Tytuł prasowy to nic innego jak indywidualna nazwa, pod którą ukazują się cykliczne publikacje. Nadaje się go prasie, a także serwisom internetowym wydającym publikacje, rozgłośniom czy nawet blogom. Warto pamiętać, że obowiązek dokonania rejestracji spoczywa na wydawcy. W przypadku jego niedopełnienia wydawcy grozi odpowiedzialność karna za wydawanie niezarejestrowanego czasopisma; za czyn taki grozi grzywna, a w razie jej nieuiszczenia sąd zamieni grzywnę na karę aresztu. Tytuł prawny, to po prostu prawo jakie przysługuje uprawnionemu.

Prawo prasowe

Zgodnie z definicją zawartą w ustawie Prawo prasowe[1] prasa oznacza publikacje periodyczne, które nie tworzą zamkniętej, jednorodnej całości, ukazujące się nie rzadziej niż raz do roku, opatrzone stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą, a w szczególności: dzienniki i czasopisma, serwisy agencyjne, stałe przekazy teleksowe, biuletyny, programy radiowe i telewizyjne oraz kroniki filmowe; prasą są także wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania, w tym także rozgłośnie oraz tele- i radiowęzły zakładowe, upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania; prasa obejmuje również zespoły ludzi i poszczególne osoby zajmujące się działalnością dziennikarską.

Jak wynika z powyższej definicji prasą będą każde publikacje, które ukazują się w regularnych odstępach czasu – zarówno dzienniki, tygodniki, miesięczniki czy kwartalniki pod ty samym tytułem. Z tego względu mówi się o rejestracji tytułu prasowego w kontekście rejestracji dzienników czy czasopism.

Tytuł prasowy pełni funkcję:

  • indywidualizującą jako określenie periodyku i jego powiązanie z konkretnym wydawcą, odróżniającą go od innych publikacji o tej samej tematyce;
  • informacyjną, wskazując na zakres i tematykę publikacji np. przez umieszczenie nazwy branży, której tematykę periodyk porusza;
  • reklamową w celu przyciągnięcia uwagi czytelnika, zarówno swoją nazwą jak graficznym odzwierciedleniem.

Prawo prasowe nakłada obowiązek rejestracji w sądzie rejestrowym tytułu prasowego dziennika lub czasopisma przed rozpoczęciem jego wydawania. Jednocześnie ustawa nie określa, czy tytuł musi spełniać jakiekolwiek cechy by mógł zostać zarejestrowany. Jedyny warunek wskazany w art. 21 Prawa prasowego dotyczy odmowy rejestracji przez sąd rejestrowy tytułu prasowego, który naruszałby prawo do ochrony nazwy innego tytułu prasowego. Jednakże przy rejestracji tytułu prasowego sąd sprawdza jedynie w rejestrze dzienników i czasopism czy dana nazwa dziennika lub czasopisma nie jest zbieżna z istniejącym już tytułem prasowym. Dokonanie rejestracji nie jest gwarancją, że posługiwanie się zarejestrowanym tytułem nie narusza niczyich praw. Rejestracja jedynie zapewnia o braku wcześniejszego tytułu zarejestrowanego identycznego do tytułu zgłoszonego do rejestracji.[2]

Podstawową rolą obowiązku rejestracyjnego, jest uniemożliwienie funkcjonowania na rynku identycznych lub zbliżonych nazw publikacji prasowych. Tytuł prasowy nie uprawnia ani nie tworzy nowego dobra prawnego, jakim byłoby odrębne “prawo do tytułu”. Sama rejestracja tytułu prasowego nie powoduje żadnej dodatkowej ochrony nazwy przed naruszeniem praw wydawcy do niej przez osoby trzecie.

W doktrynie sporne są także poglądy na temat tego, czy tytuł prasowy może stanowić utwór w rozumieniu ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych i na tej podstawie podlegać ochronie prawno-autorskiej.

 

Prawo autorskie

Zgodnie z art. 11 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych[3] istnieje domniemanie autorstwa wydawcy w stosunku do tytułu prasowego.

Tytuł prasowy może stanowić samoistny przedmiot prawa autorskiego, zarówno w kontekście oryginalnej nazwy, szaty graficznej, czcionki, kroju pisma. Wszystkie te elementy powinny łącznie wypełniać przesłanki przewidziane przez art. 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych aby tytuł był tratowany jako utwór.

