Jeżeli po lekturze wpisu dotyczącego wdrożenia dyrektywy cyfrowej wydaje Ci się, że już doskonale rozumiesz podstawowe różnice pomiędzy treścią a usługą cyfrową i sądzisz, że przy omówieniu dyrektywy towarowej nie będzie mowy o jakichkolwiek elementach cyfrowych? To niestety, ale jesteś w błędzie.

W drugiej części poświęconej ważnym zmianom nie tylko dla e-commerce, ale dla wszystkich przedsiębiorców oferujących swoje produkty konsumentom omówimy zmiany wprowadzone poprzez implementację Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/771 z dnia 20 maja 2019 r. w sprawie niektórych aspektów umów sprzedaży towarów, zmieniająca rozporządzenie (UE) 2017/2394 oraz dyrektywę 2009/22/WE i uchylająca dyrektywę 1999/44/WE (“dyrektywa towarowa” lub “SGD“).

Przypomnijmy, że głównym celem wprowadzanych zmian jest zwiększenie ochrony konsumentów.

nowe definicje w ustawie o prawach konsumenta

W prawach konsumenta pojawia się szereg nowych definicji, które są niezbędne do zaimplementowania SGD.

towar – rzecz ruchomą, a także wodę, gaz i energię elektryczną, w przypadku gdy są oferowane do sprzedaży w określonej objętości lub ilości;

trwałość – zdolność towaru do zachowania jego funkcji i właściwości w toku zwykłego korzystania;

towar z elementami cyfrowymi – towar zawierający treść cyfrową lub usługę cyfrową lub z nimi połączony w taki sposób, że brak treści cyfrowej lub usługi cyfrowej uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie;

usługa cyfrowa – usługę pozwalającą konsumentowi na:

  • wytwarzanie, przetwarzanie, przechowywanie lub dostęp do danych w postaci cyfrowej,

  • wspólne korzystanie z danych w postaci cyfrowej, które zostały przesłane lub wytworzone przez konsumenta lub innych użytkowników tej usługi,

  • inne formy interakcji za pomocą danych w postaci cyfrowej;

rękojmia i gwarancja konsumencka (rozdział 5a ustawy z dnia 30 maja 2014 r. o prawach konsumenta)

Rozdział 5a ustawy o prawach konsumenta (“prawa konsumenta“) implementuje dyrektywę towarową. Kluczowa zmiana to wyłączenie stosowania przepisów kodeksu cywilnego dotyczących rękojmi przy sprzedaży w stosunku do konsumentów i stosowanie w tym zakresie wyłącznie przepisów uregulowanych w rozdziale 5a – art. 43a do art. 43g. Regulują one umowy zobowiązujące do przeniesienia własności towaru na konsumenta.

Przepisy nie posługują się już pojęciem rękojmi a zgodności towaru z umową, która nie jest czymś analogicznym do rękojmi, lecz przesłanką skorzystania z niej.

Na samym wstępie omawianych regulacji należy podkreślić, że zgodnie z art. 43a ust. 2 pr. konsumenckiego, przepisów rozdziału 5a nie stosuje się do towaru, który służy wyłącznie jako nośnik treści cyfrowej.

Dla przypomnienia nośnik to materiał lub narzędzie umożliwiające konsumentowi lub przedsiębiorcy przechowywanie informacji kierowanych osobiście do niego, w sposób umożliwiający dostęp do informacji w przyszłości przez czas odpowiedni do celów, jakim te informacje służą, i które pozwalają na odtworzenie przechowywanych informacji w niezmienionej postaci.

Czyli przykładem takiego nośnika będzie płyta DVD, jeżeli dostarczana jest na niej treść cyfrowa. Natomiast płyta DVD może być także towarem, gdy konsument chce zakupić “czyste” płyty DVD aby móc przechowywać na nich dane.

Wracając do naszego tytułowego smartwatcha musimy pamiętać, że zegarek bez wątpienia jest towarem ale jest również “smart”, a ta jego cecha oparta jest o treści i usługi cyfrowe, których brak bez wątpienia “uniemożliwiłby jego prawidłowe funkcjonowanie”. Natomiast do smartwatchy oferowane są również aplikacje, które także są elementem uniemożliwiającym prawidłowe funkcjonowanie zegarka w przypadku ich braku. Czyli cały ten zestaw: zegarek, elementy cyfrowe zegarka oraz aplikacja stanowią towar z elementami cyfrowymi pomimo, że aplikacja jest instalowana samodzielnie przez użytkownika smartwatcha i do tego na zupełnie innym urządzeniu, czyli na smartfonie.

 zgodność towaru z umową – ustawowa odpowiedzialność sprzedawcy

Zgodnie z art. 43b ust. 1 prawa konsumenta, towar jest zgodny z umową, jeżeli zgodne z umową pozostają w szczególności jego:

  1. opis, rodzaj, ilość, jakość, kompletność i funkcjonalność, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również kompatybilność, interoperacyjność i dostępność aktualizacji;

  2. przydatność do szczególnego celu, do którego jest potrzebny konsumentowi, o którym konsument powiadomił przedsiębiorcę najpóźniej w chwili zawarcia umowy i który przedsiębiorca zaakceptował.

