W przeciwieństwie do patentu, czy wzoru przemysłowego znak towarowy nie może stanowić mechanizmu zabraniającego wytwarzania pewnych wyrobów przez konkurentów. Wyrób, który nie jest chroniony innymi prawami (patent, prawo z rejestracji, prawa autorskie) może być wytwarzany także przez konkurentów, jeżeli oznaczają go własnymi znakami towarowymi, a nie podrabiają znaków innego przedsiębiorcy.

Kształt towaru winien być tak obrany przez przedsiębiorcę, aby mógł pozwolić nabywcy na wyróżnienie tego towaru od innych towarów ze względu na jego szczególny kształt. Jeśli kształt jest kształtem pospolitym to nikomu nie uda się wyróżnić wyrobu od innych. Tak samo jest w przypadku, gdy chodzi o kształty narzucone przez funkcje wyrobu, a nie chronione patentem, czy wzorem przemysłowym, gdyż te elementy mogą być wykorzystywane przez wszystkich. 

Znak towarowy czyli…

Tak wypowiedział się Wojewódzki Sąd Administracyjny w Warszawie w sprawie o sygn. VI SA/Wa 2897/13 dotyczącej pojemnika na jogurty. Aby przybliżyć rozumienie czym jest przestrzenny znak towarowy należy zacząć od ogólnej definicji znaku towarowego.

Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk.

W tym wpisie skupimy się na omówieniu znaków towarowych przestrzennych.

Definicja znaku przestrzennego

Znak przestrzenny to znak dotyczący kształtu opakowania lub towaru składający z kształtu trójwymiarowego lub obejmujące taki kształt, w tym pojemników, opakowań, samego produktu lub ich podobizny. Termin „obejmuje” oznacza, że takie znaki obejmują nie tylko same kształty, ale również kształty, które zawierają słowo lub elementy graficzne takie jak logo lub etykiety.

Znaki przestrzenne można podzielić na trzy kategorie:

  • kształty niezwiązane z samymi towarami i usługami;
  • kształty, które składają się z kształtu samych towarów lub ich części;
  • kształt opakowania lub pojemników.

Kształty, które nie są związane z samymi towarami lub usługami (np. Ludzik Michelin), mają zwykle charakter odróżniający.

Aby dany kształt mógł zostać zarejestrowanym znakiem przestrzennym, kształt taki musi różnić się fizycznie od podstawowych, pospolitych lub oczekiwanych kształtów, a tym samym umożliwiać konsumentom identyfikację towarów wyłącznie poprzez ich kształt,

Podczas badania charakteru odróżniającego znaków przestrzennych składających się wyłącznie z kształtu samych towarów istotne są następujące kryteria:

  • kształt nie ma charakteru odróżniającego, jeżeli jest kształtem podstawowym;
  • aby mieć charakter odróżniający, kształt musi znacznie odbiegać od kształtu, którego spodziewają się konsumenci, oraz musi znacznie odbiegać od normy lub zwyczajów panujących w danym sektorze. Im bardziej kształt przypomina najbardziej prawdopodobny kształt, który mógłby mieć dany towar, tym większe jest prawdopodobieństwo, że dany kształt jest pozbawiony jakiegokolwiek charakteru odróżniającego;
  • nie wystarcza, że dany kształt jest tylko wariantem typowego kształtu lub wariantem wielu kształtów w dziedzinie cechującej się bogactwem i różnorodnością wzorów;
  • funkcjonalne kształty lub cechy znaku przestrzennego postrzegane będą przez konsumenta właśnie w ten sposób. Na przykład w przypadku tabletek do prania ścięte krawędzie pomagają uniknąć uszkodzenia bielizny, a warstwy różnych kolorów odpowiadają obecności różnych substancji czynnych.

Zaakceptowane znaki towarowe przestrzenne – kształt towaru:

Zarejestrowane w odniesieniu do towarów w klasach 16 i 21

Oznaczenie to znacząco różni się od oznaczenia, którego powszechnie oczekuje się w odniesieniu do tych towarów (papier, rolki papieru do użytku domowego, przybory i pojemniki kuchenne itp.).

Zarejestrowane w odniesieniu do towarów w klasach 36, 39 i 42 (ubezpieczenia i usługi finansowe, najem i dzierżawa pojazdów oraz dzierżawa urządzeń komercyjnych i przemysłowych).