W nauce prawa dokonuje się klasyfikacji tytułów ze względu na wiążące się z nimi możliwości ochrony prawnej – w oderwaniu od utworu. Stąd wyróżnianie tytułów banalnych, np. ogólnie wskazujących na rodzaj utworu, jak “Opowiadania”, których prawo autorskie nie chroni w oderwaniu od dzieła, ponieważ nie spełniają cech wskazanych w definicji utworu. Oryginalność tytułu może się przejawiać także w szczególnym wykorzystaniu słów lub zwrotów, które użyte nie jako tytuł, a więc samoistnie lub jako fragment większej całości, nie mają tej cechy, stanowiąc proste wyrażenie.

Inaczej mówiąc, cechę twórczości odnajduje się nie w samym tytule, lecz w tytule rozpatrywanym w związku z całością utworu. R. Markiewicz[4] konkluduje rozważania stwierdzeniem, iż ochrona tytułu jako samoistnego utworu jest teoretycznie możliwa, a w praktyce może być niekiedy stosowana – ma ona jednak marginalne znaczenie. Głównym problemem przy wykorzystaniu tytułu do oznaczenia innego dzieła jest zakłócenie funkcji identyfikacji utworów.

Tytuł stanowi przede wszystkim nazwę własną utworu, wskazuje jednostkowy obiekt, o który chodzi. Jego ewentualna oryginalność ma znaczenie drugoplanowe, gdyż jest on w tej funkcji w znacznej mierze „przeźroczysty” dla niesionego przez siebie znaczenia.

K. Drozdowicz [5] jako przykłady utworów wskazuje na polskim rynku wydawniczym są: „Uważam Rze”, „Exklusiv”, „?dlaczego”, „Arteon”, „PROM P-O DROM”, „FUTU Magazine”. Zwraca uwagę na to, że problem powstaje w przypadku czasopism o banalnej nazwie, której trudno przypisać cechę indywidualnej twórczości. Przykładem może być: „Dziennik Polski”, „Dziennik Zachodni”, „Gazeta Wyborcza”, „Gazeta Pomorska”, „Głos Wielkopolski”, „Głos Pomorza” itp. W takim przypadku możliwe są następujące rozwiązania”. Zdaniem K. Drozdowicza można dokonać podziału tytułów prasowych na:

  1. twórcze – mające samoistny byt, z uwagi zawarty w ich treści ładunek emocjonalny lub atrakcyjną szatę graficzną, krój typograficzny etc.,
  2. nietwórcze – tytuły banalne, które nie stanowią samoistnego utworu.

Ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji

Niezależnie jednak czy tytuł prasowy stanowi utwór, stosowanie takiego samego lub zbliżonego oznaczenia może stanowić czyn nieuczciwej konkurencji na gruncie ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.[6] 

Tytuł prasowy, jako oznaczenie wydawanego produktu w postaci periodyku, z powodzeniem może pełnić funkcje oznaczenia towaru w rozumieniu art. 10 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji, zgodnie z którym czynem nieuczciwej konkurencji jest takie oznaczenie towarów lub usług albo jego brak, które może wprowadzić klientów w błąd.

Z tego względu zakazane jest rejestrowanie tytułu prasowego identycznego lub łudząco podobnego do wcześniej zarejestrowanego. Narażałoby to bowiem czytelników na ryzyko wprowadzenia w błąd co do tego, po jaki “tytuł” sięgają, w tym także ryzyko wprowadzenia w błąd co do wydawcy czy redaktora. Art. 10 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji ma przede wszystkim za zadanie zapewnić pewność co do pochodzenia przedsiębiorstwa, a w wypadku tytułów prasowych od konkretnego wydawcy. To właśnie funkcja odróżniająca stanowi główną podstawę dla zastosowania do ochrony tytułu prasowego.

Co więcej zastosowanie przepisów ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji będzie mieć zastosowanie nie tylko względem opisowego oznaczenia tytułu prasowego, ale także co do stosowanych symboli czy oznaczeń, które pomimo zaznaczenia istniejących różnic pomiędzy tytułami, mogłyby doprowadzić do mylnego odczucia pochodzenia od tego samego wydawcy. W wypadku stwierdzenia kolizji pomiędzy oznaczeniami, pierwszeństwo należy przyznać temu z wydawców, który pierwszy rozpoczął korzystanie z tytułu.

Prawo własności przemysłowej

Tytuły prasowe mogą także stanowić jedną z kategorii zgłaszanych znaków towarowych. Takim oznaczeniom zarejestrowanym uprzednio jako tytuły prasowe stawia się takie same wymogi jak innym znakom zgłaszanym do Urzędu Patentowego RP w celu udzielenia prawa ochronnego na znak towarowy.

