Postępowania cywilne, w tym w sprawach z zakresu własności intelektualnej, wymagają wniesienia opłat. Zasady wnoszenia tych opłat i ich wysokości są regulowane ustawą o kosztach sądowych w sprawach cywilnych (“ustawa o kosztach”).[1] Art. 26a ustawy o kosztach wskazuje, że od każdego roszczenia pieniężnego w sprawach z zakresu ochrony prawnoautorskiej i praw pokrewnych, praw własności przemysłowej: znaku towarowego, patentu, wzorów użytkowych, oznaczeń geograficznych, europejskich praw własności intelektualnej oraz zapobieganiu i zwalczaniu nieuczciwej konkurencji pobierana jest opłata stała lub stosunkowa. Natomiast w przypadku dochodzenia roszczeń niemających charakteru pieniężnego – uiszcza się opłatę stałą w kwocie 300 zł. Także stałą opłatę w kwocie 200 złotych pobiera się od wniosku o zabezpieczenie środka dowodowego oraz wezwania do udzielenia informacji. Na gruncie tych kilku zdań z ustawy narosło wiele wątpliwości i różnych praktyk, w których gubią się także prawnicy: O jakich konkretnych roszczeniach mówi ustawodawca? Jak zliczać kwoty należne w przypadku dochodzenia ochrony kilku praw? Poniżej przedstawiamy kompilację najważniejszych roszczeń i wskazówki jak liczyć od nich należne opłaty, gdy spór dotyczy własności intelektualnej. Ale zacznijmy od początku…
Spis treści
Jakie są koszty sądowe w sprawach cywilnych, w tym sprawach własności intelektualnej?
Zgodnie z art. 2 ust. 1 ustawy o kosztach, koszty sądowe obejmują opłaty i wydatki. Koszty te są niejako ciężarem procesowym, bez ich poniesienia nie będzie można uzyskać korzyści w procesie.
Opłaty dzielą się na 2 grupy – opłaty sądowe oraz opłaty kancelaryjne, ujęte w art. 3 ustawy o kosztach.
Wydatki są kosztem poniesionym w związku z wykonywaną czynnością procesową. Od pisma procesowego nie uiszcza się wydatków, lecz opłatę.[2]
Jak obliczyć koszty sądowe w postępowaniu cywilnym?
Przede wszystkim trzeba określić, czy mamy do czynienia z roszczeniem pieniężnym czy niepieniężnym. Te pierwsze dotyczą zapłaty konkretnej kwoty wyrażonej w pieniądzu.
Gdy żądamy zapłaty konkretnej kwoty powinnyśmy sięgnąć do art. 13 ustawy o kosztach. Tam znajdziemy kilka przedziałów żądań: minimalna opłata wynosi 30 zł gdy żądamy kwoty nie większej niż do 500 złotych, do kolejnych przedziałów żądań wysokość opłaty stałej wzrasta, ostatni przedział to żądanie kwoty ponad 15 000 złotych do 20 000 złotych i wówczas nalezna opłata to 1000 złotych. Gdy wartość przedmiotu sporu lub wartość przedmiotu zaskarżenia przekracza 20 000 złotych, to uiszcza się opłatę stosunkową wynoszącą 5% tej wartości. Maksymalną opłatą od roszczeń pieniężnych jest opłata 200 000 złotych.
Od roszczeń niepieniężnych pobiera się opłatę stałą w kwocie 300 zł.
Jeśli składamy wnioski o zabezpieczenie środka dowodowego oraz wniosek o wezwanie do udzielenia informacji, to od każdego wniosku musimy uiścić opłatę stała 200 zł.
Ile wynoszą koszty postępowania sądowego?
Koszty uzależnione są od charakteru sprawy, złożoności postępowania, a także zastosowania konkretnych środków procesowych. Koszty procesu to zgodnie z art. 98 kpc koszty “niezbędne do celowego dochodzenia praw i celowej obrony” – ponosi je, co do zasady, strona przegrywająca sprawę zwracają wydatki stronie wygrywającej.
Do niezbędnych kosztów procesu, zalicza się
poniesione przez stronę koszty sądowe,
koszty przejazdów do sądu strony lub jej pełnomocnika oraz
równowartość zarobku utraconego wskutek stawiennictwa w sądzie.
