Jeśli sądy nie są zgodne co do interpretacji przepisów, to co ma zrobić zwykły Lewandowski? Jak ma stosować te same przepisy w różnych miastach w sądach własności intelektualnej? Pomimo, iż sądy własności intelektualnej funkcjonują od 1 lipca 2020 r., a w ich ramach zostały ustanowione dwa sądy apelacyjne – Sąd Apelacyjny w Warszawie i Sąd Apelacyjny w Poznaniu nastąpił rozłam w zakresie interpretacji przepisów dotyczących sporów IP. W tym wpisie postaramy się nakreślić rozbieżności ku przestrodze klientów i innych prawników zainteresowanych IP.
Spis treści
Nowe procedury
O nowych procedurach w sprawach własności intelektualnej pisaliśmy tu i tu. Zatem przypominając: w ramach postępowań dotyczących spraw własności intelektualnej zostały wprowadzone trzy instytucje:
- zabezpieczenie środka dowodowego,
- wyjawienie lub wydanie środka dowodowego (art. 479106 – art. 479111 k.p.c.)
- wezwanie do udzielenia informacji uregulowane art. 479113 k.p.c. i nast.
W orzecznictwie Sądu Okręgowego w Warszawie[1] wskazuje się, że w wypadku czynów nieuczciwej konkurencji, które nie dotyczą dobra niematerialnego, przepis art. 479113 1 k.p.c. regulujący tzw. roszczenie informacyjne, w ogóle nie może znaleźć zastosowania. Zdaniem Sądu taka konkluzja wynika z oświadczenia Komisji Europejskiej dotyczącego art. 2 Dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady z dnia 29 kwietnia 2004 r. w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej (Dyrektywa)[2] w, którym zostały wymienione następujące prawa własności intelektualnej objęte zakresem Dyrektywy:
- prawo autorskie,
- prawa pokrewne z prawami autorskimi,
- prawo sui generis twórców baz danych,
- prawa twórcy topografii produktów półprzewodnikowych,
- prawa ze znaku towarowego,
- prawa ze wzoru,
- prawa z patentu, włącznie z prawami wynikającymi z dodatkowych świadectw ochronnych,
- oznaczenia geograficzne,
- prawa ze wzoru użytkowego,
- prawa wynikające z systemu ochrony odmian roślin,
- nazwy handlowe, jeżeli są one chronione jako wyłączne prawa własnościowe w danym prawie krajowym.
W oświadczeniu tym nie wskazuje się nieuczciwej konkurencji, ale jednocześnie przyjęto, że zawarte w nim wyliczenie nie jest wyczerpujące: „Komisja uważa, że przynajmniej następujące prawa własności intelektualnej objęte są zakresem przedmiotowej dyrektyw”. Zatem, w treści Dyrektywy nie wykluczono rozszerzenia jej zakresu na wszystkie czyny nieuczciwej konkurencji.
Sąd Okręgowy w Warszawie, wskazuje na konieczność jednoznacznego przesądzenia ze strony ustawodawcy, że roszczenie informacyjne stosowane jest we wszystkich sprawach własności intelektualnej, w tym w każdej sprawie z zakresu nieuczciwej konkurencji. W ocenie Sądu sam fakt, że do postępowania odrębnego z zakresu własności intelektualnej zostały zaliczone sprawy z nieuczciwej konkurencji, takim wskazaniem nie jest. Z art. 47989 k. p. c. nie wynika bowiem jednoznacznie by we wszystkich sprawach z zakresu własności intelektualnej mogły być stosowane wszystkie środki przewidziane w tym postępowaniu. Wskazuje na to historia i znaczenie roszczenia informacyjnego. W ocenie Sądu jedyny wyjątek od powyższej reguły należy uczynić dla tych czynów nieuczciwej konkurencji, które dotyczą eksploatacji dóbr niematerialnych, kopiowania produktów oraz dobra niematerialnego jakim jest tajemnica przedsiębiorstwa. Tylko bowiem w tych sprawach występują charakterystyczne problemy, które były przyczyną przyznania uprawnionym silniejszych niż w typowych sprawach cywilnych uprawnień proceduralnych. Przepis art. 47989p.c. rozszerzył zatem na potrzeby polskiego porządku prawnego, zastosowanie roszczenia informacyjnego w sprawach nieuczciwej konkurencji, ale jedynie w tych, w których chodzi o eksploatację dobra niematerialnego, kopiowanie produktu i naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa.
