spraw własności intelektualnej, wprowadzono 3 środki procesowe, które można zastosować jedynie w tych sprawach. Wprowadzenie tych środków procesowych jest wynikiem implementacji do naszego prawa przepisów dyrektywy 2004/48/WE z dnia 29.04.2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej.

Wskazane środki procesowe mogą stanowić uzupełnienie działań z art. 730 kpc tj. zabezpieczenie roszczeń, którym pisaliśmy tu. Pozwalającą one na zdobycie przez uprawnionego informacji o naruszeniach jego praw własności intelektualnej i zdobycie środków dowodowych, które nie są w jego posiadania. Są to:

  1. zabezpieczenie środka dowodowego

  2. wyjawienie lub wydanie środka dowodowego

  3. wezwanie do udzielenia informacji

Celem wprowadzenia do procedury własności intelektualnej takich możliwości było z jednej strony umożliwienie uprawnionemu uzyskanie informacji dotyczących naruszenia jego praw, z drugiej – wydobycie takich środków dowodowych, które pozwolą na określenie roszczeń.

Uzyskanie informacji jest niejednokrotnie jedyną szansą na skuteczne dochodzenie swoich praw . W sprawach o ochronę praw własności intelektualnej chodzi w szczególności o takie okoliczności, jak istnienie prawa, fakt jego naruszenia przez pozwanego, a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo – rozmiar bezpodstawnie uzyskanych przez pozwanego korzyści czy też powstanie i rozmiar szkody. Powołanie i udowodnienie wymienionych okoliczności faktycznych w praktyce jest bardzo trudne, ponieważ uprawnionemu mogą być nieznane rozmiary nielegalnej działalności pozwanego, czy liczba bezprawnie wytworzonych lub wprowadzonych do obrotu towarów itp.[1] .

Niezależnie od tego czy chcemy sporządzić wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego, wniosek o wydanie lub wyjawienie środka dowodowego albo wniosek o udzielenie informacji – gdy wniosek jest składany przed wytoczeniem powództwa, nasze pismo powinno odpowiadać wymaganiom przepisanym dla pisma procesowego, czyli powinien zawierać:

  • oznaczenie sądu, do którego jest skierowane – trzeba pamiętać, że sprawy własności intelektualnej są rozstrzygane przez specjalne sądy i wtedy, gdy ich wartość jest wyższa niż 200 tys zł, muszą być prowadzone przez profesjonalnych pełnomocników
  • imiona i nazwiska lub nazwy stron, ich przedstawicieli ustawowych i pełnomocników;
  • oznaczenie przedmiotu sporu oraz
  • oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy stron
  • oznaczenie miejsca zamieszkania lub siedziby i adresy przedstawicieli ustawowych i pełnomocników stron,
  • numer PESEL lub numer NIP powoda będącego osobą fizyczną, jeżeli jest on obowiązany do jego posiadania lub numer KRS
  • oznaczenie rodzaju pisma – wyjaśnienie jakiego zabezpieczenia żądamy
  • osnowę wniosku lub oświadczenia – czyli zakres żądania
  • w przypadku, gdy jest to konieczne do rozstrzygnięcia co do wniosku lub oświadczenia, wskazanie faktów, na których strona opiera swój wniosek lub oświadczenie, oraz wskazanie dowodu na wykazanie każdego z tych faktów
  • podpis strony albo jej przedstawiciela ustawowego lub pełnomocnika;
  • wymienienie załączników, w tym dowodu opłaty sądowej od wniosku

