„Podczas wykonywania ciosu lewa ręka powinna być zgięta w łokciu, oraz praktycznie bez zamachu poruszać się wraz z całym tułowiem najpierw półkolistym ruchem ku górze, a potem po linii poziomej.”[1] W biznesie, tak jak na ringu bokserskim, warto wiedzieć jakich praw i kiedy możesz użyć do ochrony patentu, dodatkowego prawa ochronnego (DPO), prawa ochronnego na wzór użytkowy czy prawa z rejestracji wzoru przemysłowego, tzw. praw wyłącznych. Udzielenie tych praw przez Urząd Patentowy RP zapewnia ci wyłączność korzystania z dobra intelektualnego chronionego prawem na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej.[2]
Spis treści
Twoje prawa
Jako uprawniony z patentu czy prawa ochronnego do wzoru użytkowego możesz zakazać osobie trzeciej, korzystania z wynalazku bądź wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy polegający na:
1) wytwarzaniu, używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu, przechowywaniu lub składowaniu produktów będących przedmiotem wynalazku, eksportowaniu lub importowaniu ich do tych celów – w przypadku patentów na wynalazek będący produktem, lub
2) stosowaniu sposobu będącego przedmiotem wynalazku, jak też używaniu, oferowaniu, wprowadzaniu do obrotu, przechowywaniu lub składowaniu produktów otrzymanych bezpośrednio takim sposobem, eksportowaniu lub importowaniu ich do tych celów – w przypadku patentu na wynalazek będący procesem
Jako uprawniony z prawa z rejestracji wzoru przemysłowego podobnie, możesz zakazać innym osobom wytwarzania, oferowania, wprowadzania do obrotu, importu, eksportu lub używania wytworu, w którym wzór jest zawarty bądź zastosowany, lub składowania takiego wytworu dla takich celów.
Ustawa z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej[3] (dalej „pwp”) przewiduje szereg żądań, które odpowiednio zastosowane pozwalają na nokaut naruszyciela.
Naruszenie patentu lub dodatkowe prawa ochronnego lub prawa ochronnego na wzór użytkowy
Zgodnie z art. 287 pwp uprawniony z prawa wyłącznego, którego prawo zostało naruszone, lub osoba, której ustawa na to zezwala, może żądać od naruszającego prawo wyłączne:
- zaniechania naruszania,
- wydania bezpodstawnie uzyskanych korzyści,
- a w razie zawinionego naruszenia również naprawienia wyrządzonej szkody:
- na zasadach ogólnych albo
- poprzez zapłatę sumy pieniężnej w wysokości odpowiadającej opłacie licencyjnej albo innego stosownego wynagrodzenia, które w chwili ich dochodzenia byłyby należne tytułem udzielenia przez uprawnionego zgody na korzystanie z wynalazku.
Dodatkowo sąd może:
- na wniosek uprawnionego orzec o będących własnością naruszającego bezprawnie wytworzonych lub oznaczonych wytworach oraz środkach i materiałach, które zostały użyte do ich wytworzenia lub oznaczenia, w szczególności sąd może orzec o ich:
- wycofaniu z obrotu,
- przyznaniu uprawnionemu na poczet zasądzonej na jego rzecz sumy pieniężnej albo
- zniszczeniu
- na wniosek uprawnionego orzec o podaniu do publicznej wiadomości części albo całości orzeczenia lub informacji o orzeczeniu, w sposób i w zakresie określonym przez sąd;
- nakazać naruszycielowi – na jej wniosek, w przypadku gdy naruszenie jest niezawinione, zapłatę stosownej sumy pieniężnej na rzecz uprawnionego, jeżeli zaniechanie naruszania lub orzeczenie, byłyby dla osoby naruszającej niewspółmiernie dotkliwe, a zapłata stosownej sumy pieniężnej należycie uwzględnia interesy uprawnionego.
