Spis treści
Własność intelektualna
Własność intelektualna to wytwór umysłu ludzkiego, rezultat intelektualnej działalności człowieka, określany również jako „dobro niematerialne“. Całokształt działań dotyczących własności intelektualnej powinien być objęty strategią IP.
Prawa własności intelektualnej dzielą się na osobiste (związane z osobą twórcy) i majątkowe (pozwalające na obrót tymi prawami, czyli sprzedaż, czy zezwalanie na korzystanie).
W jaki sposób możemy chronić własność intelektualną?
Ochrona własności intelektualnej opiera się na następujących zasadach:
- zasadzie monitorowania naruszeń własności intelektualnej,
- zasadzie egzekwowania naruszeń własności intelektualnej,
- zasadzie wykonywania praw wyłącznych w aspekcie negatywnym
Jakie są prawa własności intelektualnej?
Prawa własności intelektualnej możemy podzielić na:
- prawa własności przemysłowej,
- prawa prawa autorskie,
- prawa do know-how i informacji poufnych,
- prawa do baz danych
Podany katalog jest otwarty, cały czas powstają nowe dobra niematerialne, a cały ich zbiór nazywamy własnością intelektu.
Natomiast wspólne cechy praw własności intelektualnej to:
- wyłączność,
- zbywalność,
- terytorialność,
- wyczerpanie prawa
Kiedy może dojść do naruszenia praw własności intelektualnej i jakie działania należy podjąć, gdy ktoś narusza Twoje prawo wyłączne?
Najczęściej przypadki naruszenia praw własności intelektualnej polegają na:
- przywłaszczeniu autorstwa albo wprowadzeniu w błąd co do autorstwa utworu artystycznego wykonania czy rozwiązania technicznego,
- rozpowszechnianiu cudzego utworu, artystycznego wykonania, opracowania, produktów z cudzym znakiem towarowym czy produktów zawierających opatentowany wynalazek bez uprawnienia albo wbrew jego warunkom.
Jeśli już dojdzie do naruszenia praw, warto zaopatrzyć się w dowód naruszenia, np. poprzez wydrukowanie treści strony internetowej, na której nasz utwór został umieszczony bez zgody i wiedzy. O zapisanie treści strony można poprosić notariusza, a wówczas protokół notarialny z podaniem adresu i wydruku strony stanowić może dowód w ewentualnym procesie przeciwko sprawcy naruszenia.
Aby ustalić osobę naruszającą nasze prawa należy zidentyfikować numer IP komputera i serwer, na którym strona ta jest umieszczona.
Czasami wystarczy przesłać sprawcy pismo wzywające do zaprzestania naruszenia i np. zapłaty odszkodowania, ale w niektórych przypadkach pismo takie pozostanie zignorowane i dalszym krokiem jest wytoczenie powództwa czy zawiadomienie prokuratora o zaistniałym naruszeniu.
W jaki sposób można nabyć prawa własności intelektualnej?
Nabycie praw własności intelektualnej może nastąpić poprzez:
- czynności faktyczne (stworzenie dobra intelektualnego przez autora) lub
- czynności prawne (przeniesienie prawa wyłącznego do dobra intelektualnego przez dotychczasowego uprawnionego na inny podmiot).
Przedstawione sposoby nabycia obejmują zarówno prawo własności przemysłowej jak i prawo autorskie. Przy czym należy pamiętać, że nie każde prawo do dobra niematerialnego jest zbywalne, więc nie każde prawo może być nabyte w drodze czynności prawnej.
Dlaczego własność intelektualna ma znaczenie dla Twojej firmy?
- wartości niematerialne mają większe znaczenie niż dobra materialne,
- raz dokonany wysiłek może zarabiać na Ciebie przez długi czas,
- jest Twoją siłą napędową,
- zwiększa konkurencyjność i napędza rozwój,
- umacnia Twoją pozycję na rynku,
- zwiększa wartość przedsiębiorstwa oraz efektywność jego działań,
- daje wyłączność na korzystanie z pewnych przedmiotów i dóbr
Co zyskujesz dzięki prawom własności intelektualnej?