Po pierwsze, zauważyć należało, że powyższa definicja sprawy własności intelektualnej ma jedynie charakter procesowy i nie wpływa na materialnoprawne rozumienie własności intelektualnej (praw własności intelektualnej). Po drugie, nie przesądza ona, iż do wszelkich tego rodzaju spraw znajdują zastosowanie wszystkie instytucje uregulowane w Dziale IVg.
Polskie orzecznictwo nie udzieliło jeszcze jednoznacznej odpowiedzi, czy ustawodawca krajowy rozszerzył zakres Dyrektywy na czyny nieuczciwej konkurencji. I tak na przykład w prawomocnym postanowieniu Sądu Okręgowego w Warszawie z 20 listopada 2020 r., XXII GWo 87/20 (dotyczącym zabezpieczenia środka dowodowego) wyrażono pogląd, że przepisy Dyrektywy znajdują zastosowanie do wszystkich spraw z zakresu własności intelektualnej, w tym również takich, które zostały zaliczone do nich przepisami proceduralnymi, jak sprawy z zakresu nieuczciwej konkurencji – to jest wyznaczającymi zakres postępowania odrębnego w polskiej procedurze cywilnej. W orzeczeniu tym podkreślono jednak konieczność zawężającej wykładni środków implementowanych z Dyrektywy, tak by nie stosować je do wszystkich czynów nieuczciwej konkurencji, lecz jedynie tych, które dotyczą wykorzystania dóbr niematerialnych.
Jednakże Sąd Apelacyjny w Warszawie[3] w pewnej części odmiennie do Sądu Okręgowego w Warszawie twierdzi, że analiza przepisów dotyczących poszczególnych środków uregulowanych w przepisach od art. 47996 do art. 479121 k. p.c. wskazuje, iż ich przedmiotowy zakres zastosowania jest odmienny. W przypadku zabezpieczenia środka dowodowego przepisy nie wskazują na żadne ograniczenia, zatem instytucja ta może znaleźć zastosowanie we wszystkich sprawach własności intelektualnej (por. art. 47997 § 1 k.p.c.).
Inaczej jest natomiast w przypadku instytucji w postaci wyjawienia lub wydania środka dowodowego i wezwania do udzielenia informacji (art. 479112 – art. 479121 k.p.c.), które ograniczone zostały do spraw o naruszenie praw własności intelektualnej (por. art. 479106 k.p.c.), ewentualnie spraw o naruszenie (por. art. 479113 § 1 k.p.c.).
Różnicy tej nie należy jednak nadawać normatywnego znaczenia, bowiem również w przypadku wniosku o udzielenie informacji chodzi o sprawy o naruszenie praw własności intelektualnej, co jednoznacznie wynika z art. 479116 1 k.p.c., nakładającego na wnioskodawcę obowiązek przytoczenia okoliczności wiarygodnie wskazujących na naruszenie prawa własności intelektualnej (por. także art. 479114 pkt 1-3 k.p.c., w których również mowa jest o naruszeniu prawa własności intelektualnej). Sąd nie podzielił zatem zdania skarżącego, że w art. 479113 § 1 k.p.c. nie został wskazany przedmiot naruszenia i w związku z tym, w celu jego określenia należy odwołać się do art. 47989 k.p.c.”