 Dodatkowo towar, aby został uznany za zgodny z umową, musi:

  1. nadawać się do celów, do których zazwyczaj używa się towaru tego rodzaju, z uwzględnieniem obowiązujących przepisów prawa, norm technicznych lub dobrych praktyk;

  2. występować w takiej ilości i mieć takie cechy, w tym trwałość i bezpieczeństwo, a w odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi – również funkcjonalność i kompatybilność, jakie są typowe dla towaru tego rodzaju i których konsument może rozsądnie oczekiwać, biorąc pod uwagę charakter towaru oraz publiczne zapewnienie złożone przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, w szczególności w reklamie lub na etykiecie, chyba że przedsiębiorca wykaże, że:

    • nie wiedział o danym publicznym zapewnieniu i oceniając rozsądnie, nie mógł o nim wiedzieć,

    • przed zawarciem umowy publiczne zapewnienie zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy, w jakich publiczne zapewnienie zostało złożone, lub w porównywalny sposób,

    • publiczne zapewnienie nie miało wpływu na decyzję konsumenta o zawarciu umowy;

  3. być dostarczany z opakowaniem, akcesoriami i instrukcjami, których dostarczenia konsument może rozsądnie oczekiwać;

  4. być takiej samej jakości jak próbka lub wzór, które przedsiębiorca udostępnił konsumentowi przed zawarciem umowy, i odpowiadać opisowi takiej próbki lub takiego wzoru.

W przypadku towaru z elementami cyfrowymi, poza wskazanymi powyżej cechami, które musi posiadać towar przedsiębiorca dodatkowo informuje konsumenta o aktualizacjach, w tym dotyczących zabezpieczeń, niezbędnych do zachowania zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową oraz dostarcza je konsumentowi przez czas:

  1. dostarczania treści cyfrowej lub usługi cyfrowej określony w umowie, na podstawie której dostarczanie następuje w sposób ciągły, lub

  2. zasadnie oczekiwany przez konsumenta, uwzględniając rodzaj treści cyfrowej lub usługi cyfrowej i cel, w jakim są wykorzystywane, oraz okoliczności i charakter umowy, jeżeli umowa przewiduje dostarczanie treści cyfrowej lub usługi cyfrowej jednorazowo lub częściami.

zwolnienie przedsiębiorcy za niezgodność towaru z umową

Przedsiębiorca nie ponosi odpowiedzialności za brak zgodności towaru z umową:

  1. jeżeli konsument, najpóźniej w chwili zawarcia umowy, został wyraźnie poinformowany, że konkretna cecha towaru odbiega od wymogów zgodności z umową oraz wyraźnie i odrębnie zaakceptował brak konkretnej cechy towaru;

  2. w przypadku towaru z elementami cyfrowymi, jeżeli konsument nie zainstaluje w rozsądnym czasie aktualizacji dostarczonych przez przedsiębiorcę, gdy:

    • przedsiębiorca poinformował konsumenta o aktualizacji i konsekwencjach jej niezainstalowania;

    • niezainstalowanie lub niewłaściwa instalacja aktualizacji nie wynikały z błędów w instrukcji instalacji dostarczonej przez przedsiębiorcę.

czasowe granice odpowiedzialności przedsiębiorcy za niezgodność towaru z umową

W stosunku do przepisów dotychczasowych wydłużono okres, w którym ciężar dowodu zgodności towaru z umową zostaje przeniesiony na przedsiębiorcę z roku do dwóch lat od chwili dostarczenia towaru.

Zgodnie z art. 43c ust. 1 prawa konsumenta: Przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności towaru z umową istniejący w chwili jego dostarczenia i ujawniony w ciągu dwóch lat od tej chwili, chyba że termin przydatności towaru do użycia, określony przez przedsiębiorcę, jego poprzedników prawnych lub osoby działające w ich imieniu, jest dłuższy.

Wprowadzono domniemanie zgodnie, z którym brak zgodności towaru z umową, który ujawnił się przed upływem dwóch lat od chwili dostarczenia towaru, istniał w chwili jego dostarczenia.