Prawa własności intelektualnej zapewniają przedsiębiorstwom:
- uniemożliwienie osobom trzecim powielanie ich produktów i wykorzystywanie ich innowacyjnych rozwiązań,
- możliwość kreowania silnej marki i rozpoznawalności na rynku,
- możliwość pozyskania informacji o konkurentach poprzez analizę baz danych na temat patentów, znaków towarowych oraz wzorów użytkowych, co może umożliwić zwiększenie Twojej przewagi wobec konkurencji,
- źródło przychodów w postaci udzielanych licencji lub franczyzy oraz innych transakcji związanym z własnością intelektualną,
- szansę na pozyskanie dodatkowych funduszy w celu rozwoju dóbr niematerialnych,
- możliwość zwiększania wartości rynkowej,
- szansę na uzyskanie dostępu do nowych rynków,
- możliwość nawiązania partnerstw biznesowych
Jaką wartość stanowią aktywa własności intelektualnej?
Posiadanie praw własności intelektualnej w zasobach przedsiębiorstwa daje:
- silną pozycję na rynku,
- wyższy zysk lub wyższy zwrot z inwestycji,
- dodatkowy, a czasem nawet główny dochód firmy pochodzący z licencji lub sprzedaży praw własności intelektualnej,
- tworzenie siły przetargowej,
- możliwość zapobiegania podrabianiu i dochodzenie roszczeń z tytułu naruszeń własności intelektualnej,
- podwyższenie kapitału firmy
Jakie są zasady budowania strategii zarządzania własnością intelektualną?
Wyróżnia się 4 zasady budowania strategii IP:
- zasada uzyskiwania własności intelektualnej (pojedynczy produkt lub usługa mogą być chronione różnymi formami praw własności),
- zasada optymalnego wykorzystywania własności intelektualnej (przedmioty praw IP mogą być wykorzystywane w rozmaity sposób, np. poprzez zawieranie umów licencyjnych, sprzedaż, podejmowanie działań typu joint venture, itp.,
- zasada monitorowania własności intelektualnej (systematyczne sprawdzanie i aktualizowanie wiedzy i baz danych dot. patentów i znaków towarowych, stałe rozpoznawanie i pozyskiwanie wiedzy o najnowszych technologiach, patentach i konkurencyjnych podmiotach,
- zasada egzekwowania własności intelektualnej
Co obejmuje proces zarządzania własnością intelektualną?
Zarządzanie własnością intelektualną obejmuje:
- rejestrację praw wyłącznych (uzyskanie prawa),
- nabywanie praw wyłącznych,
- rozporządzanie prawami wyłącznymi,
- zachowanie praw wyłącznych,
- monitorowanie naruszenie praw własności intelektualnej,
- egzekwowanie praw własności intelektualnej,
- korzystanie z ulg i zwolnień podatkowych
Na czym polega monitorowanie naruszeń praw własności intelektualnej i jakie znaczenie ma dla Twojego biznesu?
Monitoring naruszeń praw autorskich, praw własności przemysłowej jak i innych praw własności intelektualnej oznacza systematyczne sprawdzanie i aktualizowanie baz danych zawierających wpisy praw wyłącznych, monitorowanie działalności konkurencji, a także innych podmiotów w zakresie wykorzystywania przysługujących Ci praw wyłącznych w celu:
- ustalenia istnienia spornych praw,
- stałego rozpoznawania i pozyskiwania wiedzy o najnowszych technologiach, patentach stosowanych przez podmioty konkurencyjne,
- ustalenia istnienia działań naruszających Twoje prawa własności intelektualnej
Monitorowanie naruszeń jest ważne w szczególności w przypadku ochrony praw własności przemysłowej ze względu na system sprzeciwowy oraz postępowania sporne prowadzone przed Urzędem Patentowym RP.
Jak skutecznie egzekwować prawo własności intelektualnej?
Egzekwowanie praw własności intelektualnej polega na podejmowaniu przez podmioty uprawnione działań przeciwko nieuprawnionemu wykorzystywaniu ich własności intelektualnej przez osoby trzecie, służących przerwaniu konkretnych działań naruszających prawo wyłączne i naprawie poniesionych szkód.
Możliwe postępowania w ramach, których możesz chronić swoje prawa własności intelektualnej:
- zabezpieczające,
- cywilne – w szczególności postępowanie odrębne w sprawach własności intelektualnej,
- karne,
- administracyjne,
- sądowo-administracyjne
Jakie działania należy podejmować w zakresie ochrony praw własności intelektualnej?