Natomiast zupełnie odmienny pogląd przestawił Sąd Apelacyjny w Poznaniu[4] wskazując, że ustawodawca wprowadził do Kodeksu postępowania cywilnego szczególne instrumenty proceduralne, które mają zastosowanie we wszystkich sprawach z zakresu własności intelektualnej, w postaci: zabezpieczenia środka dowodowego (art. 47996 – 479105p.c.), wyjawienia lub wydania środka dowodowego (art. 479106 – 479111 k.p.c.) oraz wezwania do udzielenia informacji (art. 479112 – 479121 k.p.c.). W art. 47989 1 k.p.c. ustawodawca wymienił sprawy własności intelektualnej do których zaliczył sprawy o: ochronę praw autorskich i pokrewnych, ochronę praw własności przemysłowej, ochronę innych praw na dobrach niematerialnych. W § 2 wskazał, że dla potrzeb stosowania przepisów odrębnych o postępowaniu w sprawach własności intelektualnej sprawami własności intelektualnej są także sprawy o: zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji; ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług; ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą. Zatem jako sprawy własności intelektualnej w szerokim znaczeniu ustawodawca traktuje również sprawy o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji. Zostały one zaliczone do tej kategorii w całości, pomimo że nie wszystkie delikty nieuczciwej konkurencji pozostają w związku z własnością intelektualną, skoro niektóre z nich wywołują potrzebę ochrony innych interesów przedsiębiorcy niż jego dobra niematerialne (zob. komentarz do art. 47989p.c. pod. red. Małgorzaty Manowskiej). Wobec tego, środki procesowe przewidziane w art. 479106p.c. i n. oraz art. 479113 § 1 k.p.c. i n. znajdują zastosowania także do roszczeń dochodzonych w oparciu o przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Podsumowując przedstawione stanowiska sądów można stwierdzić, że:
- Sąd Okręgowy w Warszawie w zakresie stosowania wszystkich 3 instytucji wprowadzonych w postępowaniu szczególnym dotyczącym praw IP do spraw z zakresu zwalczania nieuczciwej konkurencji wskazuję na ich ograniczone zastosowanie wyłącznie do tych czynów, które eksploatacji dobra niematerialnego, kopiowania produktu i naruszenia tajemnicy przedsiębiorstwa.
- Sąd Apelacyjny w Warszawie podziela powyższy pogląd Sądu Okręgowego w Warszawie z tym, że twierdzi, że w przypadku zabezpieczenia środka dowodowego przepisy nie wskazują na żadne ograniczenia, zatem instytucja ta może znaleźć zastosowanie we wszystkich sprawach własności intelektualnej, czyli dotyczących wszystkich czynów nieuczciwej konkurencji.
- Sąd Apelacyjny w Poznaniu przedstawia zupełnie odmienny pogląd i wskazuje, że wszystkie trzy przedmiotowe instytucje będą mieć zastosowanie do wszystkich spraw własności intelektualnie, w tym do roszczeń dochodzonych w oparciu o przepisy ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji.
Termin „własność intelektualna”
Termin własność intelektualna nie jest pojęciem regulowanym przez żaden polski akt prawny. Pojęcie własności intelektualnej nie jest regulowane także w Dyrektywie, której implementację stanowią regulacje dotyczące postępowań w sprawach własności intelektualnej zamieszczone w Dziale IVg kodeksu postępowania cywilnego.
Definicji własności intelektualnej nie zawiera także Dyrektywa Natomiast Komisja Europejska wydała oświadczenie, w którym wymienia minimalny zakres przedmiotowy objęty Dyrektywą. Wobec tego należy odnieść się do innych aktów regulujących kwestię własności intelektualnej. Naturalnie należy sięgnąć do Konwencji o ustanowieniu Światowej Organizacji Własności Intelektualnej, sporządzonej w Sztokholmie dnia 14 lipca 1967 r. Konwencja ta definiuje własność intelektualną jako prawa odnoszące się do:
- dzieł literackich, artystycznych i naukowych,
- interpretacji artystów interpretatorów oraz do wykonań artystów wykonawców, do fonogramów i do programów radiowych i telewizyjnych,
- wynalazków we wszystkich dziedzinach działalności ludzkiej,
- odkryć naukowych,
- wzorów przemysłowych,
- znaków towarowych i usługowych, jak również do nazw handlowych i oznaczeń handlowych,
- ochrony przed nieuczciwą konkurencją oraz
- wszelkie inne prawa dotyczące działalności intelektualnej w dziedzinie przemysłowej, naukowej, literackiej i artystycznej.
