Od tego roku każdy przedsiębiorca, który ogłasza promocję lub wyprzedaż, będzie musiał podawać oprócz aktualnej ceny – także najniższą cenę z ostatnich 30 dni poprzedzających obniżkę. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów (UOKiK) sprawdził już ok. 40 stron internetowych przedsiębiorców działających w sektorze e-commerce w różnych branżach: odzież, kosmetyki, obuwie, sprzęt sportowy, sprzęt elektroniczny, platformy internetowe. Do wszystkich tych podmiotów zostały skierowane wystąpienia z prośbą o zajęcie stanowiska co do poprawności wdrożenia przepisów dotyczących najniższej ceny. Dodatkowo, wspólnie z Inspekcją Handlową, rozpoczynają się kontrole w sieciach handlowych i w sklepach stacjonarnych w zakresie prawidłowego informowania o obniżkach cen produktów oferowanych.
Jednak czy każdy przedsiębiorca wie jak prawidłowo informować o obniżce cen w swoim sklepie?
Spis treści
Jakie akty prawne regulują informowanie o cenach? Kogo dotyczą obowiązki informowania?
Od 1 stycznia 2023 r. obowiązują nowe regulacje w zakresie informowania o cenach, które zostały wprowadzone w wyniku implementacji Dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady (UE) 2019/2161 z dnia 27 listopada 2019 r., zmieniająca dyrektywę Rady 93/13/EWG i dyrektywy Parlamentu Europejskiego i Rady 98/6/WE, 2005/29/WE oraz 2011/83/UE w odniesieniu do lepszego egzekwowania i unowocześnienia unijnych przepisów dotyczących ochrony konsumenta, czyli tzw. dyrektywy Omnibus.
Zmiany dotyczące informowania o promocjach zostały wprowadzone do ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług („ustawa o informowaniu o cenach”). Ustawa ta określa sposób informowania o cenach oferowanych towarów i usług oraz skutki nieprzestrzegania jej uregulowań. Przepisów tej ustawy nie stosuje się do informowania o cenach w obrocie między osobami fizycznymi, z których żadna nie jest przedsiębiorcą, a także do informowania o cenach uregulowanego na podstawie odrębnych ustaw. Oznacza to, że zmiany dotyczące informowania o obniżonej cenie objęły nie tylko przedsiębiorców w relacji z konsumentami, ale także będą miały zastosowanie w obrocie profesjonalnym (między przedsiębiorcami), choć tylko w przypadku sprzedaży detalicznej[1].
Poprzez zamieszczenie tych zmian w ustawie o informowaniu o cenach, polski ustawodawca, implementując dyrektywę Omnibus, wykroczył poza jej ramy. Z praktycznego punktu widzenia ten fakt nie będzie miał doniosłego znaczenia, gdyż co do zasady nabywcami za pośrednictwem kanałów sprzedaży detalicznej mogą być zarówno przedsiębiorcy jak i konsumenci. Wobec tego, konieczność spełnienia obowiązku informacyjnego o obniżce wystąpi zawsze, gdy zakupu będzie mógł dokonać m.in. konsument.
Jakie są ogólne zasady dotyczące sposobu informowania o cenie?
Zgodnie z art. 4 ustawy o informowaniu o cenach przedsiębiorca jest zobowiązany uwidocznić cenę oraz cenę jednostkową towaru, w miejscu sprzedaży detalicznej i świadczenia usług, w sposób:
jednoznaczny,
niebudzący wątpliwości oraz
umożliwiający porównanie cen towaru lub usługi.
Przepisy te dotyczą wszystkich kanałów sprzedaży, czyli obejmują sprzedaż zarówno stacjonarną, jak i internetową.
§ 3 Rozporządzenia Ministra Rozwoju i Technologii z dnia 19 grudnia 2022 r. w sprawie uwidaczniania cen towarów i usług precyzuje, że cenę, cenę jednostkową lub informację o obniżonej cenie towaru lub usługi uwidacznia się:
na danym towarze, bezpośrednio przy towarze lub w bliskości towaru,
w miejscu ogólnodostępnym i dobrze widocznym dla konsumentów.
