Niedawno pisaliśmy o mało popularnej egzekucji prowadzonej z praw własności intelektualnej. Tym razem piszemy o innej wyjątkowej sytuacji. Ma ona miejsce wówczas, gdy wierzyciel nadużywa swojego prawa do egzekucji należności.
Zasadą jest, że dłużnik zwraca wierzycielowi koszty niezbędne do celowego przeprowadzenia egzekucji. Koszty te ściągane są wraz z egzekwowanym świadczeniem. Co jednak w sytuacji, gdy wierzyciel doprowadza do oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazuje we wniosku o wszczęcie egzekucji osobę niebędącą dłużnikiem? Przecież może się zdarzyć, że do złożenia wniosku o egzekucję dochodzi wyłącznie w celu szykanowania dłużnika, który dobrowolnie i terminowo realizuje obowiązki określone w tytule wykonawczym.
Spis treści
Koszty komornicze wg ustawy
Zgodnie z art. 2 ustawy o kosztach komorniczych[1] (ukk), koszty komornicze obejmują:
- wydatki komornika poniesione w toku prowadzonego przez niego postępowania egzekucyjnego oraz
- opłaty komornicze.
Rozliczenie kosztów postępowania egzekucyjnego, zgodnie z art. 770 Kodeks postępowania cywilnego (kpc)[2], następuje poprzez ich ustalenie w formie postanowienia przez komornika wraz z ukończeniem postępowania egzekucyjnego. W postanowieniu tym komornik oznacza wysokość kosztów komorniczych z rozbiciem na poszczególne rodzaje opłat i wydatków oraz wskazuje, do jakiej wysokości i przez kogo zostały uiszczone, a w razie konieczności wskazuje osobę, którą one obciążają. Uzasadnienie postanowienia w przedmiocie kosztów komorniczych powinno zawierać szczegółowe wyliczenie powstałych kosztów komorniczych wraz z dokładnym określeniem sposobu ich obliczenia, określenie czynności lub zdarzeń stanowiących podstawę ich ustalenia oraz wskazanie podstawy prawnej.
Wydatki komornika poniesione w toku prowadzonego przez niego postępowania egzekucyjnego podlegające zwrotowi
Artykuł 6 ukk zawiera katalog wydatków, których zwrot przysługuje komornikowi. Należą do nich:
- należności biegłych i tłumaczy;
- koszty ogłoszeń;
- koszty transportu specjalistycznego;
- koszty przejazdu poza miejscowość, która jest siedzibą kancelarii komorniczej oraz zryczałtowane koszty przejazdu w granicach tej miejscowości;
- zryczałtowane koszty utrwalania czynności odbywających się poza kancelarią oraz przechowywania zapisu obrazu i dźwięku, o ile wierzyciel domagał się utrwalenia czynności;
- należności osób powołanych na podstawie odrębnych przepisów do udziału w czynnościach;
- koszty uzyskania dokumentów lub informacji niezbędnych do prowadzenia postępowania;
- koszty doręczenia korespondencji z wyjątkiem kosztów doręczenia stronom zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, postępowania zabezpieczającego lub postępowania o wykonanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym;
- koszty działania komornika poza rewirem komorniczym;
- koszty przekazania środków pieniężnych przekazem pocztowym lub przelewem bankowym;
- koszty pokrycia opłaty sądowej należnej od wniosku o wpis w księdze wieczystej.
Opłaty komornicze
Katalog opłat komorniczych został określony w art. 18 ukk. Opłaty te obejmują:
1. opłaty egzekucyjne za:
- przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego,
- wykonanie zabezpieczenia roszczenia
- wykonanie europejskiego nakazu zabezpieczenia na rachunku bankowym
- wykonanie postanowienia o zabezpieczeniu środka dowodowego w sprawach własności intelektualnej
- wykonanie postanowienia nakazującego wydanie środka dowodowego w sprawach własności intelektualnej
2. opłaty za przeprowadzenie innego postępowania albo dokonanie innych czynności.
