Pamiętasz kultową reklamę telewizyjną „Łódki BOLS” czy „Wypoczynkowej Turystyki Konnej Soplica” (WTK Soplica)? Jeśli nie pamiętasz, to pewnie należysz do pokolenia social mediów. Zapewne więc słyszałeś/aś o wyroku wymierzającym karę grzywny za reklamę alkoholu na Twitterze w lipcu ubiegłego roku[1]? Teraz ponownie sądy ukarały celebrytów za reklamy na Instagramie[2]. Wiesz, że za prowadzenie reklamy lub promocji napojów alkoholowych wbrew postanowieniom zawartym w art. 13(1) ustawy o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi można dostać grzywnę od 10 000 do 500 000 złotych.[3]? Zastawiasz się, jak to więc jest z reklamą alkoholu? W końcu można czy nie można, dozwolona czy zakazana? … Gorące lato w pełni, piwko w dłoń, aż „chce się Ż”, więc „przejdźmy na TY” 😉
Spis treści
reklama alkoholu niebędącego piwem
Zgodnie z art. 13(1) ust. 1 ustawy z dnia 26 października 1982 r. o wychowaniu w trzeźwości i przeciwdziałaniu alkoholizmowi (t.j. Dz. U. z 2023 r. poz. 165 z późn. zm.) (ustawa), w Polsce promocja i reklama napojów alkoholowych jest zabroniona za wyjątkiem piwa. Zasady reklamy piwa zostały omówione poniżej.
Zakaz promocji i reklamy alkoholu dotyczy również wydawnictw promocyjno-reklamowych przekazywanych przez producentów, dystrybutorów lub handlowców napojów alkoholowych klientom detalicznym.
Zakazy reklamy napojów alkoholowych dotyczy wszystkich: osób fizycznych, osób prawnych oraz jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, które uczestniczą w prowadzeniu reklamy w charakterze zleceniodawcy albo zleceniobiorcy niezależnie od sposobu i formy jej prezentacji.
definicja napoju alkoholowego i piwa
Art. 46 ust. 1 ustawy, zawiera definicję napoju alkoholowego. Napojem alkoholowym jest produkt przeznaczony do spożycia zawierający alkohol etylowy pochodzenia rolniczego w stężeniu przekraczającym 0,5% objętościowych alkoholu.
Piwo natomiast nie zostało zdefiniowane w ustawie. Definicję piwa można znaleźć w ustawie o podatku akcyzowym. Zgodnie z art. 94 piwem są:
- wyroby objęte pozycją CN 2203[4], tj. piwo otrzymywane ze słodu;
- wszelkie wyroby zawierające mieszaninę piwa z napojami bezalkoholowymi, objęte pozycją CN 2206 00, jeżeli rzeczywista objętościowa moc alkoholu w tych wyrobach przekracza 0,5% objętości, tj. pozostałe napoje fermentowane (na przykład cydr (cidr), perry i miód pitny); mieszanki napojów fermentowanych oraz mieszanki napojów fermentowanych i napojów bezalkoholowych, nigdzie indziej niewymienione ani niewłączone.
Zgodnie z Notą wyjaśniającą do Nomenklatury scalonej Unii Europejskiej: „Produkty otrzymane w drodze fermentacji pozostają klasyfikowane do pozycji 2206, pod warunkiem że zachowują one charakter produktów klasyfikowanych do tej pozycji, a mianowicie napojów fermentowanych. Produkty, do których dodano na przykład alkohol destylowany, wodę i inne substancje (takie jak syrop, różne aromaty i barwniki, a w niektórych przypadkach baza śmietankowa), mogły zmienić swoje cechy charakterystyczne. Jeżeli dodatki te skutkują utratą smaku, zapachu i/lub wyglądu napoju produkowanego z określonego owocu lub produktu naturalnego, to znaczy napoju fermentowanego objętego pozycją 2206, produkty te należy klasyfikować do pozycji 2208”[5].