Do niezbędnych kosztów procesu strony reprezentowanej przez adwokata zalicza się wynagrodzenie, jednak nie wyższe niż stawki opłat określone w odrębnych przepisach i wydatki jednego adwokata, koszty sądowe oraz koszty nakazanego przez sąd osobistego stawiennictwa strony. Przypomnijmy: w sprawach własności intelektualnej obowiązuje przymus reprezentowania strony przez pełnomocnika profesjonalnego: radcę, adwokata czy rzecznika patentowego.
Co ważne: do niezbędnych kosztów procesu zalicza się koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd.
Sąd rozstrzyga o kosztach w każdym orzeczeniu kończącym sprawę w instancji. Co ciekawe, w sprawie, w której powództwo oddalono z powodu jego oczywistej bezzasadności a obciążenie powoda kosztami sądowymi.
Kiedy trzeba zapłacić koszty sądowe?
Nieuiszczenie albo niewłaściwe uiszczenie opłaty sądowej, zgodnie z art. 130 k.p.c. traktowane jak brak formalny, skutkujący wezwaniem strony do uzupełnienia opłaty w terminie 7 dni, pod rygorem zwrotu pisma! Zatem, opłat należy dokonać przy zgłaszaniu swojego roszczenia w piśmie procesowym: pozwie lub kolejnym piśmie składanym w sprawie, zgodnie z zasadą, iż strona, która wnosi o podjęcie czynności połączonej z wydatkami, obowiązana jest uiścić zaliczkę na ich pokrycie w wysokości i terminie oznaczonym przez sąd. [3]
Jak sprawdzić opłatę sądową? Czy wystarczy pomoc „wujka Google”?
Najlepszym i najbardziej rzetelnym rozwiązaniem jest weryfikacja bezpośrednio regulacji ustawowych. Pomimo, że Google czy inne platformy informacyjne często podpowiadają nam prawdopodobny koszt opłaty od pism, to jednak sama ustawa o kosztach sądowych posiada wiele przepisów szczególnych, m.in. skutkujących, tym razem korzystnie dla strony, obniżeniem opłaty. I tak np. zgodnie z art. 69 ust. 1 ustawy o kosztach od wniosku udzielenie zabezpieczenie roszczenia pieniężnego przed wniesieniem pisma wszczynającego postępowanie (pozwu) pobiera się ¼ kwoty należnej od samego pozwu o to roszczenie.
Jak nazywa się opłata od pozwu?
Pozew tak jak wszelkie inne działania strony, wskazane w art. 3 ust. 2 ustawy o kosztach jest pismem procesowym, który podlega opłacie. Nie ma specyficznej nazwy stworzonej wyłącznie dla opłat od pozwów. To, co charakteryzuje ten rodzaj pism procesowych to ich szczególna treść oparta na przepisach kodeksu postępowania cywilnego (art. 187 k.p.c. i n.) – pismo to obejmuje powództwo, czyli skierowane do sądu żądanie udzielenia powodowi ochrony sądowej przez nakazanie pozwanemu określonego zachowania się (nałożenia na niego określonych obowiązków).
Ile wynosi opłata sądowa od pozwu? Jak obliczyć opłatę od pozwu?
Najwygodniej sięgnąć do naszego kalkulatora kosztów sądowych https://lgl-iplaw.pl/koszty-sadowe/. Kalkulator obliczy koszt biorąc pod uwagę powyżej opisane zasady.
Przy okazji opłat warto tez zwrócić uwagę na art. 14 ust. 1 ustawy o kosztach. Zgodnie z tym przepisem w sprawach w których przepisy nie przewidują opłaty stałej stosowanej co do zasady przy dobrach niematerialnych, stosunkowej lub tymczasowej stosuje się opłatę podstawową w wysokości 30 zł.
Gdy nie znamy wysokości wartości przedmiotu sprawy w chwili składania pozwu, można na podstawie art. 15 ustawy o kosztach wnosić o to aby sąd określił opłatę tymczasową. Opłata będzie określona w przedziale od 30 złotych do 2000 złotych. W orzeczeniu kończącym postępowanie w pierwszej instancji sąd określa wysokość opłaty ostatecznej. Jeżeli opłata ostateczna jest wyższa od opłaty tymczasowej, sąd orzeka o obowiązku uiszczenia różnicy.