Innym aktem w sprawach własności intelektualnej jest Porozumienie w sprawie Handlowych Aspektów Praw Własności Intelektualnej – Agreement on Trade-Related Aspects of Intellectual Property Rights, zwany TRIPS. Stanowiące złącznik do porozumienia w sprawie utworzenia Światowej Organizacji Handlu (WTO) z 15.04.1994 r., Dz.U. z 1995 r. Nr 98, poz. 483, ustalające minimalne standardy ochrony, wyznacza następujący zakres praw własności intelektualnej:
- prawa autorskie i pokrewne,
- znaki towarowe,
- oznaczenia geograficzne,
- wzory przemysłowe,
- patenty,
- wzory masek (topografie) układów scalonych,
- ochrona informacji nie ujawnionej,
- kontrola praktyk antykonkurencyjnych w licencjach umownych.
Natomiast Konwencja paryska o ochronie własności przemysłowej z 20.03.1883 r.; akt sztokholmski z 14.07.1967 r., wskazuje, że przedmiotem ochrony własności przemysłowej są:
- patenty na wynalazki,
- wzory użytkowe,
- rysunki i modele przemysłowe,
- znaki fabryczna lub handlowe,
- nazwa handlowa i
- oznaczenia pochodzenia lub nazwy pochodzenia, jak również
- zwalczanie nieuczciwej konkurencji.
Pomimo, iż Unia Europejska nie jest stroną konwencji wiele instrumentów UE odzwierciedla międzynarodowe zobowiązania państw członkowskich wynikające z konwencji berneńskiej i rzymskiej, a także z porozumienia TRIPS Światowej Organizacji Handlu i z międzynarodowych traktatów Światowej Organizacji Własności Intelektualnej (WIPO) z 1996 r.[5] Dodatkowo należy także zwrócić uwagę na art. 2 ustawy z dnia 30 czerwca 2000 r. Prawo własności przemysłowej (t.j. Dz. U. z 2021 r. poz. 324), który wskazuje, że zwalczanie nieuczciwej konkurencji reguluje odrębna ustawa.
W tym zakresie doktryna wyjaśnia, że obecność art. 2 w ustawie – Prawo własności przemysłowej tłumaczone jest przede wszystkim okolicznością, że zwalczanie nieuczciwej konkurencji jest objęte zakresem pojęcia własności przemysłowej w Konwencji Paryskiej. Ustawodawca dostrzega fakt objęcia zwalczania nieuczciwej konkurencji zakresem pojęcia własności przemysłowej w Konwencji Paryskiej i w związku z tym widzi potrzebę zasygnalizowania, że ustawa – Prawo własności przemysłowej nie obejmuje istotnego elementu zakresu przedmiotowego Konwencji Paryskiej. Pomimo iż przepisy prawa polskiego z zakresu zwalczania nieuczciwej konkurencji nie przyznają praw wyłącznych i bezwzględnych do dóbr niematerialnych nie są jednoznacznie oceniane w odniesieniu do ochrony dóbr niematerialnych na podstawie przepisów o stypizowanych czynach nieuczciwej konkurencji. Istnieją stanowiska wskazujące na wyodrębnienie prawa podmiotowego do tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11 uznk) oraz do praw podmiotowych do oznaczeń przedsiębiorstw (art. 5–7 uznk) a także niezarejestrowanych znaków towarowych (art. 10 uznk)[6]. Co więcej, ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji jest stosowana do ochrony praw własności intelektualnej przede wszystkim w sytuacji braku ochrony na podstawie Prawa własności przemysłowej, a do najczęstszych takich przypadków możemy zaliczyć:
- niezarejestrowane jako znaki towarowe oznaczenia,
- naśladownictwo opakowań,
- ochrona know-how[7].
Cel Dyrektywy
Celem Dyrektywy jest zbliżenie systemów prawnych w celu zapewnienia wysokiego, równoważnego i jednakowego poziomu bezpieczeństwa na rynku wewnętrznym. Zgodnie z motywem 2 Dyrektywy ochrona własności intelektualnej ma umożliwiać wynalazcy lub twórcy uzyskiwanie prawnie uzasadnionych korzyści ze swego wynalazku lub dzieła. Powinna też umożliwiać jak najszersze upowszechnianie dzieł, idei i nowego know-how. Jednocześnie nie może ograniczać wolności słowa, swobodnego przepływu informacji ani ochrony danych osobowych, z ochroną danych w Internecie włącznie.