Przy czym zgodne jest stanowisko, że na gruncie ustawy wszystkie napoje alkoholowe niebędące piwem, takie jak np. cydr podlegają ogólnym zasadom reklamy alkoholu.
definicja promocji i reklamy alkoholu
Art. 2(1) ustawy definiuje:
- promocję napojów alkoholowych jako publiczną degustację napojów alkoholowych, rozdawanie rekwizytów związanych z napojami alkoholowymi, organizowanie premiowanej sprzedaży napojów alkoholowych, a także inne formy publicznego zachęcania do nabywania napojów alkoholowych.
- reklamę napojów alkoholowych jako publiczne rozpowszechnianie znaków towarowych napojów alkoholowych lub symboli graficznych z nimi związanych, a także nazw i symboli graficznych przedsiębiorców produkujących napoje alkoholowe, nieróżniących się od nazw i symboli graficznych napojów alkoholowych, służące popularyzowaniu znaków towarowych napojów alkoholowych. Za reklamę alkoholu nie uważa się informacji używanych do celów handlowych pomiędzy przedsiębiorcami zajmującymi się produkcją, obrotem hurtowym i handlem napojami alkoholowymi.
publiczna promocja i reklama alkoholu
W literaturze i orzecznictwie za reklamę lub promocję, które mają charakter publiczny w rozumieniu powyższych definicji, uważa się:
- prezentowanie oznaczeń indywidualizujących lub zdjęć opakowań napojów alkoholowych na stronach sklepu internetowego, dostępnych dla ogółu odwiedzających sklep internetowy (bez logowania);
- wystawienie w witrynie sklepu stacjonarnego butelek alkoholu w taki sposób, że są widoczne dla każdego, kto znajdzie się obok punktu ich sprzedaży;
- umieszczenie marek piwa na nalewakach (dystrybutorach) w publicznie dostępnym lokalu gastronomicznym;
- wręczanie napotkanym w miejscu publicznym przygodnym osobom zaproszeń do udziału w imprezie zamkniętej wraz z ofertą promocyjnego zakupu wyrobów alkoholowych;
- reklamę wystawioną w miejscach publicznie dostępnych (ulicach, placach, miejscach użyteczności publicznej itp.);
- reklamę dostępną w miejscach, do których wprawdzie dostęp jest limitowany (np. liczbą miejsc w sali kinowej, wiekiem widzów, kosztem biletu), ale może go uzyskać z góry nieograniczony krąg osób (np. nabywając bilet, kartę wstępu itp.);
- reklamę wyemitowaną za pomocą środków masowego przekazu (radia, telewizji, w tym telewizji płatnej), wyświetlaną w kinie na ogólnie dostępnych seansach, czy zamieszczaną w czasopismach dostępnych w powszechnym kolportażu;
- organizowanie degustacji w miejscach publicznych (ulicach, barach, supermarketach), rozdawanie w takich miejscach bonów, kuponów promocyjnych itp.;
- reklamę profilowaną na stronach internetowych, emitowaną wyłącznie w oparciu o pewne cechy odbiorcy identyfikowane na podstawie jego zachowania w sieci (np. historii odwiedzanych stron internetowych, historii wyszukiwania, modelu urządzenia itp.) – nawet jeżeli zostanie ona wyświetlona jedynie pewnej, relatywnie niewielkiej grupie odbiorców, jej adresatem może być każdy, kto spełnia określone kryteria, a nie indywidualnie oznaczone osoby.
działania jakich nie obejmuje zakaz reklamy i promocji napojów alkoholowych
Zakaz nie obejmuje reklamy i promocji napojów alkoholowych prowadzonej:
- wewnątrz pomieszczeń hurtowni,
- wewnątrz wydzielonych stoisk
- wewnątrz punktów prowadzących wyłącznie sprzedaż napojów alkoholowych
- na terenie punktów prowadzących sprzedaż napojów alkoholowych przeznaczonych do spożycia w miejscu sprzedaży oraz
- niepublicznie.
