„Jeśli każdy tak robi, to na pewno tak można, a nawet jeśli nie, to i tak nikt nie ponosi żadnych konsekwencji” –  takie stereotypowe przekonanie pojawia się dość powszechnie w kontekście naruszenia praw autorskich lub dóbr osobistych w Internecie. Nie można jednak zapominać, że prawo autorskie obowiązuje nas również w Internecie. Jednym z przykładów błędnego zakładania bezkarności w przypadku naruszenia praw autorskich są zachowania niektórych użytkowników popularnej platformy TikTok. Jak przedstawia się kwestia praw autorskich w odniesieniu do tego medium społecznościowego? Zapraszamy do przeczytania poniższego wpisu!

kiedy filmik na TikToku stanie się viralem…

… tak, jak w przypadku memów, ciężko jest kontrolować rozpowszechnianie treści na TiToku. Nie oznacza to jednak, że działanie użytkowników tworzących dane wideo zawsze ma charakter zgodny z prawem. Aby było legalne, musi odpowiadać zarówno ogólnym regulacjom prawnym, jak i zasadom wewnętrznym ustanowionym w serwisie TikTok, do których należą m.in.:

Każdy z tych dokumentów zawiera postanowienia odnoszące się do ochrony własności intelektualnej, w tym przede wszystkim ochrony praw autorskich. Jak możemy wyczytać we wstępie do Polityk dot. własności intelektualnej:

„TikTok szanuje prawa własności intelektualnej innych osób i tego samego oczekuje od swoich użytkowników. Warunki Świadczenia Usług TikTok oraz Zasady Społeczności nie zezwalają na zamieszczanie, udostępnianie ani wysyłanie jakichkolwiek treści, które naruszają lub łamią prawa autorskie, znaki towarowe lub inne prawa własności intelektualnej innych osób.”

W przypadku tej konkretnej sieci społecznościowej najistotniejsza wydaje się ochrona praw autorskich w odniesieniu do muzyki czy po prostu dźwięków, które stanowią nieodłączony element każdego filmiku. Niemniej także inne przedmioty ochrony praw własności intelektualnej, takie jak np. cudze filmiki, wizerunek czy nawet znak towarowy łatwo mogą zostać naruszone.

zasady dotyczące muzyki

Film na TikToku zawierający muzykę lub inne dźwięki można stworzyć na trzy sposoby:

  • korzystając z bazy czy też biblioteki utworów udostępnionej w menu głównym przez samą platformę;
  • nagrywając film z własnym dźwiękiem;
  • korzystając z dźwięków nagranych przez inne osoby w ich tiktokach.

Baza muzyki dostępnej jest określona w aplikacji TikTok. Serwis ten zawarł wcześniej umowy licencyjne z autorami tych dźwięków lub organizacjami występującymi w ich imieniu. Dlatego też nie powinniśmy kopiować filmów nagranych wcześniej z dźwiękiem z biblioteki TikToka na inne platformy np. na Instagrama. Każda z platform zawarła bowiem różne umowy licencyjne i część dźwięków dostępnych w obrębie Tiktoka zostanie wyciszona przy wykorzystaniu na innych platformach i vice versa.

Patrząc od strony technicznej, użytkownik TikToka, po założeniu konta na TikToku, ma możliwość włączenia opcji konta biznesowego (konta Pro), czyli konta do użytku komercyjnego. Jeśli dany przedsiębiorca chce reklamować swoje towary bądź usługi za pomocą tej platformy, powinien skorzystać z tej opcji. Daje ona możliwości niedostępne dla zwykłego konta, np. podgląd danych analitycznych pokazujących informację o statystykach konkretnych postów czy o tym, o której godzinie odbiorcy profilu są najbardziej aktywni. Pozwala to na zaplanowanie konkretnej strategii biznesowej.

Jednocześnie, z punktu widzenia praw autorskich, włączenie opcji konta biznesowego blokuje dostęp do pełnej biblioteki dźwięków i utworów. Od momentu przełączenia się użytkownika TikToka na konto Pro ma on możliwość korzystania jedynie z bazy dźwięków przeznaczonych na użytek komercyjny (tzw. „Komercyjnej Strony Dźwięków”, podczas gdy zwykły użytkownik w głównym menu ma wybór pomiędzy wszystkimi dostępnymi utworami, a tymi, które mogą być wykorzystywane komercyjnie). „Zwykły użytkownik” nie musi się wówczas martwić tym, czy wykorzystując utwory muzyczne udostępnione przez TikToka w celu reklamowania swoich usług lub towarów dochodzi do naruszenia prawa autorskiego.