Roszczeń z tytułu tych naruszeń można dochodzić po uzyskaniu odpowiednio patentu, dodatkowego prawa ochronnego lub prawa ochronnego na wzór użytkowy. Oznacza to, że uprawniony może za wdać się w spór sądowy z naruszycielem dopiero po uzyskaniu decyzji udzielającej prawo wyłączone przez Urząd Patentowy RP.
Natomiast roszczeń można dochodzi za okres trwania naruszenia liczony najwcześniej od dnia złożenia wniosku o udzielenie prawa (dnia dokonania zgłoszenia). Wyjątek stanowi dochodzenie roszczenia z tytułu naruszenia prawa, jeżeli sprawca działał w dobrej wierze. W takim przypadku roszczenia mogą być dochodzone za okres rozpoczynający się po dniu, w którym Urząd Patentowy RP dokonał ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku w Biuletynie Urzędu Patentowego, a w przypadku wcześniejszego powiadomienia przez uprawnionego osoby naruszającej prawo o dokonanym zgłoszeniu – od daty tego powiadomienia.
Dobra wiara naruszyciela ma polegać na tym, że naruszyciel nie wiedział, ani przy dołożeniu należytej staranności nie mógł wiedzieć, że działa bezprawnie.
Wszystkie wskazane roszczenia mają charakter majątkowy. Natomiast roszczenia majątkowe dzielą się na roszczenia pieniężne i niepieniężne.
Roszczeniami niepieniężnymi będą:
- roszczenie o zaniechanie naruszania (art. 287 ust. 1 pwp),
- żądanie podania do publicznej wiadomości całości lub części orzeczenia lub informacji o orzeczeniu (art. 287 ust. 2 pwp),
- żądanie orzeczenia o będących własnością naruszającego, bezprawnie wytworzonych wytworach, środkach i materiałach (art. 286 pwp).
Roszczeniami pieniężnymi będą:
- roszczenie o wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści (art. 287 ust. 1 pwp),
- roszczenie odszkodowawcze (art. 287 ust. 1 pwp),
- roszczenie o zapłatę odpowiedniej sumy pieniężnej (w określonych wypadkach – art. 287 ust. 3 pwp).
Przedawnienie roszczeń, czyli kiedy nie możesz żądać
„Roszczenia określone w ustawie – Prawo własności przemysłowej, służące do ochrony majątkowych praw bezwzględnych (patentu, prawa ochronnego na znak towarowy) są bezpośrednio uwarunkowane interesami ekonomicznymi podmiotu uprawnionego, a zatem mają charakter majątkowy.”[4]W związku z tym ulegają przedawnieniu, czyli po upływie określonego terminu przedawnienia ten, przeciwko komu przysługuje roszczenie, może uchylić się od jego zaspokojenia[5], a wierzyciel nie ma prawa żądać zaspokojenia tego roszczenia. Roszczenia z tytułu naruszenia ulegają przedawnieniu z upływem 3 lat.
Bieg przedawnienia rozpoczyna się od dnia, w którym uprawniony dowiedział się o naruszeniu swego prawa i o osobie, która naruszyła patent, oddzielnie co do każdego naruszenia. Jednakże w każdym przypadku roszczenie przedawnia się z upływem 5 lat od dnia, w którym nastąpiło naruszenie.
Co ważne, bieg przedawnienia ulega zawieszeniu w okresie między złożeniem zgłoszenia do Urzędu Patentowego RP a udzieleniem prawa. Jest to konsekwencja tego, iż dopiero po udzieleniu prawa przez Urząd Patentowy RP możliwe jest dochodzenie roszczeń z tytułu naruszenia.
Szczególnym przypadkiem są roszczenia przysługujące w razie zgłoszenia wynalazku lub wzoru użytkowego albo uzyskania na wynalazek patentu lub wzoru użytkowego przez osobę nieuprawnioną.