Obliczenie opłaty nie powinno przynieść problemu w sytuacji, gdy wiemy z jakim charakterem roszczeń mamy do czynienia. Jednak co w sytuacji wielości podstaw prawnych dochodzonej ochrony, jak wtedy powinna wyglądać opłata? Na te pytania odpowiemy poniżej na podstawie przytoczonych przykładów 😊
A więc jakie roszczenia?
Należy wpierw wskazać, że żądania wywodzone z różnych podstaw prawnych są traktowane jak osobne roszczenia. W związku z tym np. dochodzenie zaniechania opartego na podstawie art. 18 ust. 1 pkt 1 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji[4] oraz art. 79 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych[5] – tj. np. żądania zaniechania naruszenia autorskich praw majątkowych przedsiębiorcy, którego interes został naruszony, traktowane są jako osobne roszczenia, niepodlegające kumulacji. Co za tym idzie? Nie ma tutaj wartości przedmiotu sporu. Każde żądanie podlega odrębnie pod opłatę stałą w kwocie 300 zł, więc zsumowany koszt wyniesie 600 zł.
Art. 26a ustawy o kosztach sądowych stosując opłatę stałą 300 zł do spraw własności intelektualnej wskazuje na roszczenia niepieniężne. Jakie ustawodawca roszczenia miał na myśli?
Jako osobne roszczenia traktowane są m.in. żądania o:
zniszczenie, wycofanie z obrotu – np. art. 79 ust. 4 ustawy o prawie autorskim;
zaniechanie umieszczania oznaczenia identycznego jak znaku towarowego lub do niego podobnego na opakowaniach, etykietach, metkach (….), na których ten znak może być umieszczony – art. 296 ust. 12 pkt 1 ustawy o prawie własności przemysłowej;
zaniechanie oferowania, wprowadzania do obrotu, importu lub eksportu lub składowania (…) środków, na których ten znak jest umieszczony – art. 296 ust. 12 pkt 2 ustawy o prawie własności przemysłowej;
podanie orzeczenia lub informacji o orzeczeniu do publicznej wiadomości;
wydanie bezpodstawnie uzyskanych korzyści;
naprawienie szkody przez zapłatę sumy pieniężnej;
zasądzenie odpowiedniej sumy pieniężnej na określony cel społeczny związany ze wspieraniem kultury polskiej lub ochroną dziedzictwa narodowego;
publikację oświadczenia tej samej treści (traktuje się jak jedno roszczenie, bez względu na liczbę miejsc, w których ma zostać opublikowane).
Musisz uiścić opłatę stałą w kwocie… no właśnie jakiej?
Poniżej wskazano przykłady wysokości opłat sądowych w sprawach własności intelektualnej w przypadku, gdy jednym pismem procesowym dochodzimy ochrony różnych roszczeń:
I. Opłata przy żądaniu zaniechania o naruszenie prawa znaków towarowych:
Wyobraźmy sobie sytuację… osoba trzecia wprowadziła do obrotu produkty markowane oznaczeniem X. Przedsiębiorca mający zarejestrowane 2 znaki towarowe Y i Z stwierdza ewidentne podobieństwo do jego znaków towarowych, co do których nie doszło do stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego. Pomimo, że jest to jeden i ten sam podmiot uprawniony, to mamy tu do czynienia z 2 roszczeniami i zgodnie art. 296 ustawy prawo własności przemysłowej[6] w zw. z art. 26a ustawy o kosztach sądowych mamy – 2 przedmioty podlegające do prawa ochronnego na znak Y oraz znak Z. W związku z tym, opłata sądowa w tej sprawie z zakresu własności intelektualnej będzie wynosić dwukrotną opłatę stałą w kwocie 300 zł – tj. 600 zł.