Dodatkowo unijny ustawodawca w motywie 13 Dyrektywy wskazuje, że niezbędne jest możliwie jak najszersze zdefiniowanie zakresu stosowania niniejszej dyrektywy, tak aby obejmowała wszystkie prawa własności intelektualnej objęte przepisami wspólnotowymi w tej dziedzinie i/lub prawem wewnętrznym danego Państwa Członkowskiego. Wymaganie to nie wpływa jednak na możliwość życzącej sobie tego części Państw Członkowskich rozszerzania do celów wewnętrznych przepisów niniejszej dyrektywy, włączając działania o charakterze nieuczciwej konkurencji, w tym produkcję kopii nielegalnych i działania podobne.
W zakresie ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa i na zastosowanie Dyrektywy w tym zakresie wskazuje także motyw 39 Dyrektywa Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2016/943 z dnia 8 czerwca 2016 r. w sprawie ochrony niejawnego know-how i niejawnych informacji handlowych (tajemnic przedsiębiorstwa) przed ich bezprawnym pozyskiwaniem, wykorzystywaniem i ujawnianiem, w którym stwierdza się, że niniejsza dyrektywa nie powinna wpływać na stosowanie wszelkich innych odpowiednich przepisów prawnych w innych dziedzinach, w tym praw własności intelektualnej i prawa zobowiązań. Niemniej jednak, w przypadku gdy zakres stosowania Dyrektywy pokrywa się z zakresem niniejszej dyrektywy, pierwszeństwo ma niniejsza dyrektywa, jako lex specialis.
Natomiast w Komunikacie Komisji do Parlamentu Europejskiego, Rady I Europejskiego Komitetu Ekonomiczno-Społecznego z dnia 29.11.2017 r. – Wytyczne dotyczące niektórych aspektów dyrektywy 2004/48/WE Parlamentu Europejskiego i Rady w sprawie egzekwowania praw własności intelektualnej wskazano, że w odniesieniu do wszystkich działań o charakterze nieuczciwej konkurencji regulowanych na szczeblu krajowym i nieobjętych zakresem dyrektywy w sprawie tajemnic przedsiębiorstwa zastosowanie mają zasady ogólne. Przepisy Dyrektywy będą mieć zastosowanie jedynie wówczas, gdy dane państwo członkowskie zdecyduje się rozszerzyć jej zakres stosowania na szczeblu krajowym zgodnie z motywem 13 tej Dyrektywy[8].
Informacje dotyczące stosowania szczególnych instytucji wynikające z uzasadnienia projektu ustawy
W uzasadnieniu projektu nowelizacji z 13.02.2020 r. wskazano, że celem ustawodawcy było dążenie do objęcia zakresem kognicji wyspecjalizowanych sądów własności intelektualnej jak najszerszej kategorii spraw, w tym dotyczących praw tradycyjnie niezaliczanych do własności intelektualnej np. dóbr osobistych podlegających komercjalizacji, m.in. wizerunku. Jest to tendencja zgodna z treścią motywu 2 preambuły Dyrektywy, z którego wynika, że ochrona własności intelektualnej ma umożliwiać wynalazcy lub twórcy uzyskiwanie prawnie uzasadnionych korzyści ze swego wynalazku lub dzieła, powinna też umożliwiać jak najszersze upowszechnianie dzieł, idei i nowego know-how. W sytuacjach granicznych, gdy nie jest pewne, jaka podstawa materialnoprawna ochrony powinna znaleźć zastosowanie np. w wypadku idei, pomysłów lub informacji, kwestie te powinny rozstrzygać wyspecjalizowane sądy.