reklama piwa
Zgodnie z art. 13(1) ust. 1 ustawy reklama i promocja piwa jest dozwolona ale pod pewnymi warunkami, tj., gdy:
- nie jest kierowana do małoletnich;
- nie przedstawia osób małoletnich;
- nie łączy spożywania alkoholu ze sprawnością fizyczną bądź kierowaniem pojazdami;
- nie zawiera stwierdzeń, że alkohol posiada właściwości lecznicze, jest środkiem stymulującym, uspakajającym lub sposobem rozwiązywania konfliktów osobistych;
- nie zachęca do nadmiernego spożycia alkoholu;
- nie przedstawia abstynencji lub umiarkowanego spożycia alkoholu w negatywny sposób;
- nie podkreśla wysokiej zawartości alkoholu w napojach alkoholowych jako cechy wpływającej pozytywnie na jakość napoju alkoholowego;
- nie wywołuje skojarzeń z:
- atrakcyjnością seksualną,
- relaksem lub wypoczynkiem,
- nauką lub pracą,
- sukcesem zawodowym lub życiowym.
No cóż, czasami warto pokonać te przeszkody i po prostu “przejść na TY”…
Dodatkowo reklama i promocja piwa nie może być prowadzona:
- w telewizji, radiu, kinie i teatrze między godziną 6.00 a 20.00, z wyjątkiem reklamy prowadzonej przez organizatora imprezy sportu wyczynowego lub profesjonalnego w trakcie trwania tej imprezy;
- na kasetach wideo i innych nośnikach;
- w prasie młodzieżowej i dziecięcej;
- na okładkach dzienników i czasopism;
- na słupach i tablicach reklamowych i innych stałych i ruchomych powierzchniach wykorzystywanych do reklamy, chyba że 20% powierzchni reklamy zajmować będą widoczne i czytelne napisy informujące o szkodliwości spożycia alkoholu lub o zakazie sprzedaży alkoholu małoletnim;
- przy udziale małoletnich.
Regulacje dotyczące zasad oznaczania napisów ostrzegawczych zawiera rozporządzenie Ministra Zdrowia z dnia 6 listopada 2003 r. w sprawie treści, wielkości, wzoru i sposobu umieszczania na reklamach piwa napisów informujących o szkodliwości spożywania alkoholu lub o zakazie sprzedaży alkoholu małoletnim.
reklama pośrednia
Sięgnijmy do wspomnień z roku 2000, do łódki, której może nie pamiętasz …
Zakazy tzw. reklamy pośredniej zostały uregulowane w art. 13(1) ust. 3 i 4 ustawy, zgodnie z którymi:
- zabrania się reklamy, promocji produktów i usług, których nazwa, znak towarowy, kształt graficzny lub opakowanie wykorzystuje podobieństwo lub jest tożsame z oznaczeniem napoju alkoholowego lub innym symbolem obiektywnie odnoszącym się do napoju alkoholowego;
- zabrania się reklamy i promocji przedsiębiorców oraz innych podmiotów, które w swoim wizerunku reklamowym wykorzystują nazwę, znak towarowy, kształt graficzny lub opakowanie związane z napojem alkoholowym, jego producentem lub dystrybutorem.
Zgodnie z powyższym, zakazaną reklamą pośrednią jest:
- reklama produktów lub usług innych niż alkohol, których oznaczenia są podobne lub tożsame z oznaczeniem alkoholu lub jego obiektywnym symbolem; przykładem może być reklamowanie produktów spożywczych o nazwie tożsamej z nazwą piwa, jeśli należą do portfolio tego samego producenta lub grupy kapitałowej (marka parasolowa dla piwa i produktów niealkoholowych);
- reklama organizacji, które w swoich oznaczeniach wykorzystują oznaczenie alkoholu, jego producenta lub dystrybutora.
