Vorsprung durch Technik” czyli “postęp przez technikę / przewaga dzięki technice” to slogan Audi, o który toczył się spór z Urzędem Harmonizacji w ramach Rynku Wewnętrznego – OHIM (obecnie Europejskim Urzędem ds. Własności Intelektualnej – EUIPO), którego finał miał miejsce przed Trybunałem Sprawiedliwości UE (TSUE).

TSUE uznał, że znaki towarowe mogą wyrażać obiektywne, nawet proste, informacje i mimo to nadawać się do wskazywania konsumentom pochodzenia handlowego rozpatrywanych towarów lub usług. Taka sytuacja, może w szczególności mieć miejsce, gdy znaki towarowe nie ograniczają się do zwykłego przekazu reklamowego, lecz charakteryzują się pewną oryginalnością czy też siłą wywoływania skojarzeń, wymagają minimalnego wysiłku interpretacyjnego lub prowadzą do rozpoczęcia procesu poznawczego u właściwego kręgu odbiorców.

Nawet jeśli przyjąć, że slogan ‘Vorsprung durch Technik’ przekazuje obiektywną informację, że wyższość techniczna umożliwia wytwarzanie i dostawę lepszych towarów i usług, to okoliczność ta nie pozwala na wyciągnięcie wniosku, że zgłoszony znak towarowy jest pozbawiony jakiegokolwiek samoistnego charakteru odróżniającego. Tak więc, niezależnie od tego, jak prosta jest taka informacja, nie może ona zostać zakwalifikowana jako zwyczajna w takim stopniu, aby móc natychmiast i bez jakiejkolwiek dalszej analizy wykluczyć, że rzeczony znak towarowy nadaje się do wskazywania konsumentowi pochodzenia handlowego danych towarów lub usług. Co więcej, slogan ten świadczy o pewnej oryginalności i sile wywoływania skojarzeń, które powodują, iż jest on łatwy do zapamiętania[1].

Znakiem towarowym może być każde oznaczenie umożliwiające odróżnienie towarów jednego przedsiębiorstwa od towarów innego przedsiębiorstwa oraz możliwe do przedstawienia w rejestrze znaków towarowych w sposób pozwalający na ustalenie jednoznacznego i dokładnego przedmiotu udzielonej ochrony. Znakiem towarowym może być w szczególności wyraz, włącznie z nazwiskiem, rysunek, litera, cyfra, kolor, forma przestrzenna, w tym kształt towaru lub opakowania, a także dźwięk. W tym wpisie skupimy się na omówieniu znaków towarowych słownych.

Czy zatem istnieją jakieś zasady i wytyczne dotyczące słownych znaków towarowych?

zasady i wytyczne dotyczące słownych znaków towarowych

Znak towarowy słowny to znak, który składa się wyłącznie ze słów lub liter, cyfr, innych standardowych znaków typograficznych lub ich kombinacji, które można zapisać. Poniżej są przykłady zarejestrowanych znaków słownych wraz z ich podziałem na:

  • słowa i kompozycje słowne: PTASIE MLECZKO, LUKSUSOWA, BERLINKI
  • znaki fantazyjne: PEPSI, MILKA, BONDUELLE, ADIDAS
  • litery, cyfry, liczby i ich kompozycje: POLLENA 2000, 4U, TVN 24, 200 PANORAMICZNYCH
  • slogany: HAVE A BREAK HAVE A KIT KAT, GILLETTE NAJLEPSZE DLA MĘŻCZYZNY, JUST DO IT

W kontekście analizy czy dany słowny znak towarowy może zostać zgłoszony a następnie zarejestrowany w celu uzyskania ochrony należy zbadać dwa aspekty tego znaku:

 

1. Czy dane oznaczenie słowne jest dystynktywne?

Niektóre słowa nie mają charakteru odróżniającego i nie mogą nadać takiego charakteru złożonemu oznaczeniu, jeżeli są używane tak często, że straciły zdolność do odróżniania towarów i usług. Zasada ta dotyczy poniższych pojęć, występujących oddzielnie lub w połączeniu z innymi elementami, które również nie mogą być przedmiotem rejestracji.

Pojęcia oznaczające jedynie szczególnie pozytywne lub atrakcyjne cechy bądź funkcje towarów i usług zostaną odrzucone, jeśli stosowane są oddzielnie lub w połączeniu z pojęciami opisowymi:

  • ECO oznaczające „ekologiczny”
  • FLEXFLEXI oznaczające „elastyczny”
  • GREEN oznaczające „przyjazny dla środowiska”
  • MEDI oznaczające „medyczny”
  • MULTI oznaczające „wiele, dużo, więcej niż jeden”
  • MINI oznaczające „bardzo mały” lub „niewielki”
  • MEGA oznaczające „duży”
  • Premium/PREMIUM oznaczające „najwyższą jakość”
  • PRO wskazujące, że oznaczone towary skierowane są do „odbiorców profesjonalnych” lub „stanowią poparcie” czegoś
  • PLUS oznaczające „dodatkowy, ekstra, ponadprzeciętnej jakości, najlepszy w swoim rodzaju”
  • SUPER podkreślające „pozytywne właściwości towarów lub usług”
  • ULTRA oznaczające „w najwyższym stopniu”
  • UNIVERSAL odnoszące się do towarów, które „nadają się do ogólnego lub uniwersalnego zastosowania”
  • Domeny – np. „.com” – wskazują jedynie miejsce w Internecie, gdzie można znaleźć informacje, a tym samym nie umożliwia rejestracji znaku o charakterze opisowym lub podlegającemu odrzuceniu na innej podstawie. Dlatego też w odniesieniu do materiałów drukowanych znak www.ksiazki.com powinien być zakwestionowany na takiej samej zasadzie, jak pojęcie „książki”. Element „.com” jest elementem technicznym i uniwersalnym, którego zastosowanie jest niezbędne w normalnej treści adresu komercyjnej strony internetowej. Tak samo końcówka „.pl” nie nadaje charaktery odróżniającego w oznaczeniu okazja.pl
  • Skróty oznaczające formę prawną spółki, np. Ltd., GmbH, sp. z o.o. nie przyczyniają się do charakteru odróżniającego znaku.
  • Imiona i nazwiska osób są odróżniające, niezależnie od częstotliwości występowania nazwiska, nawet w przypadku najbardziej popularnych nazwisk, takich jak Nowak czy Smith.

Należy także pamiętać, że co do zasady każde oznaczenie opisowe (o których mowa poniżej) jest także niedystynktywne.

 

2.  Czy dane oznaczenie nie ma charakteru opisowego dla zgłaszanych towarów i usług?

Analizując znaki towarowe słowne należy uważać na oznaczenia o charakterze opisowym czyli znaków, które składają się jedynie z informacji o właściwościach towarów i usług. Z tego powodu pojęcia o charakterze opisowym nie mogą spełniać funkcji znaku towarowego.

Słowo ma charakter opisowy szczególnie, jeżeli znak towarowy ma znaczenie opisowe dla ogółu społeczeństwa (jeśli towary lub usługi są do niego adresowane) lub określonego kręgu odbiorców (bez względu na to, czy towary lub usługi są adresowane również do ogółu społeczeństwa).

  • KONTO OSOBISTE STANDARD– przeznaczone do oznaczania usług takich jak usługi polegające na prowadzeniu rachunku osobistego służącego do gromadzenia wkładów oszczędnościowych oraz prowadzenia rozliczeń pieniężnych
  • ZŁOTE PIWO JASNE– przeznaczone do oznaczania piwa
  • KIEŁBASKI DO PIWA– przeznaczone do oznaczania mięsa i wyrobów mięsnych
  • MYDŁO KUCHENNE– przeznaczone do oznaczania kosmetyków, preparatów kosmetycznych do kąpieli, mydeł zapachowych, mydeł dezynfekujących, mydeł toaletowych
  • CENTRUM BADANIA OPINII PUBLICZNEJ – przeznaczone do oznaczania usług w postaci badań opinii publicznej
  • WYBORNE JAJO – przeznaczone do oznaczania jaj konsumpcyjnych, w tym z hodowli ściółkowej, jaja w proszku, mas jajecznych, białek jajek, żółtek jajek, przetworów jajowych: suszonych, chłodzonych i mrożonych, jaj liofilizowanych

Według ogólnej zasady połączenie elementów, z których każdy osobno opisuje właściwości samych towarów i usług, ma charakter opisowy wobec tych właściwości. Samo połączenie elementów bez wprowadzenia niespotykanej zmiany – szczególnie w składni lub znaczeniu – może stworzyć jedynie oznaczenie o charakterze opisowym.

W odniesieniu do zgłoszonych do rejestracji oznaczeń sformułowanych w języku obcym i posiadających w tym języku charakter opisowy należy w ślad za orzecznictwem podkreślić, co do zasady, nie jest to przeszkoda w rejestracji takich oznaczeń, chyba że znacząca część relewantnego kręgu krajowych odbiorców towarów lub usług sygnowanych znakiem towarowym, zapisanym w języku obcym, byłaby w stanie odczytać jego znaczenie i rozpoznać jego wyłącznie opisowy charakter.

Podczas oceniania opisowości oznaczenia zgłoszonego w języku obcym należy mieć na uwadze stopień znajomości danego języka wśród grupy odbiorców, do których kierowany jest sygnowany towar lub usługa. Należy mieć również na uwadze, że dla znajomości niektórych prostych i często używanych słów w obrocie nie jest konieczna dogłębna znajomość języka obcego czy też umiejętności porozumiewania się w tym języku.

Podobnie jest w przypadku połączeń złożonych ze słów w różnych językach. Nadal mogą podlegać zastrzeżeniom, jeśli właściwi konsumenci zrozumieją opisowe znaczenie wszystkich elementów bez dodatkowego wysiłku. Taka sytuacja może mieć miejsce, w szczególności, gdy oznaczenie składa się z podstawowych terminów w języku, który zostanie z łatwością zrozumiany przez osoby posługujące się innym językiem, lub jeśli terminy są podobne w obu językach.

