Za nami długi weekend, w czasie którego w piątek, 11 listopada świętowaliśmy Dzień Niepodległości Polski. Przed nami zaś …  mistrzostwa świata w piłce nożnej 2022 r. Zastanawiasz się, co te wydarzenia mają ze sobą wspólnego? Zwłaszcza z prawnego punktu widzenia? Postaramy się to wyjaśnić w dzisiejszym wpisie. Obie te okazje zainspirowały nas bowiem do poszukiwania odpowiedzi na pytanie, czy symbole narodowe, kojarzone z celebrowaniem tradycyjnej państwowości lub – z drugiej strony – np. z kibicowaniem narodowej drużynie sportowej, mogą być wykorzystywane komercyjnie. A jeśli tak, czy mogą być również zarejestrowane jako znaki towarowe? Zapraszamy do lektury!

Czym są symbole narodowe?

Chodzi o symbole Rzeczpospolitej Polskiej uregulowane w ustawie z dnia 31 stycznia 1980 r. o godle, barwach i hymnie Rzeczypospolitej Polskiej oraz o pieczęciach państwowych. Zgodnie z art. 1 ust. 1 tej ustawy, symbolami Rzeczpospolitej są orzeł biały, biało-czerwone barwy i „Mazurek Dąbrowskiego”. Ustawa ta przewiduje, że symbole narodowe pozostają pod szczególną ochroną prawną. Z załączniki nr 1, 2 i 3 do niej określają wzór godła, barw i flagi Rzeczpospolitej.

Czy można używać symboli narodowych w obrocie?

Na przykład w handlu, marketingu, twórczości artystycznej, satyrycznej, w reklamie? To zależy. Zgodnie z art. 5 ust. 2 ww. ustawy o godle (…), każdy ma prawo używać barw Rzeczpospolitej, w szczególności w celu podkreślenia znaczenia uroczystości, świąt lub innych wydarzeń, z uwzględnieniem zasady wyrażonej w art. 1 ust. 2 ustawy. Zasada ta przewiduje, że prawem i obowiązkiem każdego obywatela jest otaczanie symboli narodowych czcią i szacunkiem. Oznacza to, że co do zasady nie ma zakazu posługiwania się barwami narodowymi, także w sytuacjach innych niż wyrażanie patriotyzmu, pod warunkiem, że barwy te nie są wykorzystywane w sposób wyraźnie pejoratywny względem ich symboliki.

Czy zatem można używać symboli narodowych komercyjnie?

Tutaj pojawia się pewne „ale”. Zgodnie z art. 16 ww. ustawy, wymienione symbole Rzeczypospolitej nie mogą być umieszczane na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego, a więc np. na opakowaniach produktów. Przy czym, dozwolone jest jednak umieszczanie na przedmiotach przeznaczonych do obrotu handlowego godła lub barw Rzeczypospolitej Polskiej w formie stylizowanej lub artystycznie przetworzonej. Oznacza to, że można używać w charakterze komercyjnym wizerunku orła białego lub barw biało – czerwonych, jednakże w formie np. fantazyjnej, czy też w pewnej konwencji, a nie w dokładnej formie przedstawionej w załącznikach 1 i 3 do ustawy.

Jak zarejestrować „patriotyczny” znak towarowy?

Sprawa robi się nieco bardziej skomplikowana, w sytuacji, gdy chcielibyśmy zarejestrować oznaczenie przedstawiające lub nawiązujące do symboli narodowych, w charakterze znaku towarowego i uzyskać w ten sposób wyłączność na komercyjne posługiwanie się nim dla określonych towarów lub usług.

Art. 129 (1) ust. 1 Prawa własności przemysłowej wymienia tzw. bezwzględne przeszkody rejestracyjne, czyli takie, które wyłączają możliwość zastrzeżenia oznaczenia jako znaku towarowego. Są one brane pod uwagę przez Urząd Patentowy z urzędu. Wśród owych negatywnych przesłanek znajdują się m.in. takie, które mogą nas interesować w kontekście poruszanego tematu. Otóż, nie udziela się prawa ochronnego (na znak towarowy – od aut.) na oznaczenie, które:

– zawiera element o wysokiej wartości symbolicznej, w szczególności o charakterze religijnym, patriotycznym lub kulturowym, którego używanie obrażałoby uczucia religijne, patriotyczne lub tradycję narodową;

 lub

 – zawiera symbol Rzeczypospolitej Polskiej (godło, barwy lub hymn), znak sił zbrojnych, organizacji paramilitarnej lub sił porządkowych, reprodukcję polskiego orderu, odznaczenia lub odznaki honorowej, odznaki lub oznaki wojskowej bądź innego oficjalnego lub powszechnie używanego odznaczenia i odznaki, w szczególności administracji rządowej lub samorządu terytorialnego albo organizacji społecznej działającej w ważnym interesie publicznym, gdy obszar działania tej organizacji obejmuje cały kraj lub znaczną jego część, jeżeli zgłaszający nie wykaże się uprawnieniem, w szczególności zezwoleniem właściwego organu Państwa albo organu samorządu terytorialnego, albo zgodą organizacji, na używanie oznaczenia w obrocie;

Zatem, teoretycznie możliwe jest ubieganie się o znak towarowy zawierający symbol Rzeczpospolitej, np. wizerunek orła lub barwy narodowe, jeśli wnioskodawca przedstawi zgodę odpowiedniego organu państwa. Trzeba jednocześnie pamiętać, że przy ocenie zgłoszenia Urząd Patentowy będzie też brał pod uwagę jednocześnie drugą przytoczoną wyżej przesłankę, tj. zgłoszone oznaczenie zawierające np. barwy narodowe, nie może obrażać uczuć patriotycznych czy tradycji narodowej.

Oczywiście, oznaczenie nawiązujące do symboli narodowych musi spełniać także inne warunki rejestracji, aby móc stać się znakiem towarowym. Przede wszystkim musi mieć zdolność odróżniającą, tj. nadawać się do odróżniania towarów lub usług jednego przedsiębiorcy od towarów i usług innego uczestnika rynku.

biało – czerwony marketing

Wydarzenia takie jak duże imprezy sportowe, podczas których można kibicować narodowej drużynie, mają duży potencjał marketingowy. Jest tak dlatego, że wydarzenia te z reguły budzą ogromne emocje, tworzą poczucie wspólnoty i – przynajmniej w teorii- są inkluzywne. Pojawia się więc duża grupa potencjalnych odbiorców reagująca na przekaz o określonym profilu i podatna na konsumpcję. Wiedzą o tym dobrze przedsiębiorcy, którzy przy takich okazjach chętnie stosują komunikację z jednej strony sportową, a z drugiej, właśnie narodową, wykorzystującą choćby biało – czerwone motywy. Nie wszyscy jednak zdają sobie sprawę z tego, że stosowanie w marketingu symboli narodowych podlega przepisom prawa. Jeśli więc właśnie trenujesz w swojej firmie marketingową formę przed mundialem i przygotowujesz nowe, okolicznościowe treści reklamowe, jednak masz wątpliwości, jak zrobić to dobrze – zapraszamy do kontaktu! A jeśli chcesz dowiedzieć się więcej o tym, czym jest tzw. ambush marketing, pojęcie związane z marketingiem sportowym i prawem konkurencji, przeczytaj nasz wpis, który znajdziesz tu.

Photo by Kris Cros on Unsplash
Udostępnij