Opłaty egzekucyjne ze przeprowadzenie postępowania egzekucyjnego
W sprawie o egzekucję świadczeń pieniężnych komornik ściąga od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 10% wartości wyegzekwowanego świadczenia.
Natomiast, jeżeli dłużnik, w terminie miesiąca od dnia doręczenia mu zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, wpłaci do komornika całość lub część egzekwowanego świadczenia, komornik ściąga od dłużnika opłatę stosunkową w wysokości 3% wartości wyegzekwowanego w ten sposób świadczenia.
Opłaty egzekucyjne ponoszone przez wierzyciela
Pomimo generalnej zasady, że kosztami postepowania egzekucyjnego obciążany jest dłużnik istnieją sytuacje, w których to wierzyciel może zostać obciążony takimi kosztami.
Opłata stosunkowa w przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego – art. 29 ukk
Zgodnie z art. 29 ukk wierzyciel zostaje obciążony opłatą stosunkową w wysokości 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania w przypadku:
- umorzenia postępowania egzekucyjnego na wniosek wierzyciela albo
- umorzenia postępowania egzekucyjnego z urzędu w przypadku, gdy wierzyciel w ciągu sześciu miesięcy nie dokonał czynności potrzebnej do dalszego prowadzenia postępowania lub nie zażądał podjęcia zawieszonego postępowania (art. 824 § 1 pkt 4 kpc).
Jeżeli wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania egzekucyjnego, został zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji, opłata egzekucyjna wynosi 100 złotych niezależenie od wartości świadczenia podlegającego egzekucji.
Wierzyciel nie zostanie obciążony opłatą w przypadku, gdy wierzyciel wykaże, że przyczyna umorzenia postępowania egzekucyjnego wiąże się:
- ze spełnieniem świadczenia przez dłużnika albo
- z zawarciem porozumienia między wierzycielem a dłużnikiem dotyczącym sposobu lub terminu spełnienia świadczenia.
W takim przypadku opłata egzekucyjna obciąża dłużnika w wysokości:
- 5% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania – jeżeli spełnienie świadczenia albo zawarcie porozumienia nastąpiło w ciągu miesiąca od doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji
- 10% wartości świadczenia pozostałego do wyegzekwowania – jeżeli spełnienie świadczenia albo zawarcie porozumienia nastąpiło po upływie miesiąca od doręczenia dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji
- 100 zł – jeżeli wniosek wierzyciela o umorzenie postępowania egzekucyjnego został zgłoszony przed doręczeniem dłużnikowi zawiadomienia o wszczęciu egzekucji i doszło do spełnienia świadczenia albo zawarcia porozumienia
W przypadku umorzenia postępowania egzekucyjnego z innych przyczyn niż wskazane powyżej, zgodnie z art. 29 ust. 4 ukk, komornik pobiera od wierzyciela opłatę w wysokości 150 złotych. Opłata podlega zmniejszeniu o sumę opłat egzekucyjnych ściągniętych i obciążających dłużnika.
Opłata stosunkowa obciążająca wierzyciela w przypadku oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub wskazania osoby niebędącej dłużnik – art. 30 ukk
W przypadku:
- oczywiście niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego lub
- wskazania we wniosku o wszczęcie egzekucji osoby niebędącej dłużnikiem
komornik wydaje postanowienie o pobraniu od wierzyciela opłaty stosunkowej w wysokości 10% egzekwowanego świadczenia. W takim przypadku komornik nie ściąga ani nie pobiera opłaty od dłużnika, a opłatę ściągniętą lub pobraną zwraca dłużnikowi.