Co więcej, na potrzebę stosowania wobec spraw dotyczących nieuczciwej konkurencji środków prawnych umożliwiających zdobywanie przez uprawnionego wiedzy o faktach naruszeń prawa wskazywała również doktryna. Podkreślając szczególną trudność w udowodnieniu wysokości korzyści uzyskanej bezpodstawnie przez sprawcę czynu
Według projektu wybór konkretnego środka zależeć powinien od rodzaju i okoliczności występujących w określonej sprawie. Może zadecydować zatem rodzaj dochodzonego prawa własności intelektualnej, ale również konkretne okoliczności mające miejsce w danej sprawie. Z uwagi na różnorodność stanów faktycznych charakteryzujących sprawy z zakresu praw własności intelektualnej, niecelowe byłoby wskazywanie a priori, który z tych trzech środków procesowych przypisany zostanie w praktyce do określonego rodzaju spraw. Analogicznie tę kwestię postrzega prawodawca unijny, według którego z jednej strony, dla wszystkich dochodzonych praw własności intelektualnej środki powinny zostać unormowane jednolicie, jednakże – z drugiej strony – już w ramach konkretnej sprawy sądowej, to jej szczególne okoliczności mają decydować o wyborze właściwego środka procesowego[9].
Ponadto, w uzasadnieniu ustawodawca wskazuje wprost, że prezentowane instytucje procesowe, czyli zabezpieczenie środka dowodowego, wezwanie do wydania lub wyjawienia środka dowodowego oraz wezwania do udzielenia informacji – znajdują swoją regulację na poziomie prawa europejskiego w art. 6-8 Dyrektywy, a podkreślenia wymaga fakt, że celem projektu nie jest implementacja powołanych przepisów dyrektywy do krajowego porządku prawnego, a zapewnienie jednolitości stosowania tych przepisów we wszystkich sprawach z zakresu prawa własności intelektualnej[10].
Wydawać by się mogło, że powyższe stwierdzenie powinno rozwiać wszelkie wątpliwości w zakresie możliwości stosowania nowych instytucji procesowych, jednakże ustawodawca posłużył się określeniem „we wszystkich sprawach z zakresu praw własności intelektualnej”, a nie „we wszystkich sprawach własności intelektualnej”. Stanowi to o tyle problematyczną kwestię, że ustawa o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji chroni przede wszystkim interes przedsiębiorcy, a nie jego prawo wyłączne[11].
Wobec tego należy przeanalizować treść uzasadnienia do projektu ustawy w zakresie poszczególnych instytucji.
Zabezpieczenie środka dowodowego
Ustawodawca wskazuje, że celem omawianej instytucji jest:
- z jednej strony – zapewnienie przyszłemu (lub aktualnemu) powodowi możliwości uzyskania informacji o faktach dotyczących naruszeń jego praw, przy czym chodzi o prawa, które są dochodzone w sprawach, o których jest mowa w art. 47989 projektu (cel wydobywczy);
- drugiej strony – pozyskanie, na potrzeby trwającego lub przyszłego postępowania, materialnego substratu, za pomocą którego prowadzony będzie dowód (cel zachowawczy).
wyjawienie lub wydanie środka dowodowego
W przypadku tego środka procesowego projekt zakłada, że przysługuje on jedynie powodowi w sprawie o naruszenie praw własności intelektualnej. Środek ten ma umożliwić powodowi zdobycie wiedzy o faktach dotyczących naruszeń jego prawa, których on samodzielnie nie może poznać w przestrzeni pozasądowej.
Żądany środek dowodowy jest związany z dochodzonym roszczeniem z tytułu naruszenia praw własności intelektualnej. Instytucja ta nie może zatem stanowić podstawy do uzyskiwania informacji o innych faktach niż te, które dotyczą ochrony naruszonego prawa.
wezwanie do udzielenia informacji
Podstawowym celem projektowanej nowelizacji w tym zakresie jest stworzenie jednolitej regulacji obejmującej przepisy dotyczące wezwania do udzielenia informacji w stosunku do wszystkich praw własności intelektualnej. Jednoczenie ustawodawca wskazuje, że regulacje te były przewidziane w art. 90 upapp, art. 2861 pwp, art. 11a ustawy o ochronie baz danych, art. 36b ustawy o ochronie prawnej odmian roślin. Oznacza to, że regulacje te dotyczyły wszystkich praw własności intelektualnej sensu stricto.
Należy przy tym wskazać, że projektowana instytucja znajdzie zastosowanie w przypadku istnienia jej związku z postępowaniem w przedmiocie naruszenia prawa własności intelektualnej. Zatem udzielenie informacji powinno nastąpić albo w toku postępowania o naruszenie prawa własności intelektualnej, albo przed wszczęciem takiego postępowania.