Dodatkowo

  • w przypadku wniosku o zabezpieczenie środka dowodowego, pismo powinno zawierać także:
    • określenie środka dowodowego i sposobu jego zabezpieczenia;
    • uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek;
    • zwięzłe przedstawienie przedmiotu sprawy, gdy wniosek jest składany przed złożeniem pozwu
  • w przypadku wniosku o wydanie lub wyjawienie środka dowodowego, powinno zawierać:
    • określenie środka dowodowego, którego wyjawienia lub wydania żąda powód
    • uprawdopodobnienie okoliczności uzasadniających wniosek, w tym okoliczności, z których wynika, że obowiązany  dysponuje środkiem dowodowym objętym żądaniem
  • w przypadku wniosku o udzielenie informacji, pismo powinno zawierać:
    • wykazanie w sposób wiarygodny okoliczności wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej;
    • określenie informacji, które są przedmiotem wezwania;
    • określenie obowiązanego oraz wskazanie okoliczności, z których może wynikać, że dysponuje on informacjami objętymi wnioskiem;
    • wykazanie, że informacje są konieczne do określenia źródła lub zakresu naruszenia prawa.

Zabezpieczenie środka dowodowego

Zabezpieczenie środka dowodowego zostało uregulowane przepisami art. 47996–497105 kpc. Przed wprowadzeniem tego środka prawnego w sprawach IP stosowana była instytucja zabezpieczenia dowodów, unormowana zmienionymi teraz przepisami: art. 80 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, art. 2861 Prawa własności przemysłowej, art. 11a ustawy o ochronie baz danych oraz art. 36b ust. 1 ustawy o ochronie prawnej odmian roślin. Celem zabezpieczenia środka dowodowego jest pozyskanie przez uprawnionego informacji o faktach naruszeń (zagrożeń) jego prawa, poprzez fizyczne zajęcie środków dowodowych znajdujących się u rzekomego naruszyciela bądź osoby trzeciej (odebranie towarów, materiałów, narzędzi użytych do produkcji lub dystrybucji, dokumentów) albo na opisie tych środków (sporządzenie szczegółowego opisu tych przedmiotów połączone, w razie konieczności, z pobraniem ich próbek). Poszukiwane środki dowodowe podlegające zajęciu muszą mieć bezpośredni związek z roszczeniem, które ma być dochodzone przez uprawnionego, gdyż jedynie w tym właśnie celu uprawniony może wystąpić o uzyskanie środków dowodowych

Kiedy można złożyć wniosek?

Sąd może udzielić zabezpieczenia środka dowodowego przed wszczęciem postępowania lub w jego toku, aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji.

Oznacza, to że wniosek o udzielenie zabezpieczenia środka dowodowego można złożyć przed wytoczeniem powództwa, wraz ze składanym pozwem albo w trakcie toczącego się postępowania. Nie ma jeszcze praktyki w tym zakresie czy będzie przysługiwać odrębna opłata w wysokości 200 zł od zabezpieczenia każdego środka dowodowego czy opłata ta będzie wnoszona pojedynczo od wniosku bez względu na ilość środków dowodowych objętych tym wnioskiem.

Wobec kogo można złożyć wniosek?

Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego może być skierowany przez uprawnionego (czyli tego komu prawo przysługuje) albo przeciwko obowiązanemu (czyli rzekomemu naruszycielowi praw) albo osobie trzeciej, w której władaniu znajduje się środek dowodowy lub która może umożliwić jego zabezpieczenie.

Co należy wykazać składając wniosek?

Aby złożyć wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego należy:

  1. uprawdopodobnić swoje roszczenie;
  2. uprawdopodobnić swój interes prawny w złożeniu takiego wniosku.

Uprawdopodobnienie roszczenie polega na wykazaniu istnienia roszczenia. Interes prawny w zabezpieczeniu środka dowodowego istnieje, gdy brak żądanego zabezpieczenia uniemożliwia lub poważnie utrudnia przytoczenie lub udowodnienie istotnych faktów, jak również, gdy zachodzi ryzyko zniszczenia środka dowodowego lub opóźnienie w uzyskaniu środka dowodowego może uniemożliwić lub poważnie utrudnić osiągnięcie celu postępowania dowodowego, lub gdy z innych przyczyn zachodzi potrzeba stwierdzenia istniejącego stanu rzeczy.