Celem tej regulacji jest wyeliminowanie sytuacji, w których wierzyciele nie dokładają należytej staranności przy określeniu osoby dłużnika (wskazując np. nieprawidłowy adres) i doprowadzają w ten sposób do podjęcia czynności egzekucyjnych przeciwko osobom trzecim oraz ograniczenie sytuacji, w których wierzyciel kieruje do komornika wniosek o wszczęcie egzekucji pomimo uprzedniego spełnienia świadczenia przez dłużnika[3]. Dodatkowo art. 30 ukk ma na celu ograniczenie przypadków, w których do złożenia wniosku o egzekucję dochodzi wyłącznie w celu szykanowania dłużnika, który dobrowolnie i terminowo realizuje obowiązki określone w tytule wykonawczym. Czyli, są to te sytuacje, w których złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji stanowi przejaw nadużycia prawa.
Zgodnie z art. 25 ust. 1 ukk, minimalna wysokość tej opłaty wynosi 150 zł, a maksymalna to 50 000 zł. W celu pobrania opłaty od wierzyciela komornik wydaje postanowienie, w którym wzywa wierzyciela do uiszczenia tej opłaty w terminie 7 dni pod rygorem wszczęcia egzekucji. Zgodnie z art. 4 ukk prawomocne postanowienie zawierające wezwanie do uiszczenia kosztów komorniczych podlega wykonaniu bez zaopatrywania go w klauzulę wykonalności. Za egzekucję kosztów komorniczych nie pobiera się opłaty egzekucyjnej.
Niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego
Niecelowe wszczęcie postępowania egzekucyjnego oznacza czynność zbędną, nieprzydatną, która nie może doprowadzić do celu, czyli do zaspokojenia należności wierzyciela. O niecelowym wszczęciu postępowania możemy mówić wówczas, gdy bez wszczęcia tego postępowania wierzyciel uzyskałby świadczenie albo nie uzyskałby go mimo wszczęcia postępowania w chwili wszczęcia postępowania czynności komornika nie mogły doprowadzić do zrealizowania obowiązku objętego tytułem wykonawczym, a wierzyciel jeszcze przed złożeniem wniosku egzekucyjnego mógł się o tym dowiedzieć i nie składać wniosku egzekucyjnego[4].
Przykłady niecelowego wszczęcia postępowania egzekucyjnego:
- dłużnik nie dał powodu do wszczęcia przeciwko niemu postępowania egzekucyjnego ze względu na uprzednią i dobrowolną realizację obowiązku świadczenia stwierdzonego tytułem wykonawczym[5];
- wszczęcie postępowania egzekucyjnego na podstawie tzw. skonsumowanego tytułu wykonawczego, czyli już zrealizowanego we wcześniejszym postępowaniu egzekucyjnym;
- wierzyciel posługuje się tytułem wykonawczym, który został pozbawiony wykonalności;
- w razie wszczęcia egzekucji z majątku dłużnika mimo posiadania przez wierzyciela zastawu zabezpieczającego pełne zaspokojenie roszczenia.
Przykłady, które nie są lub mogą nie zostać uznawane za niecelowe wszczęcie egzekucji:
- upadek tytułu wykonawczego (np. uchylenie klauzuli wykonalności, utrata mocy nakazu zapłaty w postępowaniu upominawczym wskutek wniesienia sprzeciwu albo zmiana orzeczenia będącego tytułem egzekucyjnym w taki sposób, że nie nadaje się już do wykonania) po wszczęciu postępowania egzekucyjnego[6];
- pozbawienie wykonalności tytułu wykonawczego wskutek uwzględnienia powództwa opozycyjnego w trakcie postępowania egzekucyjnego.
Oczywistość ma miejsce wtedy, gdy niecelowość „nie budzi wątpliwości w okolicznościach danego przypadku”. Organy postępowania egzekucyjnego nie mają obowiązku poszukiwania faktów i dowodów w celu ustalenia, czy w konkretnej sprawie zachodzi niecelowość wszczęcia egzekucji. Ustalenie to odbywa się na podstawie materiału (faktów i dowodów) dostarczonego przez strony. Jest to materiał znajdujący się w aktach sprawy egzekucyjnej i dostępnych rejestrach publicznych[7].