II. Opłata przy żądaniu zaniechania o naruszenie prawa znaków towarowych oraz o zaniechanie dokonywania czynu nieuczciwej konkurencji:
Zmodyfikujmy nieco przykład… osoba trzecia wprowadziła do obrotu nowe produkty z tej samej gałęzi np. kosmetyków do twarzy, nieoferowane przez naszego uprawnionego, które markuje znakami towarowymi Y i Z przedsiębiorcy. Nie doszło także do stwierdzenia wygaśnięcia prawa ochronnego. Ile w takiej sytuacji powinna wynosić opłata sądowa? Otóż mamy wtedy do czynienia z 3 roszczeniami: o zaniechanie naruszania znaków towarowych Y i Z oraz zgodnie z art. 10 w zw. z art. 18 ust. 1 ustawy o zwalczanie nieuczciwej konkurencji – czynem nieuczciwej konkurencji, polegającym na oznaczaniu towarów, wprowadzającym w błąd konsumentów m.in. co do pochodzenia towaru.
W związku z tym opłata sądowa w sprawach własności intelektualnej i zwalczaniu nieuczciwej konkurencji będzie wynosić 3-krotną opłatę stałą w kwocie 300 zł– tj. 900 zł.
III. Opłata przy żądaniu zaniechania o naruszenie znaków towarowych, czynu nieuczciwej konkurencji oraz naruszeniu praw autorskich:
A teraz przykład bardziej złożony 😊 Jaka jest wysokość opłaty, gdy mamy do czynienia z naruszeniem 2 znaków towarowych Y i Z, które to stanowią czyn nieuczciwej konkurencji, a dodatkowo naruszają autorskie prawa majątkowe? Liczne naruszenia nie powodują jednak uwzględnienia roszczeń pod jedną opłatę sądową, a mamy do czynienia z 4-krotną opłatą stałą w kwocie 300 zł.
Co za tym idzie? Opłata sądowa wyniesie 1200 zł.
IV. Opłata przy żądaniu zaniechania o naruszenie praw autorskich oraz ochronę dóbr osobistych:
Roszczenia z naruszenia autorskich praw osobistych podlegają pod regulacje art. 78 ustawy o prawie autorskim. Możemy w tym przykładzie mieć do czynienia z naruszeniem poprzez m.in. publikację dotychczas nieudostępnianych utworów publiczności.
A na jakiej podstawie dochodzić ochronę dóbr osobistych, w tym dobrego imienia podmiotu?
Ochronę dóbr osobistych prowadzi się na podstawie art. 23 i 24 Kodeksu cywilnego[7], gdzie art. 24 wskazuje żądanie zaniechania działań zagrażających dobrom wymienionym w artykule poprzedzającym.
Ile wyniesie opłata sądowa? W związku z 3 podstawami roszczeń, tj. naruszeniem 2 utworów, w sprawach własności intelektualnej oraz naruszeniem dóbr osobistych jako całości opłata wyniesie 3 – krotną opłatę stałą w kwocie 300 zł – tj. 900 zł.
V. Opłata przy roszczeniu o zapłatę z tytułu zadośćuczynienia i odszkodowania o naruszenie praw autorskich:
W sytuacji, gdy to samo zdarzenie powoduje naruszenia zarówno autorskich praw osobistych jak i autorskich praw majątkowych nie jest wykluczone sięgnięcie do roszczeń z 2 tytułów.[8] W związku z tym może zaistnieć sytuacja dochodzenia zadośćuczynienia przez uprawnionego na podstawie art. 78 ust. 1 ustawy o prawie autorskim oraz żądania odszkodowania z tytułu praw majątkowych, zgodnie z art. 79 ust. 1 pkt 3 w/w ustawy. Czy zastosujemy tym razem opłatę stałą? Jest ona uzależniona od dochodzonych kwot.
Stwórzmy przykład: Przy wartości przedmiotu zaskarżenia wynoszącej kwotę 1000 zł z tytułu zadośćuczynienia oraz odszkodowanie w kwocie 9000 zł w sprawach własności intelektualnej.
Pobiera się od zobowiązanego opłatę stosunkową. Zgodnie z art. 13 ust. 1 pkt 2 ustawy o kosztach od zadośćuczynienia zapłacimy opłatę stałą w kwocie 100 zł, natomiast na podstawie pkt 5 w/w artykułu opłata od dochodzonego odszkodowania wyniesie 500 zł (widełki ponad 7500 złotych do 10 000 złotych). W związku z tym, w sumie opłata wyniesie 600 zł.