Jak rozpoznawany jest wniosek?

Wniosek o zabezpieczenie środka dowodowego sąd rozpoznaje bezzwłocznie, nie później jednak niż w terminie tygodnia od dnia jego wpływu. Należy pamiętać, że jest to termin instrukcyjny, czyli jego niedotrzymanie nie powoduje skutków prawnych.

Co do zasady sąd wydaje postanowienie w przedmiocie zabezpieczenia środka dowodowego na posiedzeniu niejawnym. 

Sąd w postanowieniu o zabezpieczeniu środka dowodowego każdorazowo określa

  • zakres wglądu uprawnionego do zabezpieczonego dowodu oraz
  • szczegółowo określa zasady korzystania i zapoznania się z informacjami o faktach zawartych w zabezpieczonych środkach dowodowych.

Sąd nie jest związany wskazanym we wniosku sposobem zabezpieczenia środka dowodowego, gdyż orzeka taki sposób zabezpieczenia, jaki stosownie do okoliczności danej sprawy uzna za odpowiedni. Sąd może ograniczyć lub wyłączyć kopiowanie środka dowodowego lub jego utrwalanie w inny sposób. Sąd może również dopuścić możliwość poszukiwania środków dowodowych, co do których uprawniony nie ma wiedzy przykładowo co do ich położenia.

Istnieje konieczność uwzględnienia interesów obu stron (uprawnionego oraz naruszyciela) w takiej mierze, aby uprawnionemu zapewnić należytą ochronę, a obowiązanego (lub pozwanego) nie obciążać ponad potrzebę oraz mając na uwadze ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa.

Co oznacza udzielenie zabezpieczenia dla uprawnionego?

Sąd udzielając zabezpieczenia środka dowodowego wyznaczy termin, w którym pozew powinien być wniesiony pod rygorem upadku zabezpieczenia (czyli utracie zabezpieczenia). Termin ten nie może być krótszy niż dwa tygodnie i dłuższy niż miesiąc od dnia uprawomocnienia się postanowienia o udzieleniu zabezpieczenia środka dowodowego.

Uprawniony uzyskuje dostęp do środka dowodowego z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zabezpieczeniu.

Co oznacza udzielenie zabezpieczenia dla obowiązanego lub osoby trzeciej?

Poprzez wydanie postanowienia na posiedzeniu niejawnym dowody znajdujące się u rzekomego naruszyciela lub osoby trzeciej są chronione przed ewentualnym dokonaniem jakichkolwiek ingerencji w te dowody przez naruszyciela (zniszczenie, ukrycie, przekształcenie środków dowodowych).

Rzekomy naruszyciel dowiaduje się o decyzji sądu dopiero w momencie, kiedy komornik przystępuje do czynności zajęcia środków dowodowych. Wówczas ma miejsce doręczenie rzekomemu naruszycielowi postanowienia sądu o zabezpieczeniu środka dowodowego.

Na postanowienie sądu pierwszej instancji w przedmiocie zabezpieczenia środka dowodowego przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji.

Wykonanie zabezpieczenia może zostać uzależnione od złożenia przez uprawnionego kaucji.

Obowiązany może w każdym czasie żądać uchylenia lub zmiany prawomocnego postanowienia, którym udzielono zabezpieczenia, gdy odpadnie lub zmieni się przyczyna zabezpieczenia.

Jeżeli postanowienie, w którym udzielono zabezpieczenia, zostało wydane przed wszczęciem postępowania w sprawie, a uprawniony nie zachował wyznaczonego mu terminu do jej wszczęcia, obowiązany może w terminie dwóch tygodni od upływu tego terminu złożyć wniosek o przyznanie mu kosztów. W tym terminie wniosek taki może zgłosić uprawniony, jeżeli nie wytoczył sprawy dlatego, że obowiązany zaspokoił jego roszczenie.