- monitorowanie baz przedmiotów własności przemysłowej,
- bieżące obserwowanie działalności konkurencji,
- wysyłanie listów ostrzegawczych,
- składanie wniosków o zabezpieczenie roszczeń lub dowodów,
- składanie wniosków o udzielenie informacji przez naruszyciela lub osoby trzecie,
- wysyłanie wezwań do zaprzestania naruszeń,
- wszczynanie postępowań sądowych o naprawę wyrządzonych szkód
Dlaczego warto wykonać audyt własności intelektualnej?
Audyt IP niesie ze sobą szereg zalet w postaci:
- identyfikacji aktywów IP,
- ustalenia wartości praw własności intelektualnej,
- możliwości przygotowania strategii działania i rozwoju z wykorzystaniem obecnych, ale również przyszłych aktywów IP,
- oceny efektywności wykorzystywania własności intelektualnej w przedsiębiorstwie,
- maksymalizacji wartości własności intelektualnej,
- eliminacji niewykorzystywanych dóbr intelektualnych,
- oceny naruszeń naszych praw wyłącznych przez innych oraz cudzych praw przez nas – ocena możliwości dochodzenia roszczeń,
- zwiększenia mobilizacja do śledzenia działań konkurencji
Jakie są prawa własności przemysłowej i na czym polega ochrona praw własności przemysłowej?
Prawa własności przemysłowej są częścią własności intelektualnej. Są to prawa wyłączne wynikające z narodowego, międzynarodowego lub regionalnego ustawodawstwa. Prawami własności przemysłowej są: patenty, prawa ochronne na wzory użytkowe, prawa z rejestracji na wzorów przemysłowych, prawa ochronne na znaki towarowe, prawa z rejestracji na oznaczenia geograficzne, prawa z rejestracji topografii układów scalonych, prawa do odmian roślin.
Dokonując zgłoszeń do Urzędu Patentowego RP w celu uzyskania patentu, praw ochronnych czy praw z rejestracji, Urząd Patentowy RP udzieli wyłącznego prawa, ale na całym obszarze Rzeczypospolitej Polskiej. Poszukując ochrony na innym terytorium albo na szerszym terytorium należy skorzystać z narodowych ścieżek rejestracji w innych urzędach patentowych lub z procedur regionalnych czy międzynarodowych.
Ochroną własności intelektualnej zajmują się EUIPO, EPO czy WIPO.
Jakie są prawa autorskie i na czym polega ich ochrona?
Prawa autorskienprzyznają twórcy utworu nieograniczone w czasie prawa osobiste związane z utworem oraz ograniczone w czasie prawa majątkowe obejmujące prawo do korzystania i rozporządzania utworem na wszystkich polach eksploatacji oraz prawo do pobierania wynagrodzenia z tego tytułu.
Utwór to przejaw działalności twórczej o indywidualnym charakterze, ustalony w jakiejkolwiek postaci, niezależnie od wartości, przeznaczenia i sposobu wyrażenia. Przedmiotem prawa autorskiego są w szczególności utwory:
- wyrażone słowem, symbolami matematycznymi, znakami graficznymi (literackie, publicystyczne, naukowe, kartograficzne oraz programy komputerowe),
- plastyczne,
- fotograficzne,
- lutnicze,
- wzornictwa przemysłowego,
- architektoniczne, architektoniczno–urbanistyczne, urbanistyczne,
- muzyczne i słowno-muzyczne,
- sceniczne, sceniczno-muzyczne, choreograficzne i pantomimiczne,
- audiowizualne (w tym filmowe),
a także, co jest szczególnie istotne z punktu widzenia przedsiębiorców z branż technologicznych i przemysłowych:
10. programy komputerowe i bazy danych.
Utwór jest objęty ochroną od chwili ustalenia, chociażby miał nieukończoną postać. Nie jest wymagany żaden sposób rejestracji utworu ani żaden wymóg formalny, od którego spełnienia uzależnione jest to czy utwór jest chroniony, czy nie.
Utwory zależne to w szczególności tłumaczenia, przeróbki czy adaptacje, ale katalog ten nie jest zamknięty. Są to takie towary, które przejmują treść i pewnym zakresie formę cudzego utworu, przy czym elementy zaczerpnięte muszą mieć charakter twórczy. Całość nosi znamiona osobistej twórczości opracowującego, ale nie powstałaby bez uprzednio istniejącego utworu pierwotnego. Utwór zależny nie polega na mechanicznym skopiowaniu cudzych treści, ale na stworzeniu nowego utworu na bazie utworu pierwotnego.