Cena, cena jednostkową lub informacja o obniżonej cenie w szczególności musi zostać uwidoczniona:
na wywieszce, która może mieć formę wyświetlacza elektronicznego;
w cenniku;
w katalogu;
na obwolucie;
w postaci nadruku lub napisu na towarze lub opakowaniu.
Jak informować o obniżeniu ceny towaru i najniższej cenie? czyli tzw. cena omnibusowa
W każdym przypadku informowania o obniżeniu ceny towaru lub usługi, obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się również informację o najniższej cenie tego towaru lub usługi, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
Powyższa zasada przewiduje dwa wyjątki:
dany towar jest oferowany do sprzedaży w okresie krótszym niż 30 dni – wówczas uwidacznia się informację o najniższej cenie tego towaru lub tej usługi, która obowiązywała w okresie od dnia rozpoczęcia oferowania tego towaru lub tej usługi do sprzedaży do dnia wprowadzenia obniżki;
w odniesieniu do towarów, które ulegają szybkiemu zepsuciu lub mają krótki termin przydatności – obok informacji o obniżonej cenie uwidacznia się informację o cenie sprzed pierwszego zastosowania obniżki.
Uwaga! Nie ma obowiązku informowania o cenie najniższej (czyli tzw. cenie omnibusowej) towaru lub usługi, jeśli:
przedsiębiorca zwyczajnie obniża cenę regularną, bez ogłaszania promocji lub wyprzedaży.
przedsiębiorca stosuje ogólne hasła marketingowe takie jak np. najlepsze, najniższe ceny
przedsiębiorca stosuje oferty wiązane np. wielosztuki.
przedsiębiorca stosuje programy lojalnościowe, takie jak karty rabatowe lub kupony uprawniające konsumenta do zniżki cenowej, ale muszą one odnosić się do faktycznie spersonalizowanych obniżek cen (np. z okazji urodzin). Jeśli jednak możliwość tańszego zakupu dotyczy ogółu lub części klientów danej firmy, to musi zostać podana najniższa cena z 30 dni poprzedzających obniżkę.
Przykład: konsument wchodzi na stronę internetową sprzedawcy i widzi dostępną dla wszystkich informację, że po wpisaniu danego kodu, cena będzie obniżona – w tej sytuacji sprzedawca musi zapewnić, aby „wcześniejsza” cena wszystkich towarów objętych obniżką była najniższą publicznie dostępną ceną w ciągu ostatnich 30 dni przed zastosowaniem obniżki ceny.
Komunikowanie obniżki cen towaru lub usługi może przybierać różne formy, takie jak:
zniżka procentowa,
upust o konkretną kwotę,
taniej o VAT,
przekreślenie lub podanie ceny wyższej i aktualnej,
umieszczenie hasła sugerującego wyprzedaż
Uwaga! Informowanie o obniżce dotyczy nie tylko konkretnych produktów, ale ma zastosowanie także, gdy przedsiębiorca stosuje ogólną promocję na całość lub cześć asortymentu, np. wszystkie towary taniej o VAT. Taka praktyka wymaga informowania o cenie omnibusowej.
Informując o obniżce, pamiętaj, że:
stosując przekreślenie najniższej ceny, przekreślona cena musi pozostawać czytelna dla odbiorcy komunikatu;
należy wskazywać wprost, że podana cena to najniższa cena z ostatnich 30 dni przed obniżką;
nie należy prezentować komunikatu wyjaśniającego, czym jest przekreślona cena poprzez stosowanie rozwinięcia odsyłacza czy dużo mniejszej czcionki niż obniżona cena, albo przy użyciu nieczytelnego koloru lub niskiego kontrastu. Informacja o najniższej cenie powinna być prezentowana w bezpośrednim sąsiedztwie aktualnej ceny;
jeżeli obniżasz cenę częściej niż raz na 30 dni, możesz dodatkowo poinformować konsumenta o poprzednich cenach, ale ta informacja nie powinna wprowadzać konsumenta w błąd i odwracać jego uwagi od podanej najniższej ceny towaru w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki;
Przykład: „80 zł zamiast 100 zł (najniższa cena w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki). Nasza regularna cena, poza okresami promocyjnymi, w ciągu ostatnich X dni wynosiła 120 zł” (taką samą czcionką).