 Istnieje możliwość obalenia tego domniemania poprzez:

  1. udowodnione, że brak zgodności towaru z umową nie istniał w chwili dostarczenia towaru lub

  2. domniemania tego nie można pogodzić ze specyfiką towaru lub charakterem braku zgodności towaru z umową.

W każdym przypadku przedsiębiorca nie może powoływać się na upływ 2-letniego terminu do stwierdzenia braku zgodności towaru z umową określonego, jeżeli ten brak został podstępnie zatajony przez przedsiębiorcę.

W odniesieniu do towarów z elementami cyfrowymi, przedsiębiorca ponosi odpowiedzialność za brak zgodności z umową treści cyfrowej lub usługi cyfrowej, które są dostarczane w sposób ciągły, jeżeli ten brak wystąpił lub ujawnił się w okresie, w którym zgodnie z umową te treści lub usługi miały być dostarczane. Przy czym ustawodawca zastrzega, że czas ten nie może być krótszy niż 2 lata od chwili dostarczenia towaru z elementami cyfrowymi.

W przypadku towarów z elementami cyfrowymi również występuje domniemanie, że brak zgodności treści cyfrowej lub usługi cyfrowej z umową wystąpił w tym czasie, jeżeli w tym czasie się ujawnił.

prawa konsumenta w przypadku niezgodności towaru z umową 

Jeżeli towar jest niezgodny z umową, konsument może żądać:

  1. naprawy towaru lub

  2. wymiany towaru albo

  3. obniżenia ceny towaru lub

  4. odstąpienia od umowy.

[żądanie naprawy lub wymiany towaru]

Obecnie w pierwszej kolejności konsument jest uprawniony wyłącznie do żądania naprawy wadliwego towaru lub wymiany towaru, chyba że brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadniania żądanie obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy bez uprzedniego żądania naprawy lub wymiany towaru.

Przedsiębiorca dokonuje naprawy lub wymiany w rozsądnym czasie od chwili, w której przedsiębiorca został poinformowany przez konsumenta o braku zgodności z umową, i bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta, uwzględniając specyfikę towaru oraz cel, w jakim konsument go nabył.

Koszty naprawy lub wymiany, w tym w szczególności koszty opłat pocztowych, przewozu, robocizny i materiałów, ponosi przedsiębiorca.

Konsument jest zobowiązany udostępnić przedsiębiorcy towar podlegający naprawie lub wymianie ale przedsiębiorca odbiera od konsumenta towar na swój koszt. 

Konsument nie jest zobowiązany do zapłaty za zwykłe korzystanie z towaru, który następnie został wymieniony.

Jeżeli przedsiębiorca uzna, że:

  1. doprowadzenie do zgodności towaru z umową w sposób wybrany przez konsumenta (czyli poprzez żądanie albo naprawy albo wymiany) jest niemożliwe albo wymagałoby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy – przedsiębiorca może dokonać wymiany towaru (pomimo żądania jego naprawy) lub dokonać naprawy towaru (pomimo żądania jego wymiany);

  2. naprawa i wymiana są niemożliwe lub wymagałyby nadmiernych kosztów dla przedsiębiorcy – może on odmówić doprowadzenia towaru do zgodności z umową (w takiej sytuacji konsument może żądać obniżenia ceny lub odstąpienia od umowy, o czym mowa poniżej.

[żądanie obniżenia cena lub odstąpienie od umowy]

Jeżeli towar jest niezgodny z umową, konsument może złożyć oświadczenie o obniżeniu ceny albo odstąpieniu od umowy, gdy:

  1. przedsiębiorca odmówił doprowadzenia towaru do zgodności z umową

  2. przedsiębiorca nie doprowadził towaru do zgodności z umową

  3. brak zgodności towaru z umową występuje nadal, mimo że przedsiębiorca próbował doprowadzić towar do zgodności z umową;

  4. brak zgodności towaru z umową jest na tyle istotny, że uzasadnia obniżenie ceny albo odstąpienie od umowy bez uprzedniego skorzystania z żądania naprawy lub wymiany towaru;

  5. z oświadczenia przedsiębiorcy lub okoliczności wyraźnie wynika, że nie doprowadzi on towaru do zgodności z umową w rozsądnym czasie lub bez nadmiernych niedogodności dla konsumenta.

Ustawa wyłącza możliwość odstąpienia od umowy w przypadku, gdy brak zgodności towaru z umową jest nieistotny. Przy czym jednocześnie wprowadza domniemanie, że brak zgodności towaru z umową jest istotny wobec czego to na przedsiębiorcy ciąży obowiązek udowodnienia, że brak zgodności z umową towaru nie jest istotny.

