Czasami nazywa się je patentami drugiego rzędu lub małymi wynalazkami z tego względu, że w stosunku do wzorów użytkowych łagodniejsze są przesłanki uzyskania prawa wyłącznego, niższe koszty uzyskania wyłączności, ale jednocześnie krótszy maksymalny okres jej trwania obejmujący 10 lat. Wzory użytkowe są kategorią przedmiotów własności przemysłowej występującą jedynie w niektórych krajach. Dodatkowo, w odróżnieniu od znaków, wynalazków czy wzorów przemysłowych – nie zostały przyjęte międzynarodowe standardy ochrony ani nie nastąpiło faktyczne ujednolicenie przesłanek ochrony w ustawodawstwach krajowych[1].
W Urzędzie Patentowym RP (UPRP) możemy dokonywać zgłoszeń wzorów użytkowych w celu uzyskania na nie praw ochronnych.
Z danych z raportu UPRP za 2019 r. dokonano jedynie 911 zgłoszeń wzorów. W porównaniu do wynalazków, czy znaków towarowych jest to zdecydowanie mniejsza ilość zgłoszeń, natomiast, pomimo zdecydowanie większej popularności wzorów przemysłowych, liczba ich zgłoszeń nie przewyższa w sposób znaczący zgłoszeń wzorów użytkowych[2].
Spis treści
Wzór użytkowy
Zgodnie z art. 94 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 324) (pwp) wzorem użytkowym jest nowe i użyteczne rozwiązanie o charakterze technicznym, dotyczące kształtu, budowy lub zestawienia przedmiotu o trwałej postaci.
Wzór użytkowy uważa się za rozwiązanie użyteczne, jeżeli pozwala ono na osiągnięcie celu mającego praktyczne znaczenie przy wytwarzaniu lub korzystaniu z wyrobów. „Wzór użytkowy jest dobrem niematerialnym, które stanowi rozwiązanie pewnego problemu technicznego. Z rozwiązaniem mamy do czynienia, gdy jego twórca przedstawił kompletny zestaw środków technicznych, które umożliwiają osiągnięcie zamierzonego przez autora celu.”[3]
Wywołanie efektu estetycznego pozostaje obojętne dla możliwości udzielenia prawa ochronnego na wzór użytkowy, chyba że kształt wytworu wpłynie na użyteczność przedmiotu i rozwiązuje problem techniczny.
Wzorem użytkowym mogą być zarówno przedmioty jednoelementowe, jak i przedmioty złożone z wielu elementów. Za cechy wzoru użytkowego należy uznać np. sposób wytwarzania, który może stanowić cechę konstrukcyjną przedmiotu albo wskazanie, że elementy przedmiotu połączone są poprzez zgrzewanie[4]. Podobnie cechę wzoru użytkowego może stanowić rodzaj materiału, z którego wykonany jest wzór lub jego element składowy[5].
Wymóg postaci przedmiotu uważa się za zachowany także wówczas, gdy wytwór według wzoru użytkowego zdefiniowany jest przestrzennie przez powtarzalne elementy o stałym stosunku rozmiarów.
Natomiast, wymóg trwałej postaci przedmiotu uważa się za zachowany także wówczas, gdy wytwór według wzoru użytkowego zmienia swoją postać w związku z korzystaniem zgodnym z przeznaczeniem.
Poniżej znajdują się przykłady wzorów użytkowych, na które Urząd Patentowy RP udzielił prawa ochronne:
Ru.063187 zestaw pudełek do transportu na europaletach, który może być również wykorzystywany do pakowania i magazynowania towarów czy też przewożenia ich w transporcie krajowym
Ru.069870 łóżko diagnostyczne stosowane w rehabilitacji celem diagnostyki posturalnej
Ru.066867 brodzik z konstrukcją nośną
Ru.054551 zabawka ogrodowa
Prawo ochronne na wzór użytkowy
Na wzór użytkowy może być udzielone prawo ochronne. Zakres przedmiotowy prawa ochronnego, jak wskazuje art. 96 pwp, określają zastrzeżenia ochronne zawarte w opisie ochronnym wzoru użytkowego. Zastrzeżenia ochronne zostały sprecyzowane w § 8 w zw. z § 16 ust. 1 Rozporządzenia Prezesa Rady Ministrów z dnia 17 września 2001 r. w sprawie dokonywania i rozpatrywania zgłoszeń wynalazków i wzorów użytkowych.