jeżeli informujesz o obniżce ceny, zawsze należy odnosić się do najniższej ceny z 30 dni przed ogłoszeniem promocji, niezależnie od tego czy jest to obniżka procentowa czy kwotowa.
Przykład: jeżeli hasło brzmi „50 % taniej”, a najniższa cena w ciągu ostatnich 30 dni poprzedzających informację o obniżce wynosiła 100 zł, to sprzedawca będzie musiał przedstawić 100 zł jako cenę odniesienia, od której oblicza się 50-proc. obniżkę, mimo że ostatnia cena sprzedaży towaru była inna i wynosiła np. 120 zł.
jeżeli sprzedajesz towary za pośrednictwem różnych kanałów (np. w sklepach stacjonarnych i w sklepie internetowym) i informujesz w nich o obniżeniu ceny, to musisz podać najniższą cenę obowiązującą w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki adekwatną dla poszczególnych kanałów sprzedaży.
przykłady informowania o cenach towarów, które wzbudziły zastrzeżenia Prezesa UOKiK[2]
Podawanie aktualnej ceny sprzedaży i ceny przekreślonej bez zamieszczenia informacji, czym jest cena przekreślona.
Podawanie aktualnej ceny sprzedaży i ceny przekreślonej, przy czym komunikat wyjaśniający, że cena przekreślona jest najniższą ceną towaru, która obowiązywała w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki, jest dostępny dopiero po rozwinięciu.
Posługiwanie się przy prezentowaniu obniżek (ceny przekreślonej) innymi wartościami referencyjnymi z pominięciem najniższej ceny z 30 dni przed obniżką.
Obliczanie wielkości obniżki (np. 20%, 150 zł) w odniesieniu do ostatniej lub standardowej ceny towaru, a nie najniższej ceny z ostatnich 30 dni.
Posługiwanie się sformułowaniami innymi niż „najniższa cena towaru w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki”, czyli np. „cena referencyjna”, „poprzednia/ostatnia najniższa cena”, „cena z 30 dni przed promocją”.
Prezentowanie informacji o najniższej cenie obowiązującej w okresie 30 dni przed wprowadzeniem obniżki w sposób nieczytelny: czcionka, kolorystyka, kontrast.
reklama, a informowanie o obniżce ceny
Zgodnie z art. 4 ust. 5 ustawy o informowaniu o cenach, powyżej opisane zasady dotyczące informowaniu o obniżce ceny mają również zastosowanie do reklam towarów i usług. Rodzaj reklamy nie ma znaczenia i zasady te obejmują wszystkie możliwe formy reklamy, takie np. jak reklama online, w prasie, w telewizji czy radiu.
Wobec tego, jeśli w reklamie informujesz o promocji na dany towar, to również w reklamie musisz wskazać o jego najniższej cenie z ostatnich 30 dni przed wprowadzeniem obniżki.
indywidualne dostosowywanie ceny
Jeżeli stosujesz indywidualne dostosowywanie ceny, to masz obowiązek jasno poinformować o tym konsumenta. Dotyczy to np. sytuacji, gdy cena jest automatycznie ustalana dla konkretnego odbiorcy w zależności np. od jego lokalizacji, urządzenia, z którego korzysta (smartfon, komputer stacjonarny) czy historii przeglądanych stron. Nie dotyczy to natomiast dynamicznego profilowania cen lub ustalania cen w czasie rzeczywistym, czyli mechanizmów, które opierają się na czynnikach niezwiązanych z osobą konkretnego użytkownika, np. zmianą popytu na dany towar.
kary pieniężne za nieprawidłowe informowanie o cenie
Jeżeli przedsiębiorca nie informuje o cenie, jak i o obniżce ceny w sposób zgodny z omówionymi przepisami, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada na niego, w drodze decyzji, karę pieniężną do wysokości 20 000 zł.