Obniżona cena musi pozostawać w takiej proporcji do ceny wynikającej z umowy, w jakiej wartość towaru niezgodnego z umową pozostaje do wartości towaru zgodnego z umową.

Przedsiębiorca jest zobowiązany do zwrócenia zwraca konsumentowi pieniędzy nie później niż w terminie 14 dni liczonym od dnia:

  • otrzymania oświadczenia konsumenta o obniżeniu ceny.

  • otrzymania towaru lub dowodu jego odesłania – w przypadku odstąpienia od umowy.

Zwrot przy użyciu takiego samego sposobu zapłaty, jakiego użył konsument, chyba że konsument wyraźnie zgodził się na inny sposób zwrotu, który nie wiąże się dla niego z żadnymi kosztami.

W przypadku odstąpienia od umowy konsument niezwłocznie zwraca towar przedsiębiorcy na jego koszt.

Konsumentowi przysługuje prawo wstrzymania się z zapłatą pozostałej części ceny lub jej części do czasu wypełnienia przez przedsiębiorcę obowiązków wynikających z żądania konsumenta.

gwarancja udzielona na rzecz konsumenta

W zakresie regulacji dotyczących gwarancji w dalszym ciągu zastosowanie mają przepisy dotyczące gwarancji uregulowane w art. 577 – art. 581 kodeksu cywilnego.

W art. 43g prawa konsumenta wprowadzono uzupełnienie powyższych regulacji o ustalenie, że:

  1. odstępstwo od warunków gwarancji określonych w reklamie na niekorzyść konsumenta jest bezskuteczne, chyba że oświadczenie gwarancyjne złożone w reklamie przed zawarciem umowy zostało sprostowane z zachowaniem warunków i formy, w jakiej reklama została przeprowadzona, lub w porównywalny sposób.

  2. gwarancja trwałości nie może przewidywać warunków naprawy albo wymiany mniej korzystnych dla konsumenta niż te, które zostały określone w art. 43d prawa konsumenta (i omówione powyżej).

nowe zasady przedawnienia roszczeń

Wobec niestosowania w obrocie konsumenckim przepisów kodeksu cywilnego dotyczącego rękojmi oraz braku odrębnego uregulowania terminów przedstawienia roszczeń w ustawie o prawach konsumenta, termin przedawnienia roszczenia konsumenta będzie określany na zasadach ogólnych tj. zgodnie z art. 118 i nast. kodeksu cywilnego.

Wobec tego standardową zasada będzie, że roszczenia konsumenta z tytułu nabycia towaru będą przedawniać się po upływie 6 lat liczonych na ostatni dzień roku kalendarzowego.

[przykład: Konsument dokonał zakupu towaru od przedsiębiorcy w 13.01.2023 r., który został mu dostarczony w dniu 17.01.2023 r. Roszczenia konsumenta z tytułu zawartej umowy sprzedaży towaru przedawniają się z upływem dnia 31.12.2023 r.]

W przypadku roszczeń o świadczenia okresowe termin przedawnienia jest krótszy i wynosi 3 lata a koniec terminu przedawnienia przypada również na ostatni dzień roku kalendarzowego.  

zmiany w Kodeksie cywilnym

Zmiany w Kodeksie cywilnym polegają na usunięciu odrębności dotyczących umów zawieranych z konsumentami w przepisach o rękojmi przy sprzedaży rzeczy ruchomych, które – wobec wyłączenia stosowania przepisów Kodeksu cywilnego dotyczących rękojmi względem konsumentów – stają się bezprzedmiotowe. Należy jednak pamiętać, że przepisy te będą znajdowały zastosowanie do umów sprzedaży nieruchomości zawieranych między przedsiębiorcą jako sprzedającym a konsumentem jako kupującym[1].

Zmiany w przepisach art. 556–5563 k.c. polegają na usunięciu błędnego, z punktu widzenia SGD, utożsamienia niezgodności z umową z wadą wyłącznie fizyczną i rozciągnięciu pojęcia niezgodności z umową również na wady prawne. Zmiany te nie służą implementacji SGD ale zostały wprowadzone w celu zachowania spójności terminologicznej przepisów kodeksu cywilnego z przepisami ustawy o prawach konsumenta. 

przepisy przejściowe

Przepisy implementujące dyrektywę towarową, czyli dotyczące umów zobowiązujących do przeniesienia własności towaru mają zastosowanie do umów zawartych od dnia 1 stycznia 2023 r.


[1] uzasadnienie do projektu ustawy, st. 15.

Photo by Onur Binay on Unsplash
Udostępnij