Czy ma to znaczenie, gdy “wypełnia cię euforia”, raczej nie – bo “to wolność, poczuj ją, poznaj jej smak”…
Zakaz reklamy pośredniej jest zakazem bezwzględnym i obejmuje zarówno produkty lub przedsiębiorców, których oznaczenie indywidualizujące jest zbieżne z oznaczeniem piwa, jak i te, których oznaczenie wykazuje zbieżność z oznaczeniem innych napojów alkoholowych.
Tak sformułowane przepisy działają na wyobraźnię, zwłaszcza gdy chcesz “Ż po swojemu”, “Ż pełną parą, “spojrzeć na Ż z dystansu” i “wziąć Ż w swoje ręce”…a wiesz, że w Ż warto łamać zasady i “znaleźć w Ż swoją drogę” …
Na gruncie art. 13(1) ust. 3 ustawy niedopuszczalna jest więc reklama piwa bezalkoholowego, którego oznaczenie jest podobne do oznaczenia piwa alkoholowego, jak też reklama wody mineralnej, której nazwa wykorzystuje podobieństwo do nazwy wódki[6], czy także reklama restauracji, której nazwa wykorzystuje podobieństwo do nazwy piwa.
Zdaniem Trybunału Konstytucyjnego[7], art. 13(1) ust. 3 i 4 ustawy nie dotyczy podmiotów niepowiązanych w żaden sposób z producentami lub dystrybutorami napojów alkoholowych. Zakazy pośredniej reklamy nie rozciągają się na czysto przypadkowe zbieżności wizerunku handlowego w wypadku podmiotów niemających ze sobą związków gospodarczych.
Nie będzie natomiast reklamą napojów alkoholowych prezentowanie symboli i znaków, które chociaż jednoznacznie odnoszą się do napojów alkoholowych, jak np. kieliszki, kiście winogron, beczki piwa itd., to jednak nie identyfikują konkretnych napojów alkoholowych.
sponsorowanie
Sponsorowanie w rozumieniu ustawy to bezpośrednie lub pośrednie finansowanie lub współfinansowanie działalności osób fizycznych, osób prawnych lub jednostek organizacyjnych nieposiadających osobowości prawnej, dla upowszechniania, utrwalania lub podniesienia renomy nazwy, producenta lub dystrybutora, znaku towarowego lub innego oznaczenia indywidualizującego przedsiębiorcę, jego działalność, towar lub usługę, w zamian za informowanie o sponsorowaniu.
Za czynność finansowania i współfinansowania nie będzie wyłącznie uznawane przekazanie środków pieniężnych ale także przekazanie świadczeń rzeczowych, czy wykonanie usług, które będą stanowić gratyfikację w zamian za informowanie o sponsorowaniu.
Zatem sponsorowaniem może być każda czynności, jeżeli sponsorowanie realizuje cel w postaci upowszechniania, utrwalania lub podniesienia renomy nazwy, producenta lub dystrybutora, znaku towarowego lub innego oznaczenia indywidualizującego przedsiębiorcę, jego działalność, towar lub usługę. Przy czym aby mówić o sponsorowaniu musi ono zawsze występować z informowaniem o sponsorowaniu.
Informowanie o sponsorowaniu to prezentowanie informacji zawierającej nazwę sponsora lub jego znak towarowy w związku ze sponsorowaniem. Oznacza to, że fakt finasowania pewnej działalności bez informowania o sponsorze, czyli prowadzenie tych działań anonimowo nie stanowi czynności sponsorowania w rozumieniu ustawy i nie będzie objęte zasadami omówionymi poniżej.
Regulacje dotyczące informowania o sponsorowaniu można podzielić na 3 kategorie ze względu na zawartość alkoholu w napoju alkoholowym, tj.:
- informowanie o sponsorowaniu przez producentów i dystrybutorów napojów alkoholowych o zawartości do 8% i piwa,
- informowanie o sponsorowaniu przez producentów i dystrybutorów napojów alkoholowych o zawartości od 8% do 18% oraz
- informowanie o sponsorowaniu przez producentów i dystrybutorów napojów alkoholowych o zawartości powyżej 18%.
sponsorowanie napojów alkoholowych do 8% oraz piwa
Przepisy ustawy nie zawierają szczegółowej regulacji informowania o sponsorowaniu przez producentów i dystrybutorów napojów alkoholowych o zawartości do 8% i piwa. Oznacza to, że jest ono dozwolone.