 

Jak wykonywane jest postanowienie o zabezpieczeniu środka dowodowego?

Postanowienie o zabezpieczeniu środka dowodowe podlega wykonaniu z chwilą jego wydania. Komornik sądowy dokonuje

  • odebrania przedmiotów znajdujących się w posiadaniu rzekomego naruszyciela lub osoby trzeciej – może w tym celu stosować środki przymusu określone w art. 814 kpc ale uwzględniając przy tym cel zabezpieczenia środków dowodowych, czyli pozyskanie informacji o faktach naruszeń prawa, aby tym samym uzyskać ochronę dla naruszonego prawa
  • sporządzenia dokumentu, w którym opisuje właściwości zdobytych środków dowodowych, co – w razie konieczności – może być połączone z pobraniem próbek tych rzeczy, rzekomy naruszyciel może jedynie obalić innymi środkami dowodowymi informacje zawarte w opisie sporządzonym przez komornika, przy czym dokument zajęcia środków dowodowych nie stanowi protokołu, o jakim jest mowa w art. 809 KPC, ani też protokołu stanu faktycznego z art. 3 ust. 4 pkt 2 ustawy z 22.03.2018 r. o komornikach sądowych..

Opłata od wykonania postanowienia o zabezpieczeniu środków dowodowych przez komornika wynosi 400 zł.

Podczas dokonywanego zajęcia może brać udział biegły, o czym jednak orzeka sąd w postanowieniu o zabezpieczeniu.

Przy czynnościach dokonywanego przez komornika zajęcia środków dowodowych nie może brać udziału uprawniony, co wynika z konieczności zachowania ochrony tajemnic przedsiębiorstwa rzekomego naruszyciela (osoby trzeciej). Uzyskuje on informacje zawarte w zdobytych środkach dowodowych z chwilą uprawomocnienia się postanowienia o zabezpieczeniu.

Towary, materiały, narzędzia czy dokumenty komornik odbiera obowiązanemu bez udziału uprawnionego, a następnie składa je wraz z protokołem w sądzie. Zarówno fizycznie pozyskane środki dowodowe, jak i dokument zajęcia opisowego są przechowywane w sądzie.  Nie podlegają one ani włączeniu do akt sprawy, ani ujawnieniu uprawnionemu do czasu uprawomocnienia się postanowienia o zabezpieczeniu.

Jaka jest różnica pomiędzy zabezpieczeniem środka dowodowego a zabezpieczeniem dowodów z art. 310–315 kpc?

Zabezpieczenie dowodów polega na wcześniejszym przeprowadzeniu postępowania dowodowego przez sąd z uwagi na istniejące ryzyko grożące środkom dowodowym (utraty, zniszczenia). Ten kto zabezpieczył dowody przed wszczęciem postępowania cywilnego, nie musi składać w określonym czasie pozwu, tak jak to ma miejsce przy zabezpieczeniu środka dowodowego. Na podstawie instytucji z art. 310–315 kpc

  • nie może dojść do zajęcia środków dowodowych w trybie postępowania egzekucyjnego
  • uprawniony nie uzyskuje informacji o faktach naruszeń jego prawa
  • komornik nie może uzyskać dostępu do środków dowodowych, używając środków przymusu, które znajdują się w dyspozycji rzekomego naruszyciela (osoby trzeciej)
  • niedopuszczalne jest również poszukiwanie środków dowodowych

Wyjawienie lub wydanie środka dowodowego

Wyjawienie lub wydanie środka dowodowego regulują art. 479106 – 479111 kpc. Wniosek ten podlega opłacie podstawowej w wysokości 30 zł (art. 14 u.k.s.c.), komornik pobiera opłatę stałą od wykonania postanowienia o wydanie środka dowodowego w wysokości 400 zł. 

Kiedy można złożyć wniosek?