Kształt nie ma związku z towarami i usługami, a zatem można je bez problemu odróżnić.

Zaakceptowane dla zabawek

Zaakceptowane dla lodów

Zaakceptowane dla pomp i sprężarek

Zaakceptowane w klasie 9, pokrowce ochronne na telefony komórkowe

Odrzucone znaki towarowe przestrzenne – kształt towaru

Element graficzny „KANGOO JUMPS” (zarówno w górnej, jak i w dolnej warstwie sprężyny) oraz litery „KJ” i „XR” (na końcach pośrednich elastycznych plastikowych pasków) można dostrzec jedynie z trudem lub wcale. Takie części, które można zauważyć jedynie po bliższym sprawdzeniu, ogólnie nie mają być postrzegane jako wskazanie pochodzenia.

Obraz przedstawiający pewne kamienie jest wypukły na środkowej części butelki.

Zgłaszającemu nie udało się udowodnić, że europejscy konsumenci mają wystarczające informacje oraz wystarczającą wiedzę, aby rozpoznać, że wypukłość w środkowej części przedmiotowej butelki przedstawia dwunastokątne kamienie używane w konstrukcjach Inków. Bez tego dowodu europejscy konsumenci ledwo dostrzegą wypukłość jako taką, bez świadomości jej znaczenia, z czego wynika, że będą ją postrzegać jedynie jako dekorację niemającą żadnego charakteru odróżniającego, ponieważ nie jest ona szczególnie oryginalna ani zaskakująca; nie będzie zatem służyła do rozróżnienia przedmiotowej butelki od innych butelek powszechnie używanych jako opakowania piw.

Odmówiono rejestracji tego kształtu, ponieważ nie odbiega on znacząco od norm lub zwyczajów panujących w danym sektorze. Chociaż towary w tym sektorze zwykle mają kształt wydłużony, na rynku istnieją również rozmaite inne kształty – kuliste lub okrągłe. Dodanie małego elementu słowno-opisowego „fun factory” nie zmienia faktu, że kształt ogólnie nie ma charakteru odróżniającego

Znaki graficzne zawierające graficzne przedstawienie rzeczywistego wyglądu samych towarów nie mają charakteru odróżniającego w odniesieniu do tych towarów. Odmówiono rejestracji znaku będącego przedstawieniem środków do prania lub zmywania w formie tabletki. Prostokątny kształt tabletki jest kształtem zwykłym i oczywistym w przypadku produktu przeznaczonego do stosowania w pralkach i zmywarkach. Lekko zaokrąglone rogi tabletki raczej nie będą postrzegane przez konsumentów jako cecha odróżniająca danego kształtu.

Odmówiono rejestracji tego kształtu, ponieważ jest on jedynie wariantem popularnego kształtu tego typu produktu, tj. latarek.

Oznaczenie niewystarczająco odmienne od kształtów i kolorów powszechnie stosowanych w części branży cukierniczej specjalizującej się w produkcji słodyczy i czekolad. Połączenie z elementami graficznymi nie skutkuje zastosowaniem kryteriów dotyczących znaków dwuwymiarowych.

Zgłoszenie do rejestracji tego znaku przestrzennego złożonego z rączki, zgłoszonego w odniesieniu do towarów w klasie 8 (narzędzia ręczne stosowane w rolnictwie, ogrodnictwie i leśnictwie, w tym sekatory, nożyce ogrodnicze, nożyce do żywopłotu, ręczne narzędzia do przycinania), zostało odrzucone.

Braku charakteru odróżniającego znaków przestrzennych w postaci produktu lub jego opakowania. Nawet jeśli owalny kształt w zgłoszeniu ma zagłębienie na swojej powierzchni, nie można tego uznać za znacznie różniącego się od kształtów wyrobów cukierniczych dostępnych na rynku.

Rysunek papugi, której dotyczy zgłoszenie, nie odstaje od zwykłej formy zabawek w kształcie papugi, aby mogła ona być postrzegana jako znak towarowy. Upierzenie przypomina dość powszechną zieleń występującą wśród papug. Jej głowa jest większa niż zwykle i stoi na tylnych łapach, ale, zdaniem Rady, większość konsumentów postrzegałaby kształt papugi jako zwykły wzór zabawki w kształcie papugi i raczej banalną zabawkę, ale nie jako wskazówkę pochodzenia.