Zgłoszenie rozwiązania technicznego bądź wytworu przez nieuprawnionego, czyli kiedy prawo chce uzyskać ktoś inny
Uprawniony, w razie zgłoszenia wynalazku lub wzoru użytkowego albo uzyskania na wynalazek patentu lub prawa ochronnego na wzór użytkowy przez osobę nieuprawnioną, może:
- żądać umorzenia postępowania albo
- unieważnienia prawa albo
- udzielenia mu tego prawa albo
- przeniesienia na niego już udzielonego prawa za zwrotem kosztów zgłoszenia lub uzyskania prawa.
poza wskazanymi powyżej żądaniami, które wnoszone są bezpośrednio do Urzędu Patentowego RP uprawniony może również w procedurze cywilnej żądać od osoby, która, nie była uprawniona do dokonania zgłoszenia i
- uzyskania prawa, wydania uzyskanych bezpodstawnie korzyści i
- naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Do roszczeń uprawnionego w przypadku zgłoszenia lub uzyskania prawa przez nieuprawnionego nie ma zastosowania wskazany powyżej termin przedawnienia. Roszczenia te przedawniają się z zachowaniem terminów określonych w art. 4421 § 1 kc, czyli z upływem 3 lat od dnia, w którym poszkodowany dowiedział się albo przy zachowaniu należytej staranności mógł się dowiedzieć o nieuprawnionym zgłoszeniu i o osobie dokonującej nieuprawnionego zgłoszenia. Jednakże termin ten nie może być dłuższy niż 10 lat od dnia, w którym nastąpiło zgłoszenie.
Takim terminem w przypadku praw wyłącznych będzie publikacji o zgłoszeniu w Biuletynie Urzędu Patentowego albo publikacji o udzieleniu prawa w Wiadomościach Urzędu Patentowego – dla wzorów przemysłowych, których informacje o zgłoszeniach nie są publikowane w Biuletynie Urzędu Patentowego.
żądania w przypadku unieważnienia prawa
Natomiast w przypadku, gdy patent, dodatkowe prawo ochronne lub prawo ochronne na wzór użytkowy zostanie unieważnione to:
- nabywca tego prawa
- licencjobiorca
- albo inna osoba, na rzecz której uprawniony dokonał odpłatnego rozporządzenia
będzie uprawniony do zwrotu wniesionej zapłaty oraz naprawienia szkody na zasadach ogólnych.
Jeżeli strony nie postanowiły inaczej, zbywca (czyli osoba uprzednio uprawniona z prawa wyłącznego) może potrącić sobie korzyści, jakie nabywca uzyskał przez korzystanie z wynalazku przed unieważnieniem prawa. Jeżeli korzyści te są wyższe od wniesionej zapłaty i dochodzonego odszkodowania, zbywca nie ponosi odpowiedzialności.
Sformułowanie „jeżeli strony nie postanowiły inaczej” odnosi się do możliwości uregulowania takich rozliczeń w sposób odmienny w umowie. W szczególności możliwe jest zawarcie w umowie kary umownej w przypadku unieważnienia prawa, ale równie dopuszczalne będzie wskazanie w umowie, że istnieje ryzyko unieważnienia, na które kontrahent uprawnionego się godzi, a uprawniony wyłącza swoją odpowiedzialność z tego tytułu. Takie rozwiązanie może być uzasadnione np. ceną lub szansą na potencjalnie bardzo wysoki zysk, które powodują, że nabywca uznaje, iż warto wziąć na siebie takie ryzyko[6].
Naruszenie prawa z rejestracji na wzór przemysłowy
Opisane powyżej zasady mają również zastosowanie w przypadku dochodzenia roszczenia z tytułu naruszenia prawa z rejestracji wzoru przemysłowego z tą różnicą, że w przypadku, gdy sprawca naruszenia dział w dobrej wierze, to takie roszczenia mogę być dochodzone za okres rozpoczynający się po dniu dokonania ogłoszenia w Wiadomościach Urzędu Patentowego informacji o udzieleniu prawa, a nie jak we wskazanych powyżej przypadkach po dniu dokonania ogłoszenia o zgłoszeniu wynalazku w Biuletynie Urzędu Patentowego.