Natomiast zgodnie z warunkami korzystania z usług muzycznych, korzystanie ze Strony Dźwięków Komercyjnych obejmuje „powiązanie takiej muzyki z marką oraz reklamą, marketingiem, popieraniem, sponsorowaniem i/lub publikowaniem (w tym tak zwanych odpłatnych „wyzwaniach dotyczących hashtagów”) produktu i/lub usługi na Platformie”.

własny dźwięk

Sieć społecznościowa TikToka, jako platforma kreatywna, w ramach zasad społeczności, zachęca użytkowników do tworzenia i udostępniania oryginalnych utworów, stąd zdecydowanie najlepiej jest tworzyć autorskie dźwięki lub muzykę (lub inspirowane cudzymi utworami) aby uniknąć naruszenia praw autorskich.

Natomiast przy omawiania kategorii “własny dźwięki” na potrzeby korzystania z platformy Tiktok możemy rozumieć korzystanie z muzyki innych osób na podstawie licencji. Nagranie własnego tiktoka będzie też legalne, jeśli użytkownik uzyska wcześniej zezwolenie twórcy oryginalnego utworu będącego właścicielem praw autorskich (lub organizacji zbiorowego zarządzania prawami autorskimi – w Polsce głównie ZAiKS) na jego wykorzystanie w określony sposób na TikToku – będzie tak chociażby w sytuacji, gdy użytkownik chciałby dodać cudzą piosenkę, której nie ma w bazie platformy, poprzez puszczenie jej w tle swojego filmiku.

Może się także okazać, że potrzebna do stworzenia tego typu tiktoka muzyka dostępna jest w ramach domeny publicznej na zadach licencji otwartej np. Creative Commons. W przypadku domeny publicznej nie jest wymagane uzyskiwania żadnej zgody natomiast w przypadku muzyki dostępnej na otwarte licencji naruszenie prawa nie będzie miało miejsca o ile będą spełnione warunki licencji.

Jeśli jednak utwór nie spełni powyższych przesłanek i naruszysz prawa autorskie to zgodnie z Regulaminem TikTok zastrzega, że: „Ponosisz odpowiedzialność za treści udostępniane na Platformie i powinieneś mieć wszelkie prawa niezbędne do tworzenia, publikowania lub udostępniania treści na Platformie.”

Dodatkowo może zdarzyć się sytuacja, w której użytkownik zostanie poproszony o potwierdzenie, że ma prawo do korzystania z określonej muzyki. Jeśli nie dostarczy takiego potwierdzenia, konsekwencją będzie brak możliwości opublikowania filmu zawierającego taką muzykę lub zostanie ona wyciszona.

wykorzystanie dźwięku z filmu innej osoby

Jest to zdecydowanie najbardziej ryzykowna opcja pod kątem prawnym ze względu na różnorodność dźwięków użytych w cudzych filmach, dlatego warto w tym momencie wyróżnić kilka odmiennych sytuacji, które wymagają właściwych dla nich zachowań:

  1. inny użytkownik stworzył film przy użyciu muzyki dostępnej w bibliotece TikTok

W tym przypadku zasady są takie same, jak w sytuacji bezpośredniego użycia dźwięku z bazy TikTok – zwykli użytkownicy mogą korzystać ze wszystkich dźwięków do użytku niekomercyjnego, zaś posiadacze kont biznesowych – tylko z tych z Komercyjnej Strony Dźwięków.

  1. inny użytkownik stworzył film, w którym wykorzystał swoją muzykę

Dotyczy to sytuacji, gdy użytkownik skorzysta z np. własnego utworu muzycznego, który nie jest opracowaniem cudzego utworu lub jeśli jest, to zostało przez niego wcześniej uzyskane zezwolenie uprawnionego na rozpowszechnienie takiego opracowania na TikToku.

W tym przypadku użytkownik, udostępniający swoje treści (o ile nie naruszają prawa i są chronione prawami autorskimi), pozostaje ich twórcą i właścicielem praw autorskich, ale jednocześnie udziela TikTokowi niewyłącznej, bezpłatnej, podlegającej przeniesieniu i sublicencjonowaniu oraz obowiązującej na całym świecie licencji na wykorzystywanie tych treści użytkownika. Wykorzystywanie tych treści obejmuje w szczególności ich powielanie (np. kopiowanie), adaptowanie lub tworzenie opracowań (np. tłumaczenie lub tworzenie podpisów), wykonywanie i publiczne przekazywanie (np. wyświetlanie ich) w celu obsługi, opracowywania i udostępniania platformy.