Przy czym zgodnie z art. 13(1) ust. 6 ustawy w przypadku informowania o sponsorowaniu prowadzonego w radiu i telewizji jest ono ograniczone wyłącznie do podania nazwy producenta lub dystrybutora, lub jego znaku towarowego, a informacja ta nie będzie prezentowana w telewizji przez osobę fizyczną lub z wykorzystaniem wizerunku postaci ludzkiej.
sponsorowanie napojów alkoholowych od 8% do 18%
Zasadą jest zakaz informowania o sponsorowaniu przez producentów i dystrybutorów napojów alkoholowych, których zasadniczą działalność stanowi produkcja lub sprzedaż napojów alkoholowych zawierających od 8% do 18% alkoholu. Przy czym od zasady tej zostały wprowadzone wyjątki w postaci:
- informowania o sponsorowaniu imprez sportowych, koncertów muzycznych oraz innych imprez masowych poprzez:
- umieszczanie wewnątrz dzienników i czasopism,
- na zaproszeniu,
- bilecie,
- plakacie,
- produkcie lub
- tablicy informacyjnej
- związanych z określoną imprezą nazwy producenta lub dystrybutora oraz jego znaku towarowego.
- informowania o sponsorowaniu w radiu i telewizji pod warunkiem, że będzie ograniczone wyłącznie do:
- podania nazwy producenta lub dystrybutora napojów lub jego znaku towarowego oraz
- informacja ta nie będzie prezentowana w telewizji przez osobę fizyczną lub z wykorzystaniem wizerunku postaci ludzkiej.
Pojęcie imprezy masowej należy definiować zgodnie z art. 3 pkt 1 – 4 ustawy z dnia 20 marca 2009 r. o bezpieczeństwie imprez masowych.
Impreza masowa to:
- impreza masową artystyczno-rozrywkową oraz
- masową imprezę sportową, w tym mecz piłki nożnej.
Impreza masowa artystyczno-rozrywkowa to impreza o charakterze artystycznym, rozrywkowym lub zorganizowane publiczne oglądanie przekazu telewizyjnego na ekranach lub urządzeniach umożliwiających uzyskanie obrazu o przekątnej przekraczającej 3 m, która ma się odbyć:
- na stadionie, w innym obiekcie niebędącym budynkiem lub na terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, na których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000,
- w hali sportowej lub w innym budynku umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, w których liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 500.
Masowa impreza sportowa to impreza masowa mającą na celu współzawodnictwo sportowe lub popularyzowanie kultury fizycznej, organizowaną na:
- stadionie lub w innym obiekcie niebędącym budynkiem, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000, a w przypadku hali sportowej lub innego budynku umożliwiającego przeprowadzenie imprezy masowej – nie mniej niż 300,
- terenie umożliwiającym przeprowadzenie imprezy masowej, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób wynosi nie mniej niż 1000.
Mecz piłki nożnej to masowa impreza sportowa mającą na celu współzawodnictwo w dyscyplinie piłki nożnej, organizowaną na stadionie lub w innym obiekcie sportowym, na którym liczba udostępnionych przez organizatora miejsc dla osób, ustalona zgodnie z przepisami prawa budowlanego oraz przepisami dotyczącymi ochrony przeciwpożarowej, wynosi nie mniej niż 1000.