Różnica ta wynika z tego, iż w przeciwieństwie do wynalazków i wzorów użytkowych, w przypadku wzorów przemysłowych Urząd nie publikuje informacji o zgłoszeniu wzoru przemysłowego w Biuletynie Urzędu Patentowego, a jedynie dokonuje ogłoszenia o udzieleniu prawa z rejestracji wzoru przemysłowego w Wiadomościach Urzędu Patentowego.
Zasada, że w przypadku wcześniejszego powiadomienia przez uprawnionego osoby naruszającej prawo o dokonanym zgłoszeniu roszczenia z tytułu naruszenia mogą być dochodzone od daty tego powiadomienia, pozostaje bez zmian.
Naruszenie prawa z rejestracji topografii układu scalonego
Tak jak w przypadku wskazanych powyżej praw wyłącznych tak i do prawa z rejestracji topografii układu scalonego będą miały zastosowanie przedstawione roszczenia. Opisany powyżej dla prawa z rejestracji wzoru przemysłowego wyjątek, gdy sprawca naruszenia dział w dobrej wierze, to takie roszczenia mogę być dochodzone za okres rozpoczynający się po dniu dokonania ogłoszenia w Wiadomościach Urzędu Patentowego informacji o udzieleniu prawa, ponieważ Urząd nie publikuje informacji o zgłoszeniu topografii układu scalonego.
Jednakże odmiennością jest to, iż jeżeli w okresie 2 lat od pierwszego wykorzystania topografii w celach handlowych uprawniony do uzyskania prawa z rejestracji na tę topografię powiadomi osobę, która korzystała z niej bez jego zgody, o zamiarze zgłoszenia tej topografii do Urzędu Patentowego.
Legitymacja: czynna – czyli kto może wystąpić z roszczeniem o naruszenie prawa wyłącznego, bierna – przeciwko komu
Z roszczeniem z tytułu naruszenia prawa wyłącznego może wystąpić przeciwko naruszycielowi:
- uprawniony z prawa wyłącznego – w przypadku, gdy prawo przysługuje jednej osobie;
- współuprawniony z prawa wyłącznego – w przypadku, gdy prawo wyłączne przysługuje kliku podmiotom – może bez zgody pozostałych uprawnionych dochodzić roszczeń z powodu naruszenia;
- licencjobiorca wyłączny, którego prawo do korzystania zostało wpisane do rejestru prowadzonego przez Urząd Patentowy RP, chyba że strony w umowie licencyjnej postanowiły inaczej;
- zastawnik – w przypadku ustanowienia zastawu na prawie;
- użytkownik – w przypadku ustanowienia użytkowania na prawie.
Nabywca prawa wyłącznego nie będzie miał skutecznego roszczenia w stosunku do naruszyciela do chwili dokonania wpisu. Dlatego przy zmianie uprawnionego z prawa tak ważne jest dokonanie zmiany w rejestrze prowadzonym przez Urząd Patentowy RP.
Natomiast dochodzić roszczeń przysługujących w razie naruszenia patentu nie może używacz. Używacz to zgodnie z art. 71 pwp korzystający w dobrej wierze z wynalazku na obszarze Rzeczypospolitej Polskiej, w chwili stanowiącej o pierwszeństwie do uzyskania danego prawa. Prawa używaczy skuteczne są jedynie przeciwko uprawnionemu z patentu.
Legitymację bierną ma podmiot naruszający prawo z patentu, DPO, prawo ochronne na wzór użytkowy oraz prawo z rejestracji wzoru przemysłowego, czyli korzysta z danego dobra w sposób zarobkowy lub zawodowy w Polsce.
Jeśli zastanawiasz się nad planem działań ochrony twojego prawa, zerknij do wpisu o typach strategii. Więcej na temat nowych procedur sądowych znajdziesz tu. Warto wcześniej zabezpieczyć swoje prawa, nie zawsze będzie konieczne złożenie pozwu. Czasami wystarczy wezwanie do zaprzestania naruszeń. Jeśli potrzebujesz wsparcia na ringu lub podpowiedzi jak i kiedy skutecznie posłużyć się roszczeniem, zapraszamy do kontaktu.