Licencja udzielona TikTok na dostęp do tworzonych przez użytkownika treści i korzystanie z nich ma charakter niewyłączny, bezpłatny i obowiązujący na całym świecie. Zgoda na licencjonowanie treści TikTok-owi jest udzielana przy zakładaniu konta (a zatem akceptacji postanowień Regulaminu) oraz udzielana jest wszystkim innym użytkownikom TikToka, jeśli tworzą oni filmy w celu rozrywkowym/niekomercyjnym. Inne rozwiązanie zaburzyłoby podstawowy cel istnienia tej Platformy, gdyż została ona stworzona właśnie po to, by użytkownicy mogli wykorzystywać wzajemnie swoje treści.

W praktyce zatem, użytkownik ze standardowym kontem nie ma powodu do obaw, gdy używa dźwięków użytych w filmach pozostałych użytkowników, natomiast pozostaje pytanie, czy użytkownik z kontem biznesowym może korzystać z nich w sposób legalny (technicznie jest to możliwe, gdyż platforma obecnie nie blokuje opcji korzystania z cudzych dźwięków przez posiadaczy tego rodzaju konta). Zależy to z pewnością od rodzaju udostępnianych przez tego użytkownika treści, jeśli reklamują one dany produkt lub usługi, to bez wątpienia powinien korzystać jedynie z dźwięków autorskich bądź bazy dźwięków komercyjnych.

  1. inny użytkownik stworzył film z wykorzystaniem cudzej muzyki, która nie pochodzi z biblioteki TikTok

Jest to najtrudniejsza do oceny sytuacja, gdyż tak, jak nie ma problemu ze sprawdzeniem, czy dany dźwięk pojawia się w bibliotece, to jeśli nie znajduje się on w niej, a jednocześnie dźwięk lub muzyka nie mają oczywiście charakteru autorskiego dla użytkownika, który dodał film, sprawa budzi więcej wątpliwości. Wówczas należy albo sprawdzić w Internecie, czy dany utwór można wykorzystać w ten sposób bez uzyskiwania zezwolenia (znowu np. Creative Commons lub domena publiczna) lub napisać do użytkownika (co w przypadku indywidualnych ustawień konta nie zawsze będzie możliwe). Dlatego też w takich sytuacjach zamiast zgadywać – najbezpieczniej będzie po prostu zrezygnować i użyć takiego dźwięku, co do którego jest pewność, że nie narusza on cudzych praw autorskich.

możliwość indywidualnego ograniczenia korzystania z treści

Trzeba też zaznaczyć, że każdy użytkownik ma opcję ograniczenia w pewnym stopniu możliwości wykorzystania niektórych jego treści. Jest tak np. w przypadku usług Duet i Stitch (jedna pozwala na odtworzenie dwóch nagrań obok siebie w jednym filmiku, druga zaś na dodanie swojego wideo do filmiku innej osoby, które następnie wyświetlane są równocześnie obok siebie). Obie te możliwości mogą być zablokowane przez użytkownika w ustawieniach konta. Jeśli jednak film lub konto pierwszego z użytkowników, na którego filmu podstawie stworzony został dany Duet lub Stitch, zostaną usunięte, nie obejmuje to automatycznie usunięcia filmu drugiego z użytkowników, chyba, że twórca usuniętego wideo lub konta złoży o to oddzielny wniosek do TikToka.

kolejny problem z influencerami…

Problem z filmikach influencerów jest podobny jak w przypadku różnić między reklamą a recenzją produktu. Teoretycznie te tiktoki mają charakter rozrywkowy, lecz w pewien sposób przyczyniają się do rozwoju marki osobistej influencera, zwiększają jego popularności i stanowią standardowe działanie biznesowe w branży inluencerskiej, czyli obecność w mediach społecznościowych. Wobec tego pojawia się pytanie, czy wykorzystanie muzyki przez influencera w tiktokach następuje wyłącznie w celach komercyjnych? Na razie nierozstrzygnięta jest kwestia czy mogą oni używać także i cudzych dźwięków, czy już jednak wszystkie udostępniane przez nich treści powinny być opatrzone jedynie „bezpieczną” muzyką z bazy komercyjnej lub własną. Ze względu na brak precedensu w tej konkretnej sytuacji, każdorazowa ocena powinna być dokonywana indywidualnie w odniesieniu do konkretnego przypadku. My rekomendujemy korzystanie z bazy komercyjnej lub własnej muzyki. A w zakresie tworzenia tiktoków warto również sprawdzić, jakie inne zasady obowiązują polskich influencerów zgodnie z rekomendacjami Prezesa Urzędu Ochrony Konkurencji i Konsumentów.