Aby uzyskać prawo ochronne na tytuł prasowy, konieczne jest spełnienie przesłanek rejestracyjnych wskazanych w ustawie Prawo własności przemysłowej[7]. Oznaczenie będące tytułem prasowym musi być na tyle fantazyjne, by utrwalić w pamięci konsumenta więź łączącą sygnowany nim towar z jego wydawcą. Z tego względu sama rejestracja dziennika lub czasopisma w rejestrze nie będzie tożsama z zarejestrowaniem go jako znak towarowy. Należy tego dokonać poprzez odrębne zgłoszenie do Urzędu Patentowego RP.

Warto także pamiętać, że fakt zarejestrowania tytułu prasowego w rejestrze dzienników i czasopism nie ma żadnego wpływu na zdolność rejestrową tytułu jako znaku towarowego, gdyż w tym przypadku musi on spełnić zupełnie inne przesłanki. Tytuł prasowy, w przeciwieństwie do znaku towarowego, nie musi posiadać dostatecznych znamion odróżniających w rozumieniu prawa własności przemysłowej, lecz jedynie różnić się od tytułów prasowych istniejących już na rynku wydawniczym.[8]

Czyli, tytuł prasowy może pełnić rolę znaku towarowego, ale uzyskanie prawa ochronnego na takie oznaczenie jest możliwe tylko w sytuacji, gdy spełnione są przesłanki rejestracyjne wskazane w ustawie – prawo własności przemysłowej. Dlatego sam fakt rejestracji nazwy jako tytułu prasowego nie będzie przesądzał o automatycznej rejestracji jako znaku towarowego.

Co więcej, Sąd badając zgłoszenie do rejestru dzienników i czasopism nie bada, czy dany tytuł prasowy narusza prawa ochronne osób trzecich. Z tego względu warto przed zarejestrowaniem oznaczenia dokonać badania zdolności rejestracyjnej pod względem jego indywidualności oraz naruszeń praw osób trzecich.

Postępowanie rejestracyjne tytułu prasowego ma charakter formalny i nie przesądza o prawie do tego tytułu ani jego źródła.[9] Sąd Najwyższy wyraźnie wskazał: „Instytucja rejestracji nie chroni skutecznie i w pełnym zakresie nazwy tytułu prasowego. Wynikające stąd uprawnienia mają charakter formalny, o ich istnieniu decyduje nie stosunek prawny, lecz wyłącznie fakt dokonania rejestracji, stanowiący podstawę i przyczynę przyznania konkretnemu podmiotowi sfery możliwości określonego postępowania. (…) Sam fakt rejestracji nie rozstrzyga zatem o braku kolizji z innymi prawami podmiotowymi osób trzecich, a co za tym idzie – nie przesądza zgodności z prawem określonego zachowania[10].  

Na koniec warto dodać, że zgodnie z wyrokiem SN z dnia 24 września 2008 r. (sygn.  akt II CSK 126/08) tytuł prasowy może stanowić dobro osobiste i zastosowanie do niego znajdują przepisy kodeksu cywilnego chroniące dobra osobiste tj. art. 23 i 24 kodeksu cywilnego. Stanowią one szczególną kategorię dóbr osobistych o charakterze autorskim i intelektualnym i mogą przysługiwać zarówno osobom fizycznym jak i osobom prawnym.

A blogerzy?

Blogerzy powinni zastanowić się nad rejestracją tytułu swojego bloga jako znaku towarowego i jako tytułu prasowego. W korzyściach z rejestracji znaku towarowego pisaliśmy wielokrotnie na naszym blogu (????). Natomiast możliwość rejestracji tytułów blogów jako tytułów prasowych potwierdziły sądy. Sąd Apelacyjny w Łodzi postanowieniem z dnia 18 stycznia 2013r. [11] uznał, że “cechą dystynktywną „prasy” jest periodyczność przekazu, jego ogólnoinformacyjny cel ,a także poprzedzający samą publikację proces przygotowania redakcyjnego. Wszystkie te przymioty może spełniać także przekaz internetowy w formie bloga. O tym, czy publikacja internetowa ma charakter prasowy, decydować powinien cel, jakiemu ma służyć. Skoro rolą i zadaniem prasy jest rozpowszechnianie informacji, to periodyczność przekazu, czyli cyklicznego informowania opinii publicznej o określonych faktach społecznych, ekonomicznych, gospodarczych, politycznych, oświatowych, kulturalnych, pod oznaczonym tytułem, nazwą, adresem czy nawet linkiem, wskazywać będzie na cel, jaki realizuje redakcja, wydawca czy autor danej publikacji elektronicznej, na stworzonej specjalnie w tym celu stronie internetowej.”