W odróżnieniu od wniosku o zabezpieczenie środka dowodowego, wniosku o wezwanie do udzielenia informacji czy wniosku o zabezpieczenie roszczenia, wniosek o wyjawienie lub wydanie środka dowodowego może być złożony jedynie razem z pozwem albo po wytoczeniu powództwa, aż do zamknięcia rozprawy w I instancji. 

Co jest przedmiotem wyjawienia lub wydania?

Powód może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje, w szczególności dokumenty bankowe, finansowe lub handlowe, służące ujawnieniu i udowodnieniu faktów.

To oznacza, że powód występuje o środek dowodowy, do którego nie ma dostępu, a na pozwanym z kolei spoczywa obowiązek jego wyjawienia lub wydania.

W wypadku gdy przedmiotem wniosku jest wgląd do ksiąg i dokumentów przedsiębiorstwa, wyjawienie środka dowodowego może polegać na umożliwieniu sądowi (sędziemu wyznaczonemu) przejrzenia ich na miejscu i sporządzenia niezbędnych wyciągów (art. 249 § 2 w zw. z art. 47911 k.p.c.). W sytuacji, gdy pozwany powołuje się na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd może określić szczególne zasady korzystania ze środka dowodowego i zapoznawania się z nim oraz może wprowadzić dodatkowe ograniczenia.

Dlaczego sąd obowiązkowo zarządza wniesienie przez pozwanego odpowiedzi?

Przed wyznaczeniem posiedzenia przewodniczący zarządza wniesienie przez pozwanego odpowiedzi na zgłoszone żądanie w terminie nie krótszym niż dwa tygodnie, pouczając go o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Jeżeli sąd uwzględni żądanie powoda, czyli nakaże wyjawienie lub wydanie środka dowodowego, sąd określi:

  1. termin wyjawienia lub wydania środka dowodowego,
  2. zasady korzystania z niego i zapoznawania się z nim, a także
  3. poucza strony o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa.

Na postanowienie przysługuje zażalenie do sądu drugiej instancji (art. 479(119) § 1 k.p.c.).

Co oznacza udzielenie zabezpieczenia dla obowiązanego lub osoby trzeciej?

Postanowienie nakazujące wyjawienie lub wydanie środka dowodowego podlega wykonaniu z chwilą jego wydania.

Obowiązany/pozwany na postanowienie w przedmiocie wyjawienia lub wydania środka dowodowego może złożyć zażalenie do sądu drugiej instancji. Zażalenie pozwanego w zakresie, w jakim powołuje się na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym. Od uznania sądu zależy, czy na posiedzeniu wysłucha jedną czy więcej niż jedną stronę.

Gdy wyjawienie lub wydanie środka dowodowego dotyczy dokumentów bankowych, handlowych lub finansowych i gdy zachodzi istotna trudność w dostarczeniu tych dokumentów do sądu, sąd może przejrzeć je na miejscu lub zlecić sędziemu wyznaczonemu ich przejrzenie i sporządzenie niezbędnych wyciągów.

W wypadku postanowienia nakazującego wydanie środka dowodowego egzekucję prowadzi komornik sądowy (art. 1041 i n. k.p.c.), zaś w wypadku postanowienia nakazującego wyjawienie środka dowodowego egzekucję prowadzi sąd (art. 1050 i n. k.p.c.).

Co jeżeli pozwany uchyla się od wykonania postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka?

Jeżeli pozwany uchyla się od wykonania postanowienia nakazującego wyjawienie lub wydanie środka dowodowego lub dopuszcza się zniszczenia takiego środka w celu udaremnienia jego wyjawienia lub wydania, sąd może

  • obciążyć pozwanego obowiązkiem zwrotu kosztów postępowania, w całości lub części, niezależnie od wyniku sprawy a także
  • uznać za ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone za pomocą tego środka

Sąd nie uzna a ustalone fakty, które mają zostać stwierdzone za pomocą tego środka pozwany wykaże, że inne są fakty.