VI. Opłata przy roszczeniu o zaniechanie i o usunięcie skutków naruszenia:
Przy roszczeniach w związku z naruszeniem majątkowych praw autorskich do utworu mamy wyliczone roszczenia w ust. 1 już wspominanego art. 79 ustawy o prawie autorskim. Świadczy to o tym, że poszczególne żądania są oddzielnymi roszczeniami podlegającymi odrębnej opłacie stałej.
I tak na przykładzie żądania zaniechania naruszania majątkowych praw autorskich oraz dodatkowo usunięcia skutków tego naruszenia – 2 sprawach własności intelektualnej – wyliczamy opłatę stałą w kwocie jako sumę 2 opłat od 2 roszczeń – tj. 600 zł.
VII. Opłata przy postępowaniu zabezpieczającym o zaniechanie czynu nieuczciwej konkurencji
W przypadku chęci zniwelowania skali naruszenia oraz zabezpieczenia interesów powoda na podstawie art. 730 i n. k.p.c.[9] istnieje uprawnienie do złożenia wniosku o zabezpieczenie roszczenia o zaniechanie popełniania czynu nieuczciwej konkurencji jeszcze przed wszczęciem właściwego postępowania. I w tym wypadku pobiera się od wniosku opłatę. Wśród sposobów zabezpieczenia wyróżnia się:
wycofanie produktów;
zajęcie produktów;
usunięcie reklamy ze strony internetowej
Zgodnie z art. 68 pkt 1 ustawy o kosztach opłatę stałą w kwocie 100 zł pobiera się od wniosku o zabezpieczenie. Warto również wskazać, że liczba wnoszonych sposobów zabezpieczenia nie wpływa na wysokość opłaty.
VIII. Opłata przy zabezpieczeniu roszczeń z ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji i o ochronę praw autorskich:
Zwróćmy uwagę na sytuację, gdy powód chce zastosować w/w środki zabezpieczające, ale opiera swój interes prawny na podstawie dwóch różnych regulacji. Jak pobiera się od wniosku opłatę, gdy powód dochodzi ochrony, na podstawie art. 18 ustawy o zwalczaniu nieuczciwej konkurencji oraz art. 78 lub 79 ustawy o prawie autorskim?
Zastosowanie tych środków zabezpieczających, nie wpływa na wysokość kwoty należnej od wniosku, jednak wpływ mają dwie podstawy roszczeń, ponieważ środki dążą do zaniechania popełniania czynu nieuczciwej konkurencji i osobno zaniechania naruszania praw autorskich (osobistych lub majątkowych).
W związku z tym, opłatę stałą w kwocie 100 zł, o której mowa w art. 68 ustawy o kosztach sądowych należy podwoić i pobiera się od wniosku ze względu na dwie podstawy prawne – tj. będzie wynosić 200 zł.
Czy powyższy zbiór wyczerpuje możliwe kombinacje?
Oczywiście, że nie, przedstawia jedynie zwięźle przykłady najczęściej występujących w obrocie opłat sądowych w sprawach własności intelektualnej i zwalczaniu nieuczciwej konkurencji. Znajomość należnych opłat sądowych jest niezwykle istotna, ze względu choćby i aż na to co wskazywaliśmy na wstępie, potencjalną możliwość zwrotu pisma w przypadku nieuiszczenia lub uiszczenia w niewłaściwej wysokości opłaty sądowej.