Zatem, gdy blog jako serwis internetowy spełnia przesłanki definicji prasy, czyli:

  • ukazuje się w regularnych odstępach czasu, ale nie rzadziej niż raz do roku,
  • opatrzony jest stałym tytułem albo nazwą, numerem bieżącym i datą,
  • nie tworzy zamkniętej, jednorodnej całości (związanej fabułą, postaciami) i mające ogólnoinformacyjny charakter

to może być uznany za prasę.

Prasą są zarówno dzienniki i czasopisma, jak i „wszelkie istniejące i powstające w wyniku postępu technicznego środki masowego przekazywania (…) upowszechniające publikacje periodyczne za pomocą druku, wizji, fonii lub innej techniki rozpowszechniania” zgodnie z art. 7 ust. 2 pkt 1  prawa prasowego. W tej sytuacji jest rzeczą bezsporną, że dzienniki i czasopisma przez to, że ukazują się w formie przekazu internetowego, nie tracą znamion tytułu prasowego, i to zarówno wówczas, gdy przekaz internetowy towarzyszy przekazowi utrwalonemu na papierze, drukowanemu, stanowiąc inną, elektroniczną jego postać w systemie on line, jak i wówczas, gdy przekaz istnieje tylko w formie elektronicznej w Internecie, ale ukazuje się tylko periodycznie spełniając wymogi, o których mowa w art. 7 ust. 2 prawa prasowego[12]. W przypadku wydawania bloga spełniającego cechy prasy bez rejestracji, możliwe jest ukaranie wydawcy grzywną przewidzianą w art. 45 prawa prasowego, co już miało miejsce [13].

Skontaktuj się z nami, gdy potrzebujesz pomocy w ocenie jaki tytuł prawny masz do Twojego tytułu prasowego. I wówczas, gdy chcesz ustalić możliwe sposoby zabezpieczenia Twojego tytułu i gdy potrzebujesz podpowiedzi w jaki sposób zabezpieczyć Twoje prawa. Jeśli interesuje Cię branża wydawnicza możesz sięgnąć po nasz wzór umowy z redaktorem naczelnym albo wzór umowy z dziennikarzem czy autorem tekstu. Gdy Twój tytuł potrzebuje pięknej oprawy graficznej, zadbaj o nabycie praw zawierając umowę z grafikiem. 

Photo by Markus Spiske on Unsplash
[1] Ustawa z dnia 26 stycznia 1984 r. Prawo prasowe (t.j. Dz.U. z 2018 r. poz. 1914).
[2] Charakter i ochrona prawna tytułu prasowego na gruncie prawa polskiego, Michał Gregorczyk
[3] Ustawa z dnia 4 lutego 1994 r. o prawie autorskim i prawach pokrewnych (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 1062).
[4] R. Markiewicz: Dzieło literackie i jego twórca w polskim prawie autorskim, Kraków 1984, s. 53.
[5] Ochrona tytułu prasowego w myśl przepisów prawa autorskiego MOP 2013, Nr 8, str. 416
[6] Ustawa z dnia 16 kwietnia 1993 r. o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji (t.j. Dz. U. z 2020 r. poz. 1913).
[7] Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 324).
[8] zob. wyrok WSA w Warszawie z dnia 16 lutego 2010 r., VI SA/Wa 1862/09, utrzymany przez wyrok NSA z dnia 25 maja 2011 r., II GSK 615/10
[9] Tak w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 1 grudnia 1997 r., II CKN 443/97
[10] Tak w postanowieniu Sądu Najwyższego z dnia 15 grudnia 2010 r., III KK 250/10
[11] I ACa 1032/12 treść orzeczenia I ACa 1032/12 – Portal Orzeczeń Sądu Apelacyjnego w Łodzi (lodz.sa.gov.pl)
[12] Analogiczne stanowisko zawarł Sąd Najwyższy w wyroku z dnia 15 grudnia 2010 r. w sprawie III KK 250/10 ( OSNKW 2011/3/26) wskazując, że przekaz za pośrednictwem Internetu, jeżeli spełnia wymogi określone w treści art. 7 ust. 2 pkt. 1 ustawy z dnia 26 stycznia 1984 r. – Prawo prasowe (Dz. U. Nr 5, poz. 24 ze zm.) jest prasą, a interwał czasowy w jakim się pojawia determinuje to, czy jest to dziennik, czy też czasopismo w rozumieniu art. 7 ust. 2 pkt 2 prawa prasowe
[13] https://www.prawo.pl/prawnicy-sady/sad-uznal-blog-za-niezarejestrowany-tytul-prasowy,64155.html
Udostępnij