 

Wezwanie do udzielenia informacji

Od wniosku o udzielenie informacji pobierana jest stała opłata sądowa w wysokości 200 zł.

Wniosek o wezwanie do udzielenia informacji może być skierowany albo przeciwko obowiązanemu, czyli rzekomemu naruszycielowi naszych praw albo osobie trzeciej, która posiada wskazane informację lub dostęp do nich.

Osobą trzecią wobec, której można skierować wniosek o udzielenie informacji może być osoba, która:

  1. posiada w ilości świadczącej o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej towary, przy których zaprojektowaniu, wytworzeniu lub wprowadzeniu do obrotu nastąpiło naruszenie prawa własności intelektualnej lub których cechy estetyczne lub funkcjonalne naruszają te prawa lub
  2. dostarcza, w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej, usługi osobie, która narusza prawa własności intelektualnej, lub
  3. wykonuje w rozmiarze świadczącym o faktycznym prowadzeniu działalności gospodarczej usługi z naruszeniem prawa własności intelektualnej, lub
  4. została wskazana przez osobę, o której mowa w pkt od 1 – 3 powyżej, wskazana jako wytwórca lub uczestnik procesu wprowadzenia do obrotu takich towarów, odbiorca takich usług lub podmiot, który je świadczy.

Jakich informacji można żądać? 

Informacje, o których udzielenie można wnosić mogą dotyczyć pochodzenia i sieci dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia i dotyczy wyłącznie:

  1. informacji o firmie, miejscu zamieszkania lub siedzibie i adresie producentów, wytwórców, dystrybutorów, dostawców oraz innych poprzednich posiadaczy, od których lub na rzecz których nastąpiło nabycie lub zbycie towarów, korzystanie z usług lub ich świadczenie, jak również przewidywanych hurtowników i detalistów tych towarów lub usług;
  2. informacji o ilości wyprodukowanych, wytworzonych, wysłanych, otrzymanych lub zamówionych towarów lub świadczonych usług, jak również cenach otrzymanych w zamian za towary lub usługi;
  3. w szczególnie uzasadnionych okolicznościach innych informacji, które są niezbędne do wykazania wysokości roszczenia.

W przypadku wezwania banku lub spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej do udzielenia informacji wezwanie może dotyczyć wyłącznie informacji obejmujących: imię i nazwisko lub firmę, miejsce zamieszkania lub siedzibę posiadacza rachunku bankowego lub członka spółdzielczej kasy oszczędnościowo-kredytowej oraz kwotę i termin realizacji rozliczenia pieniężnego na rachunku dokonanego w związku z czynnościami naruszającymi prawa własności intelektualnej.

Dlaczego sąd zobowiązuje obowiązanego do udzielenia odpowiedzi?

Aby uprawniony miał szanse zabezpieczyć tajemnicę przedsiębiorstwa bądź odmówić udzielania informacji.

Przed wyznaczeniem posiedzenia sąd zarządza doręczenie odpisu wniosku o udzielenie informacji obowiązanemu i równocześnie:

  1. zobowiązuje go do złożenia odpowiedzi na wezwanie w wyznaczonym terminie nie krótszym niż dwa tygodnie a także
  2. poucza o ochronie tajemnicy przedsiębiorstwa oraz
  3. poucza o prawie odmowy udzielenia informacji.

Możliwość odmowy udzielenia żądanej informacji przysługuje na tych samych zasadach co odmowa złożenia zeznań przez świadków, czyli odmówić mogą: małżonek strony (obowiązanego do udzielenia informacji), jej wstępny, zstępny i rodzeństwo oraz powinowaci w tej samej linii lub stopniu, jak również osób pozostające ze stroną w stosunku przysposobienia mogą odmówić udzielenie informacji. Również obowiązany do udzielenia informacji może odmówić jej udzielenia, jeżeli to mogłoby narazić jego lub jego bliskich (wskazanych powyżej) na:

  1. odpowiedzialność karną,
  2. hańbę albo
  3. jeżeli zeznanie miałoby być połączone z pogwałceniem istotnej tajemnicy zawodowej.