Inspiracja, czyli utwór inspirowany, powstaje “pod wpływem” innego utworu, jest impulsem do jego stworzenia, ale związek między nimi jest na tyle luźny, że nie można mówić o przejęciu elementów z cudzego utworu. To różni utwór zależny od inspiracji. Należy pamiętać, że nie wszystkie elementy utworu są chronione, bo nie wszystkie jego elementy muszą posiadać twórczy charakter.
Jakie są czyny nieuczciwej konkurencji?
Czyn nieuczciwej konkurencji to działanie sprzeczne prawem lub dobrymi obyczajami. jeżeli zagraża lub narusza interes innego przedsiębiorcy lub klienta, w szczególności:
- wprowadzające w błąd oznaczenie przedsiębiorstwa,
- fałszywe lub oszukańcze oznaczenie pochodzenia geograficznego towarów albo usług,
- wprowadzające w błąd oznaczenie towarów lub usług,
- naruszenie tajemnicy przedsiębiorstwa,
- nakłanianie do rozwiązania lub niewykonania umowy,
- naśladownictwo produktów,
- pomawianie lub nieuczciwe zachwalanie,
- utrudnianie dostępu do rynku,
- przekupstwo osoby pełniącej funkcję publiczną,
- nieuczciwa lub zakazana reklama,
- organizowanie systemu sprzedaży lawinowej,
- prowadzenie lub organizowanie działalności w systemie konsorcyjnym,
- nieuzasadnione wydłużanie terminów zapłaty za dostarczane towary lub wykonane usługi.
Na czym polega ochrona dóbr osobistych?
Ochrona dóbr osobistych została uregulowana w kodeksie cywilnym. Dobra osobiste człowieka, takie jak w szczególności zdrowie, wolność, cześć, swoboda sumienia, nazwisko lub pseudonim, wizerunek, tajemnica korespondencji, nietykalność mieszkania, twórczość naukowa, artystyczna, wynalazcza i racjonalizatorska pozostają pod ochroną prawa cywilnego. Dodatkowo ochrona wynikająca z kodeksu cywilnego istnieje niezależnie od ochrony przewidzianej w przepisach innych ustaw.
Jeżeli dobro osobiste zostaje zagrożone cudzym działaniem możliwe jest żądanie:
- zaniechania tego działania, chyba że nie jest ono bezprawne,
- dopełniła czynności potrzebnych do usunięcia skutków naruszenia dobra osobistego, w przypadku dokonania naruszenia, w tym złożenia oświadczenia o odpowiedniej treści i w odpowiedniej formie,
- zadośćuczynienia pieniężnego lub zapłaty odpowiedniej sumy pieniężnej na wskazany cel społeczny,
- naprawienia szkody majątkowej, jeżeli szkoda majątkowa została wyrządzona wskutek naruszenia tego dobra
Czym są bazy danych i na czym polega ochrona baz danych?
Baza danych to zbiór danych lub jakichkolwiek innych materiałów i elementów zgromadzonych według określonej systematyki lub metody, indywidualnie dostępnych w jakikolwiek sposób, w tym przez środki elektroniczne, wymagający istotnego, co do jakości lub ilości, nakładu inwestycyjnego w celu sporządzenia, weryfikacji lub prezentacji jego zawartości.
Zakres ochrony – wyłączne i zbywalne prawo pobierania danych i wtórnego ich wykorzystania w całości lub w istotnej części, co do jakości lub ilości;
Czas ochrony – 15 lat po roku, w którym baza danych została sporządzona;
Baza danych będąca utworem – czyli taka, które spełnia cechy utworu – jest oryginalna w sensie intelektualnej twórczości autora.
Jeżeli baza danych jest jednocześnie utworem, czyli oprócz poniesionej inwestycji zawiera wkład twórczy, to jest ona chroniona zarówno przez prawo autorskie, jak i regulacje chroniące bazy danych.
Ochrona przyznana bazom danych nie obejmuje programów komputerowych użytych do sporządzenia baz danych lub korzystania z nich (one podlegają ochronie na podstawie prawa autorskiego).