A co z dozwolonym użytkiem?

Nie każde nieupoważnione wykorzystanie cudzych utworów chronionych prawem autorskim w ramach swojego tiktoka będzie stanowiło naruszenie praw własności intelektualnej. Tiktok wskazuje na możliwość legalnego korzystania z cudzych utworów w ramach instytucji fair dealing i fair use (o różnicach między fair use a polskim dozwolonym użytkiem pisaliśmy tu). O te konstrukcje prawne można oprzeć się w momencie, gdy zostanie wobec nas wystosowane zawiadomienie o naruszeniu przez nas prawa autorskiego na TikToku, lecz mamy podstawy, by uważać, że obejmuje nas fair dealing (w przypadku, gdy znajdujemy się w Unii Europejskiej) lub fair use (jeśli jesteśmy poza UE). Należy to zrobić poprzez odpowiedni formularz.

Jak chronić swoje prawa własności intelektualnej na TikToku?

Zasady TikToka przewidują kilka rozwiązań w przypadku, gdy ktoś narusza Twoje praw własności intelektualnej. Pierwszą sugerowaną przez platformę opcją jest bezpośredni kontakt z bezprawnie postępującym użytkownikiem z prośbą o zaprzestanie i usunięcie naruszeń. W razie gdy próba kontaktu pozostaje niemożliwa do zrealizowania bądź okaże się nieskuteczna, TikTok pozwala na złożenie jednego z dwóch zawiadomień w celu żądania usunięcia naruszeń:

TikTok potrzebuje jednak czasu, aby przeprocesować taki formularz. Jeśli trwa to zbyt długo, dobrym rozwiązaniem jest kontakt mailowy z TikTok oraz przygotowanie pisma opisującego problem i żądania. To długi proces, ale wart wysiłku, co pokazała sprawa jednego z naszych klientów, którego prawa autorskie, prawo do wizerunku oraz prawa ochronne na znaki towarowe zostały naruszone właśnie na platformie TikTok. Dopiero wysłanie odpowiednich pism opisujących sytuację oraz żądania w pierwszej kolejności doprowadziło do zdjęcia z platformy materiałów naruszających jego prawa a w konsekwencji usunięcia całego konta naruszyciela.

Złożenie zawiadomienia nie wyłącza ponadto możliwości dochodzenia przez uprawnionego swoich praw na drodze sądowej, jednak kluczowym problem najczęściej jest ustalenie tożsamości naruszyciela, co całkowicie uniemożliwia wszczęcie przez podmioty uprawnione powództwa o naruszenie prawa.

Sankcje

Nie licząc skutków sądowych procesu, konsekwencje naruszenia cudzych praw własności intelektualnej w filmiku zostały określone w dokumentach TikToka. TikTok zastrzega, zgodnie z Polityką dot. własności intelektualnej, że wszelkie treści użytkownika, które naruszają prawa autorskie innych osób, mogą zostać usunięte. Konto może zostać zawieszone lub zamknięte za wielokrotne naruszenie praw autorskich w związku z korzystaniem z witryny lub aplikacji TikTok lub za inne naruszenia Warunków Świadczenia Usług oraz Zasad Społeczności. Zastrzegamy sobie prawo do odmowy otwarcia nowego konta w witrynie lub aplikacji TikTok bądź w inny sposób prowadzonego przez TikTok, każdemu posiadaczowi, którego konto było wykorzystywane do niewłaściwych działań”.

Co dalej…?

Wydaje się, że skala głośnych spraw naruszeń praw własności intelektualnej na TikToku nie jest jeszcze zbyt duża. Przynajmniej nie są one mocno nagłaśniane. Jest jednak oczywiste, że wraz ze zwiększeniem się liczby użytkowników oraz zainteresowania wzrasta także potrzeba ustanawiania nowych mechanizmów ochrony ich praw. Tak, jak było to w przypadku YouTube’a, TikTok będzie miał z czasem coraz lepsze algorytmy służące wykrywaniu naruszeń i zapobieganiu im, a także zgłaszaniu uprawnionym z danych praw. Dlatego dobrze jest wiedzieć wcześniej, jak można w bezpieczny i legalny sposób korzystać z TikToka jako twórca, bez narażania się na odpowiedzialność prawną.

Photo by Hello I’m Nik on Unsplash
Udostępnij