Przykłady oznaczeń, których rejestracji odmówiono:

  • LIM EXPRESS– przeznaczone do oznaczania szeregu towarów z kl. 5, 29, 30, 32
  • MEGA STRONG PROTEIN– przeznaczone do oznaczania szeregu towarów z kl. 5, 29, 30, 32
  • NATIVE ENGLISH– przeznaczony do oznaczania usług z kl. 41
  • TRADITIONALLY POLISH BEER– przeznaczony do oznaczania towarów z kl.

Ponadto konsumenci zrozumieją bez dalszej interpretacji znak „@” jako literę „a” lub słowo „at” (ang. np. „przy”, „za”) oraz znak „€” jako literę „e”. Konsumenci zastąpią stosowne cyfry wyrazami, np. „2” jako „to” (ang. do) lub „4” jako „for” (ang. dla).

Slogan reklamowy może mieć charakter odróżniający, jeżeli jest odbierany jako coś więcej niż zwykły przekaz reklamowy wychwalający właściwości towarów lub usług, ze względu na to, że:

  • stanowi grę słów; lub
  • wprowadza elementy wysiłku twórczego czy zaskoczenia, dzięki czemu może być postrzegany jako fantazyjny, zaskakujący i nieoczekiwany; i/lub
  • cechuje się oryginalnością lub szczególną siłą wywoływania skojarzeń; i/lub
  • stymuluje procesy poznawcze właściwego kręgu odbiorców lub skłania do wysiłku interpretacyjnego
  • Ponadto do ustalenia charakteru odróżniającego sloganu mogą przyczynić się następujące cechy:
  • niezwykłe struktury składniowe;
  • zastosowanie środków językowych i stylistycznych, takich jak aliteracja, metafora, rym, paradoks itp.

Slogany, którym odmówiono rejestracji:

  • MORE THAN JUST A CARD – przeznaczony do oznaczania usług w zakresie kart bankowych, kredytowych i debetowych
  • DRINK WATER, NOT SUGAR – przeznaczony do oznaczenia towarów w kl. 32 i 33
  • Obiady zawsze domowe– przeznaczone do oznaczania towarów z kl. 5, 39, 30
  • Gorąco polecam– przeznaczone do oznaczania towarów i usług z kl. 29, 30, 31, 35, 39, 43

Oznaczeniami opisowymi mogą być oznaczenia wskazujące na pochodzenie towaru przez odwołanie się do nazw geograficznych lub słów utworzonych od takich nazw. Jednakże nie każda nazwa geograficzna, umieszczona w oznaczeniu spowoduje, że będzie ono wyłączone z rejestracji jako wskazujące na pochodzenie towarów/usług.

Istotną kwestią w ocenie opisowego charakteru oznaczenia wskazującego na pochodzenie jest ustalenie, czy zgłoszone pojęcie geograficzne określa miejsce obecnie związane ze zgłoszonymi towarami lub usługami w odczuciu odpowiedniej kategorii osób lub czy będzie ono odpowiednio kojarzone w przyszłości.

Przykłady oznaczeń słownych, na które Urząd odmówił udzielenia prawa ochronnego:

  • KALWADOS PODLASKI– przeznaczone do oznaczania towarów z kl. 33: napoje alkoholowe
  • OLSZTYN24– przeznaczone do oznaczania towarów i usług z kl. 16, 35, 41
  • OPOLSKA SPÓŁDZIELCZA KASA OSZCZĘDNOŚCIOWO-KREDYTOWA– przeznaczone do oznaczania usług z kl. 36
  • Bimber białowieski– przeznaczone do oznaczania towarów z kl. 33

i na koniec prawo autorskie …

Co ciekawe, czasami znak towarowy w postaci sloganu może być również chroniony prawem autorskim. Sąd Apelacyjny w Warszawie w wyroku z 17 lipca 2020 r. (sygn. akt. VI ACa 666/18) orzekł, że części utworu (w tym również poszczególne frazy utworów słownych) są chronione prawem autorskim, jeśli przyczyniają się do oryginalności całego dzieła, zaś zawarte w nich elementy stanowią wyraz własnej twórczości intelektualnej autora utworu. Zdaniem Sądu naruszeniem autorskich praw majątkowych i osobistych powódki, autorki słów do piosenki „Wsiąść do pociągu byle jakiego”, było użycie tej właśnie frazy w reklamie (wyłącznie w warstwie tekstowej i nieco przekształconej). Trzeba więc pamiętać rejestrując slogan jako znak słowny, aby zabezpieczając swoje prawa respektować prawa autorów nawet krótkiego tekstu. 

O znakach towarowych możesz przeczytać w wytycznych Urzędu Unii Europejskiej ds. Własności Intelektualnej (EUIPO), w wytycznych Prezesa Urzędu Patentowego RP oraz w komunikatach dotyczących znaków towarowych w ramach programu konwergencji. Chcesz dokonać zgłoszenia swojego znaku towarowego? Skorzystaj z naszej usługi zgłoszenia znaku do urzędu patentowego albo skontaktuj się z nami.

Photo by Julian Hochgesang on Unsplash
[1] Wyrok Trybunału Sprawiedliwości z dnia 21 stycznia 2010 r. C-398/08 P
Udostępnij