W sprawach o ochronę praw własności intelektualnej chodzi w szczególności o takie okoliczności, jak istnienie prawa, fakt jego naruszenia przez pozwanego, a w przypadku roszczeń pieniężnych dodatkowo – rozmiar bezpodstawnie uzyskanych przez pozwanego korzyści czy też powstanie i rozmiar szkody. Powołanie i udowodnienie wymienionych okoliczności faktycznych w praktyce wywołuje zasadnicze trudności, gdyż uprawnionemu mogą być nieznane rozmiary nielegalnej działalności pozwanego, liczba bezprawnie wytworzonych lub wprowadzonych do obrotu towarów itp.
Naruszenie prawa
Zgodnie z art. 47989 kpc przepisy Działu IVg stosuje się do spraw o:
- ochronę praw autorskich i pokrewnych, praw własności przemysłowej oraz innych praw na dobrach niematerialnych;
- zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji;
- ochronę dóbr osobistych w zakresie, w jakim dotyczy ona wykorzystania dobra osobistego w celu indywidualizacji, reklamy lub promocji przedsiębiorcy, towarów lub usług;
- ochronę dóbr osobistych w związku z działalnością naukową lub wynalazczą.
Przy czym należy zaznaczyć, że każda sprawa o naruszenie jest sprawą o ochronę praw na dobrach niematerialnych, ale już nie każda sprawa o ochronę jest sprawą o naruszenie. Przedstawione rozróżnienie będzie miało wpływ na dostępność trzech instytucji wprowadzonych przez przepisy regulujące postępowanie szczególne w sprawach własności intelektualnej[12].
Powyższe znajduje wyraz w:
- art. 479106 kpc „W sprawie o naruszenie prawa własności intelektualnej powód, który uprawdopodobnił roszczenie, może żądać, aby pozwany wyjawił lub wydał środek dowodowy, którym dysponuje (…)”.
- art. 479113 kpc „Na wniosek uprawnionego, jeżeli wykaże on w sposób wiarygodny okoliczności wskazujące na naruszenie, sąd może przed wszczęciem postępowania w sprawie o naruszenie lub w jego toku aż do zamknięcia rozprawy w pierwszej instancji wezwać naruszającego do udzielenia informacji o pochodzeniu i sieciach dystrybucji towarów lub usług, jeżeli jest to niezbędne dla dochodzenia roszczenia”.
Analogiczne odniesienia do „naruszenia prawa” nie pojawiają się przepisach dotyczących zabezpieczenia środka dowodowego.
Przykładem spraw o ochronę własności intelektualnej ale nie o naruszenie własności intelektualnej jest sprawa o wynagrodzenie umowne z tytułu korzystania z dóbr chronionych prawami o charakterze bezwzględnym (np. sprawy o zapłatę wynagrodzeń z tytułu umów licencyjnych)[13].
Natomiast w zakresie nieuczciwej konkurencji ustawodawca nie posługuje się terminem ochrony lecz terminami zapobieganie i zwalczanie.
Podsumowanie
Bez wątpienia sprawy o zwalczenie nieuczciwej konkurencji są sprawami własności intelektualnej rozpoznawanymi w postępowaniu szczególnym jakim jest postępowanie w sprawach własności intelektualnej uregulowane w Dziale IVg kodeksu postępowania cywilnego, co oznacza, że wszystkie sprawy z zakresu zwalczania nieuczciwej konkurencji są rozpoznawane przez sądy własności intelektualnej. W stanowisku Komisji zostało wyraźnie wskazane, że przepisy Dyrektywy będą mieć zastosowanie jedynie wówczas, gdy dane państwo członkowskie zdecyduje się rozszerzyć jej zakres stosowania na szczeblu krajowym[14].