Zasadą jest, że zastrzeżenie ochronne składa się z dwóch części: nieznamiennej i znamiennej. Część nieznamienna przedstawia te cechy wzoru, które istnieją już w stanie techniki. W części znamiennej, poprzedzonej wyrazami “znamienny tym, że”, podawane są te cechy techniczne wzoru użytkowego, które mają go wyróżniać spośród innych rozwiązań mających zespół cech określonych w części nieznamiennej.
Zgodnie z art. 8 ust. 1 pwp ustawodawca stwierdził, że na warunkach określonych w ustawie twórcy wzoru użytkowego przysługuje prawo do:
- uzyskania prawa ochronnego,
- wynagrodzenia oraz
- wymienienia go jako twórcy w opisach, rejestrach oraz innych dokumentach i publikacjach.
Natomiast zgodnie z art. 12 pwp prawo do uzyskania prawa ochronnego na wzór użytkowy jest zbywalne i podlega dziedziczeniu. Umowa o przeniesienie prawa do uzyskania prawa ochronnego wymaga, pod rygorem nieważności, zachowania formy pisemnej. Niezastosowanie przez strony formy pisemnej umowy oznacza, że przeniesienie prawa jest bezskuteczne i prawo to nadal przysługuje twórcy wzoru użytkowego.
Zgłoszenie wzoru użytkowego:
- zawiera obowiązkowo rysunki przedstawiające istotne cechy techniczne wzoru;
- obejmuje tylko jedno rozwiązanie techniczne;
- zawiera jedno zastrzeżenie ochronne niezależne.
Wymóg zawarcia w zgłoszeniu tylko jednego rozwiązania technicznego nie ogranicza ujęcia w zgłoszeniu różnych postaci przedmiotu, posiadających te same istotne cechy techniczne zastrzeganego rozwiązania.
Zgodnie z art. 32 pwp, jeżeli zgłaszający wzór użytkowy w celu uzyskania prawa ochronnego nie jest twórcą wzoru użytkowego ma on obowiązek wskazać w zgłoszeniu twórcę i podstawę swego prawa do uzyskania prawa ochronnego. W braku takiego wskazania Urząd Patentowy RP wezwie do uzupełnienia zgłoszenia pod rygorem umorzenia postępowania w wypadku nieuzupełnienia tych danych.
Udzielone prawa ochronne na wzory użytkowe podlegają wpisowi do rejestru wzorów użytkowych.
Udzielenie prawa ochronnego na wzór użytkowy stwierdza się przez wydanie świadectwa ochronnego. Częścią składową świadectwa ochronnego jest opis ochronny wzoru użytkowego obejmujący opis tego wzoru, zastrzeżenia ochronne i rysunki. Opis ochronny wzoru użytkowego jest udostępniany osobom trzecim i podlega rozpowszechnianiu przez Urząd Patentowy RP. Z opisami wzorów użytkowych możesz zapoznać się korzystając z e-wyszukiwarki UPRP dostępnej pod adresem: https://ewyszukiwarka.pue.uprp.gov.pl/search/simple-search?lng=pl.
Zakres prawa ochronnego na wzór użytkowy
Uprawniony z prawa ochronnego na wzór użytkowy może zakazać osobie trzeciej, niemającej jego zgody, korzystania ze wzoru użytkowego w sposób zarobkowy lub zawodowy (czyli np. na podstawie udzielonej licencji) polegający na:
- wytwarzaniu,
- używaniu,
- oferowaniu,
- wprowadzaniu do obrotu,
- przechowywaniu,
- składowaniu
produktów będących przedmiotem użytkowego, a także
- eksportowaniu,
- importowaniu
produktów będących przedmiotem użytkowego do tych celów wskazanych w pkt 1 – 6 powyżej.
Jeśli masz wątpliwości czy twoje rozwiązanie techniczne może uzyskać patent czy raczej będzie zakwalifikowane jako wzór użytkowy, zleć badanie. Kolejnym krokiem jest przygotowanie zgłoszenia do urzędu patentowego. Jeśli potrzebujesz wsparcia lub podpowiedzi jak zaplanować ochronę twojej własności intelektualnej, zapraszamy do kontaktu.