Także duchowny może odmówić udzielenia informacji co do faktów powierzonych mu na spowiedzi.

Co się dzieje gdy wniosek zostanie uwzględniony? 

Sąd uwzględniając wniosek o udzielenie informacji określa:

  1. termin udzielenia informacji,
  2. rodzaj informacji
  3. zakres informacji
  4. zasady zapoznania się z informacjami przez uprawnionego.

Sąd, na wniosek uprawnionego, wyznacza posiedzenie niejawne w celu ustnego wyjaśnienia udzielonych informacji.

Informacji udziela się pod rygorem odpowiedzialności karnej. Doręczając postanowienie nakazujące udzielenie informacji, sąd uprzedza obowiązanego o odpowiedzialności karnej za złożenie fałszywego oświadczenia. Postanowienie nakazujące udzielenie informacji podlega wykonaniu z chwilą jego wydania. Obowiązek udzielenia informacji podlega wykonaniu w formie pisemnej albo postaci elektronicznej.

Czy można skarżyć się na zobowiązanie do ujawnienia informacji?

Na postanowienie w przedmiocie udzielenia informacji służy zażalenie do sądu drugiej instancji. Zażalenie obowiązanego w zakresie, w jakim powołuje się na prawo odmowy udzielenia informacji lub ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd rozpoznaje na posiedzeniu niejawnym. Od uznania sądu zależy, czy na posiedzeniu wysłucha uprawnionego lub obowiązanego. Jeżeli obowiązany powołuje się na ochronę tajemnicy przedsiębiorstwa, sąd może określić szczególne zasady korzystania i zapoznawania się z udzielonymi informacjami oraz może wprowadzić dodatkowe ograniczenia.

Jakie skutki dla obowiązanego ma udzielenie mu informacji?

Jeżeli wezwanie do udzielenia informacji nastąpiło przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie, postępowanie to powinno być wszczęte nie później niż w terminie miesiąca od dnia wykonania postanowienia o udzieleniu informacji. Sąd wyznaczy termin do złożenia pozwu lub wniosku o zabezpieczenie.

Co jeśli uprawniony otrzyma informacje a nie wniesie pozwu?

W przypadku braku wniesienia pozwu lub wniosku o zabezpieczenie w wyznaczonym przez sąd terminie obowiązanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem obowiązku udzielenia informacji. Obowiązanemu przysługuje roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem obowiązku udzielenia informacji w przypadku wykorzystania przez uprawnionego informacji, o których udzielenie wnosił dla celów innych niż dochodzenie przez uprawnionego roszczenia. Roszczenie o naprawienie szkody wyrządzonej wykonaniem obowiązku udzielenia informacji będzie przysługiwać obowiązanemu również gdy pozew lub wniosek o zabezpieczenie został cofnięty, zwrócony lub odrzucony albo powództwo bądź wniosek oddalono lub postępowanie umorzono.

Uwaga: roszczenie o naprawienie szkody wygasa, jeżeli nie będzie dochodzone w ciągu roku od dnia jego powstania.

Na żądanie obowiązanego lub pozwanego uprawniony jest obowiązany zwrócić koszty i wydatki celowe poniesione w związku z udzieleniem informacji niezależnie od wyniku postępowania. Do zwrotu wydatków i kosztów mają zastosowanie przepisy o zwrocie wydatków świadka, czyli sąd może przyznać pozwanemu lub obowiązanemu zaliczkę w celu sfinansowania kosztów udzielenia informacji.

Photo by Tim Mossholder on Unsplash
[1] Uzasadnienie do projektu ustawy z dnia 9 stycznia 2020 r. o zmianie ustawy – Kodeks postępowania cywilnego oraz niektórych innych ustaw.
Udostępnij