Ocena niecelowości wszczęcia postępowania egzekucyjnego jest dokonywana w sposób indywidualny dla okoliczności każdej sprawy oraz na moment wszczęcia postępowania egzekucyjnego. Wobec tego znaczenie dla oceny możliwości zastosowania art. 30 ukk maja tylko okoliczności istniejące podczas składania wniosku przez wierzyciela, nawet jeżeli zostaną one ujawnione (ustalone przez komornika, sąd egzekucyjny albo referendarza sądowego) dopiero w trakcie postępowania. Jeżeli okoliczności wskazujące na niecelowość egzekucji powstały (zaistniały) po wszczęciu postępowania, art. 30 ukk nie ma zastosowania.
Wskazanie we wniosku egzekucyjnym osoby niebędącej dłużnikiem
Wierzyciel nie będzie obciążony opłatą z art. 30 ukk, jeżeli:
- wierzyciel wskazuje we wniosku osobę niebędącą dłużnikiem z tego względu, że w klauzuli wykonalności sąd (referendarz sądowy) podał nieprawidłowy numer identyfikacyjny (np. numer PESEL);
- egzekucja skierowana przeciwko osobie niebędącej dłużnikiem może być egzekucją skuteczną ze względu na to, że osoba trzecia (niebędąca dłużnikiem) nie sprzeciwiła się przeprowadzeniu egzekucji (nie zachodzą podstawy do umorzenia postępowania egzekucyjnego);
- wszczęcie postępowania egzekucyjnego nastąpi przeciwko dłużnikowi i jego małżonkowi w sytuacji, w której wierzyciel dysponuje wyłącznie tytułem wykonawczym wystawionym przeciwko dłużnikowi (w tej sytuacji małżonek dłużnika nie jest dłużnikiem ale w takim postępowaniu komornik może przeprowadzić egzekucję z niektórych składników majątku wspólnego[8].
Dość wyraźnie kształtuje się w orzecznictwie pogląd, że sytuacja, w której egzekucja jest niedopuszczalna, a nie niecelowa, powoduje brak podstaw do obciążenia wierzyciela opłatą egzekucyjną na podstawie art. 30 ukk, np.:
- złożenie wniosku o wszczęcie egzekucji po otwarciu postępowania sanacyjnego wobec dłużnika[9];
- wszczęcie postępowania egzekucyjnego po śmierci dłużnika (sądy wskazują na brak możliwości ustalenia przez wierzyciela, po uzyskaniu tytułu wykonawczego, czy dłużnik w dacie złożenia wniosku o wszczęcie egzekucji żyje czy nie)[10].
Miarkowanie opłaty
Zarówno dłużnik jak i wierzyciel obciążony opłatą na podstawie art. 29 albo art. 30 ukk może złożyć wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej, jeżeli przemawiają za tym szczególne okoliczności odnoszące się do nakładu pracy komornika lub sytuacji majątkowej oraz wysokości dochodów wnioskodawcy. Opłata może zostać obniżona maksymalnie do 1/3 należnej opłaty egzekucyjnej ale nie może być niższa niż 200 zł.
Wniosek o obniżenie opłaty egzekucyjnej wnosi się w terminie 7 dni od dnia doręczenia postanowienia o pobraniu lub ustaleniu opłaty. Wniosek ten nie podlega opłacie sądowej.
Egzekucja w sprawach własności intelektualnej sprawia wiele kłopotów nie tylko dłużnikom, czy wierzycielom, ale także samym komornikom. Poza trudnościami w skutecznej egzekucji świadczeń pieniężnych, w sprawach IP często mamy do czynienia z egzekucją świadczeń niepieniężnych. Zaś niektóre czynności komornika mogą mieć daleko idące skutki dla dłużnika. Stąd ważne jest aby także wierzyciele mieli świadomość obciążenia ich kosztami egzekucyjnymi.
Jeśli potrzebujesz pomocy w zakresie egzekucji z praw IP, skontaktuj się z nami.
Photo by Towfiqu barbhuiya on Unsplash