Odrzucone znaki towarowe przestrzenne – kształt opakowania:

Zgłoszony kształt został odrzucony, ponieważ uznano, że zając z czekolady w złotym opakowaniu jest powszechnie spotykany na rynku w danej branży. Analiza poszczególnych elementów, to znaczy kształtu zająca, opakowania z folii w kolorze złotym oraz czerwonej wstążeczki z dzwonkiem, wykazała, że zarówno pojedynczo, jak i łącznie, są one pozbawione charakteru odróżniającego.

Odmówiono rejestracji tego znaku, będącego przedstawieniem zawiniętego cukierka w rozumieniu opakowania na słodycze (a zatem nie samego produktu), ponieważ stanowi on „zwykły i tradycyjny kształt opakowania cukierków” oraz można znaleźć „na rynku dużą ilość cukierków opakowanych w ten sposób”. To samo dotyczy koloru omawianego opakowania, a mianowicie „jasnobrązowego (karmelowego)”. Kolor ten sam w sobie nie jest niezwykły i nierzadko jest używany do opakowań cukierków. Dlatego przeciętny konsument postrzegałby znak towarowy nie jako będący sam w sobie wskazówką pochodzenia handlowego towaru, ale jako będący ni mniej, ni więcej, tylko opakowaniem cukierka.

Smukła szyjka oraz spłaszczona forma nie są dalekie od zwyczajnego kształtu butelki zawierającej produkty, dla których wniesiono o rejestrację znaku towarowego, tj. produkty spożywcze, m.in. soki, przyprawy i produkty mleczne. Poza tym ani długość szyjki i jej średnica, ani proporcje między szerokością i grubością butelki nie wyróżniają się w żaden sposób. Ponadto nawet jeżeli boczne wgłębienia butelki można by uznać za cechę o charakterze odróżniającym, sama ta cecha nie wystarczyłaby, aby mieć wpływ na ogólne wrażenie, jakie wywołał zgłoszony znak towarowy, w zakresie, w jakim ten ostatni w znaczący sposób odbiegałby od normy lub zwyczajów panujących w sektorze.

Powszechnie wiadomo, że zazwyczaj na powierzchni butelek znajdują się linie i fałdowania. Forma u góry nie jest wystarczająco efektowna, ale będzie postrzegana jako zwykły element dekoracyjny. Jako całość kombinacja elementów nie ma wystarczająco odróżniającego charakteru. Przeciętny konsument towarów z klasy 32 nie uznałby kształtu za wskaźnik pochodzenia towarów w klasie 32.

Kształt nie różni się znacząco od norm i zwyczajów w tym sektorze, „w przypadku gdy chodzi o opakowanie produktu płynnego, a znak składa się z samego wyglądu produktu”.

 

Zaakceptowane znaki towarowe przestrzenne – kształt opakowania:

Zaakceptowane w odniesieniu do towarów w klasach 4 i 11

Zaakceptowane w odniesieniu do towarów w klasach 29, 30 i 32

Izba Odwoławcza anulowała decyzję odrzucającą rejestrację znaku przestrzennego dla gum do żucia i innych wyrobów cukierniczych. Izba Odwoławcza uznała, że kształt ten nie jest powszechny w omawianym sektorze rynku.

Jako ciekawostkę należy dodać, że poza znakiem przestrzennym będącym towarem albo opakowaniem można w bazach zarejestrowanych znaków towarowych znaleźć również znaki towarowe w postaci zabytkowych budynków. Do polskich przykładów budowli zarejestrowanych jako znaki towarowe

  • Archidiecezja Gnieźnieńska R.310716
  • Zamek na Wawelu R.198839
  • Most Świętokrzyski (ochrona wygasła w 2011 r.).

O zasadach rejestracji znaków towarowych możesz przeczytać w wytycznych Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), w wytycznych Prezesa Urzędu Patentowego RP oraz w komunikatach dotyczących znaków towarowych w ramach programu konwergencji. Potrzebujesz pomocy w praktycznym zastosowaniu wytycznych ponieważ chcesz dokonać zgłoszenia swojego znaku towarowego? Skorzystaj z naszej usługi zgłoszenia znaku do urzędu patentowego albo skontaktuj się z nami.

Photo by Bianca Ackermann on Unsplash

Udostępnij