Orzecznictwo wskazuje, że z samego uzasadnienia projektu ustawy nie wynika by intencją ustawodawcy było rozszerzenie zakresu stosowania Dyrektywy na sprawy z zakresu nieuczciwej konkurencji, przy czym z całości uzasadnienia projektu nie wynika też by projektodawca zanegował taką możliwość[15]. Stanowisko jednoznacznie wskazujące na brak skorzystania z przewidzianej w Dyrektywie możliwości dostosowania przepisów wewnętrznych odnoszących się do zwalczania nieuczciwej konkurencji do zasad w niej przewidzianych wyraziła K. Szczepanowska – Kozłowska[16]. Oznacza to, że do interpretacji przepisów dotyczących odpowiedzialności z tytułu popełnienia czynu nieuczciwej konkurencji nie znajdą zastosowania przepisy Dyrektywy.
Jednakże należy przypomnieć o możliwości kumulatywnego stosowania roszczeń z zakresu spraw dotyczących własności intelektualnej, a także uprawnienia wyboru podstawy dochodzenia swoich roszczeń przez podmiotu uprawniony.
Wobec powyższego, w zakresie możliwości korzystania z regulowanych przepisami postępowania o sprawach własności intelektualnej instytucji w postaci zabezpieczenia środka dowodowego, wyjawienia lub wydania środka dowodowego oraz wezwania do udzielenia informacji nie jest jasne czy wskazane instytucję będą mógłby być w tych sprawach stosowane.
Na podstawie przedstawionych orzeczeń wydaje się zasadne przyjęcie, że zabezpieczenie środka dowodowego będzie mieć zastosowanie wszystkich sprawach o zwalczanie nieuczciwej konkurencji[17].
Natomiast wyjawienie lub wydanie środka dowodowego oraz wniosek o udzielenie informacji, w naszej opinii, będzie mieć zastosowane w zakresie spraw o zapobieganie i zwalczanie nieuczciwej konkurencji, które dotyczą eksploatacji niematerialnych dób intelektualnych, czyli w przypadku:
- konkurencji pasożytnicza (wykorzystywania cudzej renomy) (art. 3 uznk),
- wprowadzającego w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa (art. 5 uznk),
- oznaczenia przedsiębiorstwa nazwiskiem przedsiębiorcy (art. 6 uznk),
- używania oznaczenia przedsiębiorstwa zlikwidowanego, podzielonego lub przekształconego (art. 7 uznk),
- fałszywego oznaczania pochodzenia towarów lub usług (art. 8 uznk),
- ochrony kwalifikowanych oznaczeń geograficznych i chronionych nazw pochodzenia (art. 9 uznk),
- wprowadzającego w błąd oznaczenia towarów lub usług (art. 10 uznk),
- ochrony tajemnicy przedsiębiorstwa (art. 11 uznk),
- naśladownictwa (art. 13 uznk).
W świetle orzeczeń sądów warszawskich wątpliwa jest możliwość stosowania ww. środków do spraw z zakresu:
- nieuczciwej reklamy (art. 16 uznk),
- rozpowszechniania nieprawdziwych informacji o konkurencyjnym przedsiębiorcy art. 14 uznk),
- przejmowania pracowników i klientów (art. 12 uznk),
- utrudniania dostępu do rynku (art. 15 uznk),
- przekupstwa osoby pełniącej funkcję publiczną (art. 15a uznk),
- wytwarzania i używania urządzeń niedozwolonych (art. 15b uznk),
- naruszenia zakazu praktyk ograniczających konkurencję (art. 15c uznk),
- sprzedaży premiowanej (art. 17a uznk),
- prowadzenia systemu sprzedaży lawinowej (art. 17c uznk),
- wprowadzania do obrotu własnych marek przez sklepy dyskontowe (art. 17d uznk),
- przekazywania informacji do biura informacji gospodarczej z naruszeniem przepisów; niezażądania aktualizacji lub usunięcia informacji; nieusunięcia lub niedokonania aktualizacji informacji (art. 17f uznk),
- nieuzasadnionego wydłużania terminów zapłaty za dostarczone towary lub wykonane usługi (art. 17g uznk).
Mamy nadzieję, że stanowiska sądów zostaną ujednolicone, aby ułatwić dochodzenie roszczeń w sprawach dotyczących nieuczciwej konkurencji. Utrzymujące się rozbieżności powodowałby, że na inną ochronę mogłyby liczyć strony oddające spory do sądów zlokalizowanych w różnych miejscowościach.