Do imprez masowych nie zalicza się imprez:
- organizowanych w teatrach, operach, operetkach, filharmoniach, kinach, muzeach, bibliotekach, domach kultury i galeriach sztuki lub w innych podobnych obiektach,
- organizowanych w szkołach i placówkach oświatowych przez zarządzających tymi szkołami i placówkami,
- organizowanych w ramach współzawodnictwa sportowego dzieci i młodzieży,
- sportowych organizowanych dla sportowców niepełnosprawnych,
- sportu powszechnego o charakterze rekreacji ruchowej, ogólnodostępnym i nieodpłatnym, organizowanych na terenie otwartym,
- zamkniętych organizowanych przez pracodawców dla ich pracowników,
- spełniających kryteria imprezy masowej, organizowanych przez ochotnicze straże pożarne w miejscu innym niż nieruchomości przez nie zarządzane[8]
– jeżeli rodzaj imprezy odpowiada przeznaczeniu obiektu lub terenu, gdzie ma się ona odbyć.
sponsorowanie napojów powyżej 18%
Art. 13(1) ust. 1 ustawy, zawiera bezwzględny zakaz informowania o sponsorowaniu przez producentów i dystrybutorów napojów alkoholowych o zawartości alkoholu większej niż 18%.
Problem pojawia się w sytuacji, gdy producent lub dystrybutor ma w swojej ofercie napoje alkoholowe o zawartości alkoholu do 18%, jak i napoje o zawartości alkoholu powyżej 18%. W doktrynie przeważa pogląd, że podmiot taki będzie mógł „informować o sponsorowaniu pod warunkiem, że w informacji nie wykorzysta oznaczeń odróżniających napoje o zawartości alkoholu powyżej 18%”.[9]
opłata za usługę świadczenia reklamy napojów alkoholowych
Zgodnie z art. 13(2) ust. 1 ustawy podmioty świadczące usługę będącą reklamą napojów alkoholowych wnoszą opłatę w wysokości 10% podstawy opodatkowania podatkiem od towarów i usług wynikającej z tej usługi.
Organami właściwymi w sprawie opłaty są organy podatkowe właściwe w sprawach podatku od towarów i usług w zakresie usługi reklamy.
Opłatę wnosi się najpóźniej w ostatnim dniu miesiąca, w którym upłynął termin na złożenie zbiorczej deklaracji miesięcznej. Zbiorczą deklarację składa się z terminie do 20. dnia miesiąca następującego bezpośrednio po miesiącu, w którym upłynął termin na wystawienie faktury na wynagrodzenie za usługę lub jego część.
Kwoty wpłaconych opłat są przekazywane przez Naczelnika Urzędu Skarbowego na rachunek Funduszu Zajęć Sportowych dla Uczniów.
Opłata stanowi koszt uzyskania przychodów w rozumieniu art. 15 ust. 1 ustawy z dnia 15 lutego 1992 r. o podatku dochodowym od osób prawnych lub art. 22 ust. 1 ustawy z dnia 26 lipca 1991 r. o podatku dochodowym od osób fizycznych.
sankcja karna za reklamę lub promocję napojów alkoholowych wbrew przepisom
Grzywny przewidziane w art. 45(2) ust. 1 ustawy, dotyczą nie tylko osób fizycznych, celebrytów czy polityków czerpiących korzyści z takiej reklamy. Jeżeli czyn ten został popełniony w zakresie działalności przedsiębiorcy, za sprawcę czynu zabronionego uznaje się osobę odpowiedzialną za zlecenie lub prowadzenie reklamy napojów alkoholowych.
Wydaje się, że temat reklamy alkoholi angażuje zarówno przeciwników jak i zwolenników trunków. Ci pierwsi nie ustają w tropieniu „arcypatusów”[10] licząc na dotkliwe ukaranie ich, ci drudzy – tylko w samym 2022r. wydali 8,5 mln zł na reklamy wysokoprocentowych alkoholi. Ponoć kwota może być o wiele wyższa, bo nie uwzględnia m.in. promocji wykonywanej przez influencerów.[11] Jak więc Ż? 🙂 Masz pomysł, wątpliwość? Zapraszamy do kontaktu.