W przypadku 3-krotnego naruszenia przepisów o informowaniu o cenie jak i o obniżce w okresie 12 miesięcy liczonych od dnia, w którym stwierdzono naruszenie tych obowiązków po raz pierwszy, wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej nakłada karę pieniężną do wysokości 40 000 zł.
Przy ustalaniu wysokości kary pieniężnej wojewódzki inspektor Inspekcji Handlowej uwzględnia:
stopień naruszenia obowiązków informacyjnych, w tym charakter, wagę, skalę i czas trwania naruszenia tych obowiązków;
dotychczasową działalność przedsiębiorcy, w tym podjęte przez niego działania w celu złagodzenia lub naprawienia szkody poniesionej przez konsumentów, wcześniejsze naruszenia obowiązków informacyjnych przez tego przedsiębiorcę oraz uzyskane przez przedsiębiorcę korzyści majątkowe lub straty w związku z naruszeniem tych obowiązków;
wielkość obrotów i przychodu przedsiębiorcy;
sankcje nałożone na przedsiębiorcę za to samo naruszenie w innych państwach członkowskich Unii Europejskiej.
Poza wskazanymi powyższej karami należy pamiętać, że naruszenie obowiązków informowania o cenach może stanowić także naruszenie zbiorowych interesów konsumentów, a w przypadku stwierdzenia takiego naruszenia Prezes UOKiK może nałożyć karę w wysokości do 10 proc. obrotu na przedsiębiorstwo i do 2 mln zł na osobę zarządzającą przedsiębiorstwem.
dalsze działania UOKiK
Poza kontrolami sposobu prezentowania promocji towarów UOKiK przyjrzy się także:
jak przedsiębiorcy informują o obniżonych cenach usług – nowe przepisy nakładają tu te same obowiązki jak w przypadku sprzedaży towarów.
czy platformy handlowe, w przypadku zapewniania sprzedawcom narzędzi do prezentowania obniżek ceny, zapewniają zgodność tych narzędzi z przepisami prawa.
Ponadto, UOKiK zamierza weryfikować pozostałe obowiązkowi wynikając noworocznych zmian w regulacjach dotyczących konsumentów, czyli będzie sprawdzać:
czy i jak przedsiębiorcy działający w Internecie, którzy udostępniają opinie konsumenckie, informują o sposobie weryfikacji ich rzetelności (jeśli nie przeprowadzają takiej weryfikacji także powinni o tym wprost informować konsumentów);
czy i jak platformy handlowe informują o głównych parametrach decydujących o kolejności pojawiania się produktów w wynikach wyszukiwania, a także czy i w jaki sposób ujawniają, które oferty są płatną reklamą lub uzyskały wyższe plasowanie w wyniku dokonanej płatności;
czy i jak platformy informują o statusie osoby oferującej towary lub usługi – czy jest on przedsiębiorcą, czy osobą prywatną; w tym drugim przypadku mają też obowiązek informowania o niestosowaniu przepisów dotyczących ochrony konsumentów;
czy przedsiębiorcy działający w Internecie podają numer telefonu umożliwiający skuteczny kontakt z nimi.
Photo by Artem Beliaikin on Unsplash
[1] Art. 2 w zw. z art. 4 ust. 1 ustawy z dnia 9 maja 2014 r. o informowaniu o cenach towarów i usług.
[2] https://uokik.gov.pl/aktualnosci.php?news_id=19234&news_page=1.