Poza analizą pozostał np. katalog spraw, w których pobiera się opłatę stałą w kwocie 200 zł, czyli od wniosku o
zabezpieczenie dowodów, o którym mowa w art. 80 ust. 1 pkt 1 ustawy o prawie autorskim;
zobowiązanie naruszającego autorskie prawa majątkowe lub innej osoby do udzielenia informacji lub udostępnienia dokumentacji, o których mowa w art. 80 ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o prawie autorskim;
zabezpieczenie dowodów, o którym mowa w art. 286(1) ust. 1 pkt 1 ustawy Prawo własności przemysłowej;
zobowiązanie naruszającego patent, dodatkowe prawo ochronne lub prawo z rejestracji do udzielenia informacji, o których mowa w art. 286(1) ust. 1 pkt 2ustawy Prawo własności przemysłowej;
zabezpieczenie dowodów, o którym mowa w art. 36b ust. 1 pkt 1 ustawy o ochronie prawnej odmian roślin;
zobowiązanie naruszającego wyłączne prawo lub innej osoby do udzielenia informacji lub udostępnienia dokumentacji, o których mowa w art. 36b ust. 1 pkt 2 i 3 ustawy o ochronie prawnej odmian roślin.
Czy pomimo wygranej sprawy mogę ponieść koszty?
Tak, możliwe są sytuacje, gdy pomimo wygranej trzeb będzie ponieść koszty, te wyjątki określone są w art. 100 i nast. kodeksu postepowania cywilnego.
[Wzajemne zniesienie lub stosunkowe rozdzielenie kosztów]
W razie częściowego tylko uwzględnienia żądań koszty będą wzajemnie zniesione lub stosunkowo rozdzielone. Sąd może jednak nakazać jednej ze stron obowiązek zwrotu wszystkich kosztów, jeżeli jej przeciwnik uległ tylko co do nieznacznej części swego żądania albo gdy określenie należnej mu sumy zależało od wzajemnego obrachunku lub oceny sądu.
[Zwrot kosztów mimo uwzględnienia powództwa]
Zwrot kosztów należy się pozwanemu pomimo uwzględnienia powództwa, jeżeli nie dał powodu do wytoczenia sprawy i uznał przy pierwszej czynności procesowej żądanie pozwu.
[Zwrot kosztów zgodnie z zasadą słuszności]
W wypadkach szczególnie uzasadnionych sąd może zasądzić od strony przegrywającej tylko część kosztów albo nie obciążać jej w ogóle kosztami.
[Koszty wywołane niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem]
Niezależnie od wyniku sprawy sąd może włożyć na stronę lub interwenienta obowiązek zwrotu kosztów, wywołanych ich niesumiennym lub oczywiście niewłaściwym postępowaniem. Dotyczy to zwłaszcza kosztów powstałych wskutek uchylenia się od wyjaśnień lub złożenia wyjaśnień niezgodnych z prawdą, zatajenia lub opóźnionego powołania dowodów, a także oczywiście nieuzasadnionej odmowy poddania się mediacji.
Dodatkowo, jeżeli strona:
pomimo wezwania do osobistego stawiennictwa nie stawiła się w celu udziału w czynności sądu i nie usprawiedliwiła swego niestawiennictwa,
w toku postępowania bez usprawiedliwienia nie stawiła się na posiedzenie mediacyjne pomimo wcześniejszego wyrażenia zgody na mediację
sąd może, niezależnie od wyniku sprawy, włożyć na tę stronę obowiązek zwrotu kosztów w części wyższej, niż nakazywałby to wynik sprawy, a nawet zwrotu kosztów w całości.
[Koszty procesu, w którym zawarto ugodę]
Koszty procesu, w którym zawarto ugodę, znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.
[Koszty mediacji zakończonej ugodą]
Koszty mediacji prowadzonej na skutek skierowania przez sąd i zakończonej ugodą znosi się wzajemnie, jeżeli strony nie postanowiły inaczej.
Jeśli jesteś uprawnionym z zakresu praw autorskich, prawa ochronnego znaku towarowego, wzorów użytkowych, a także oznaczeń geograficznych, kontrahent narusza postanowienia umowy licencyjnej, a być może inny przedsiębiorca zagraża Twoim interesom? Zwalczanie nieuczciwej konkurencji oraz dochodzenie swoich praw własności intelektualnej nie należy do najłatwiejszych. Potrzebujesz pomocy prawnej w przygotowaniu pism procesowych? O rany, nie chcesz główkować nad wysokością należnej opłaty sądowej i analizować czy masz zapłacić opłatę stałą w kwocie 100, a może 300 zł, i po prostu pragniesz oddać swoją sprawę w bezpieczne i zaufane ręce, skontaktuj się z nami 😊
